Του Νίκου Τιμοθέου*
Δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι μεγάλο ποσοστό των πολιτών δεν εγγράφεται στους εκλογικούς καταλόγους. Εξίσου μεγάλο ποσοστό των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων τηρεί αποχή. Τα δύο φαινόμενα είναι ισχυρότερα ανάμεσα στους νέους.
Απ’ όσους ψηφίζουν, πολλοί ψηφίζουν «αρνητικά» με γνώμονα «το μη χείρον, βέλτιστο» ή «τιμωρητικά». Το ποσοστό των πολιτών που συμμετέχουν στα κοινά μειώνεται συνεχώς, ενώ αυξάνονται όσοι συμμετέχουν σε φιλανθρωπικές και φιλοζωικές οργανώσεις.
Οι προσοντούχοι (με αποδεδειγμένα πετυχημένη σταδιοδρομία) πολίτες, που μπορούν να συμβάλουν στα κοινά, πχ σε συμβούλια κρατικών οργανισμών και δημόσιων αρχών και προσφέρονται να το πράξουν έχουν μειωθεί στο ελάχιστον.
-
Γιατί άραγε;
Θα αποπειραθώ να παραθέσω τους πλέον εμφανείς λόγους:
- Η εμπιστοσύνη στους θεσμούς μειώνεται συνεχώς τις τελευταίες δεκαετίες.
- Η πλειοψηφία των πολιτών έχει αρνητική γνώμη για τα …πάντα. «Νιώθει» ανήμπορη να επηρεάσει «θετικά» και διορθωτικά τους θεσμούς και την «κατάσταση των πραγμάτων».
- Ο λόγος της μεγάλης πλειοψηφίας των πολιτικών (εκλεγμένων και μη) είναι αρνητικός, μηδενιστικός και διασπαστικός. Τα δελτία ειδήσεων και ιδιαίτερα οι πολυπρόσωποι «μονόλογοι» των ραδιοτηλεοπτικών σταθμών το αποδεικνύουν.
- Ο λόγος και τα κείμενα σημαντικού ποσοστού δημοσιογράφων και πλείστων αρθρογράφων είναι αρνητικός και μηδενιστικός-φανερά ή συγκαλυμμένα. Μια περιδιάβαση στον τύπο, πείθει και τον άπιστο …Θωμά.
- Τα σχόλια στα ηλεκτρονικά «κοινωνικά» δίκτυα είναι καταθλιπτικά.
- Πολιτικοί, δημοσιογράφοι, αρθρογράφοι και σχολιαστές, στην πλειοψηφία τους, «πείθουν» τον πολίτη ότι όλα είναι μαύρα και στραβά, ο κόσμος χειροτερεύει και, το χειρότερο, ότι τάχα δεν υπάρχει ελπίδα και τρόπος για «ανάκαμψη» και βελτίωση.
-
Ποια είναι όμως η ΑΛΗΘΕΙΑ;
Επιστημονικές μελέτες, όπως πχ των διεθνούς φήμης καθ. Δρ Hans Rosling και Steven Pinker ** αποδεικνύουν ότι η συντριπτική πλειοψηφία του κόσμου έχει εντελώς λανθασμένες παραστάσεις και άρα πλήρη άγνοια για την κατάσταση που επικρατεί στον τόπο του και στον πλανήτη γενικότερα. Όσο παράξενο και αν φαίνεται, η άγνοια είναι μεγαλύτερη ανάμεσα σε όσους ασχολούνται με τα ΜΜΕ και τα κοινά. Στην ερώτηση: «Την τελευταία 20ετία, το ποσοστό του παγκόσμιου πληθυσμού που ζει σε απόλυτη φτώχεια έχει Α: σχεδόν διπλασιαστεί, Β: παραμείνει περίπου το ίδιο, Γ: έχει μειωθεί στο μισό»; Ορθά (Γ) απάντησε ένα άτομο στα 14 -λιγότερο από το 25% των Σκανδιναβών, λιγότερο του 10% των Βρεττανών, Καναδών, Αυστραλών και Γερμανών, το 5% των Αμερικανών και των Βέλγων και ακόμη λιγότερο των Γάλλων, Νοτιοκορεατών, Ισπανών και Ούγγρων! Στην ερώτηση: «Πόσα παιδιά ηλικίας ενός έτους έχουν εμβολιαστεί παγκοσμίως; Α: 20%, Β: 50%, Γ: 80%;» Ορθά (Γ) απάντησε ένας στους 12! Στις πλείστες αναπτυγμένες χώρες λιγότεροι από ένας στους πέντε. Ένας στους 16 Γερμανούς, Γάλλους και Ιάπωνες!
-
Απολαύστε τον καθ. Rosling στο YouTube: «How to be ignorant about the world».
Το ινστιτούτο Gapminder δημοσκόπησε το 2017 σχεδόν 12,000 άτομα σε 14 χώρες. Στις πρώτες 12 ερωτήσεις, ο μέσος όρος έδωσε δύο μόνο ορθές απαντήσεις. Κανείς δεν απάντησε ορθά σε όλες. Ένα άτομο απάντησε σωστά στις 11 και ένα στα 7 δεν απάντησε ορθά καμιά. Τα ποσοστά ανάμεσα στους μορφωμένους δεν είναι καλύτερα από τον μέσο όρο. Απεναντίας, συχνά είναι χειρότερα, λόγω στενής εξειδίκευσης και έλλειψης χρόνου για γενική μόρφωση.
-
Αγαπητέ αναγνώστη, αξίζει τον κόπο να δοκιμάσεις τις γνώσεις σου και να ενημερωθείς στον πλουσιότατο ιστότοπο www.gapminder.org.
Η έρευνα του καθηγητή Rosling αποκάλυψε ότι ο άνθρωπος τείνει να σχηματίζει άποψη με βάση τα ένστικτα του: του χάσματος, της αρνητικότητας, της ευθείας γραμμής, του φόβου, του μεγέθους, της γενίκευσης, του πεπρωμένου, της μονοδιάστατης προοπτικής, της επίρριψης «φταιξίματος» και του επείγοντος/της σπουδής. Αποτέλεσμα: θλιβερή πελώρια πλάνη! Στις κοινωνίες όπου επικρατεί ιδεολογικός ή/και θρησκευτικός δογματισμός ή/και πολιτικός λαϊκισμός ή/και η κριτική σκέψη της πλειοψηφίας είναι αμβλεία, η άγνοια και η ευπείθεια είναι ακόμη μεγαλύτερες. Εκεί, δημαγωγοί και λαϊκιστές παραπλανούν ακόμη περισσότερο τον λαό. Επ’ αυτών όμως σε μελλοντικά άρθρα.
Μόνο αν καταπολεμήσουμε την άγνοια μας βασιζόμενοι σε πραγματικά γεγονότα και μόνο σ’ αυτά, θα μπορέσουμε να λειτουργήσουμε ως θετικοί, συμμετοχικοί πολίτες. Η καλλιέργεια της ιδιότητας αυτής (factfulness**) είναι εξίσου σημαντική όσο η υγιεινή διατροφή και η γυμναστική. Συνιστά «θεραπεία»-πηγή πνευματικής ειρήνης. Αμβλύνει τους αλόγιστους φόβους που προκαλούν οι αρνητικοί, μηδενιστές και οι λαοπλάνοι. Μας κατευθύνει σε παραγωγικές δραστηριότητες.
**Factfulness: Ten Reasons We’re Wrong about the World–And Why Things Are Better Than You Think, Hans Rosling (2018),
Enlightenment Now: The Case for Reason, Science, Humanism, and Progress Paperback, Steven Pinker (2018).
*Δημοσιεύτηκε στον ΠΟΛΙΤΗ τον Μάρτιο 2019