Του Νίκου Τιμοθέου*
Αν μας ρωτήσει ένας ξένος τι θυμόμαστε από την ιστορία του τόπου μας, της Κύπρου μας, από το 1960 μέχρι σήμερα, τι θα θυμηθούμε;
Στο μεγάλο κάδρο: Την ανάδειξη του ρουσφετιού σε επιστήμη; Δολοφονίες που ουδέποτε εξιχνιάστηκαν; Δολοφονίες συνειδήσεων όσων διαφωνούσαν; Τα 13 σημεία του Μακάριου; Τις παραστρατιωτικές ένοπλες οργανώσεις; Τις αφελείς ενέργειες που προκάλεσαν ή δεν απέτρεψαν την Τούρκικη εισβολή; Τις χαλαρώσεις πολεοδομικών αδειών; Την αδυναμία της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας να καταλήξει σε συμφωνημένη λύση του Κυπριακού και τον συνεχή κατήφορο; Το φιάσκο του χρηματιστηρίου; Τη φούσκα των ακινήτων; Το φιάσκο των Συριακών πυρομαχικών, τον θάνατο 13 αθώων στο Μαρί και τη ζημιά στην ηλεκτροπαραγωγή; Τα μαύρα ξένα χρήματα; Την καταβαράθρωση της οικονομίας και το κούρεμα; Θυμόμαστε, βέβαια, τη βελτίωση της ευημερίας μας. Καινούργιους δρόμους, σχολεία, σπίτια, πολυκατοικίες, προσφυγικούς συνοικισμούς -άσχετα αν η ποιότητα τους είναι μάλλον χαμηλή και τρέμουμε τι θα συμβεί σε περίπτωση ενός σεισμού 6-7 ρίχτερ!
Αν αυτή είναι η μεγάλη εικόνα από ελικόπτερο, ποια η εικόνα από ένα τηλεσκόπιο; Ποια είναι η παραγωγικότητα μας στο ατομικό και στο συλλογικό επίπεδο; Ποια η δημιουργικότητα και η καινοτομία μας τα 60 χρόνια της κολοβής ανεξαρτησίας μας; Ποια η ανταγωνιστικότητα μας; Ποιο το πραγματικό επίπεδο της ποιότητας της ζωής μας; Η εικόνα όπου και αν γυρίσουμε το τηλεσκόπιο ζοφερή.
Η στατιστική λέει ότι έχουμε ένα από τα ψηλότερα ποσοστά πτυχιούχων παγκοσμίως. Είναι όμως ψηλό το μορφωτικό μας επίπεδο;
Δυστυχώς, το τηλεσκόπιο δείχνει:
- Οχήματα σταθμευμένα σε πεζοδρόμια, σε θέσεις αναπήρων, σε στροφές και σταυροδρόμια.
- Οδηγούς να αγνοούν τον κώδικα κυκλοφορίας και όλα τα σήματα της τροχαίας.
- Πάμπολλα κτίσματα χωρίς πολεοδομική/ οικοδομική άδεια και χιλιάδες χωρίς πιστοποιητικό έγκρισης.
- Χιλιάδες οικοδομές χωρίς τίτλο ιδιοκτησίας.
- Ανθρώπους να πεθαίνουν στον δρόμο, θύματα ασυνείδητων οδηγών.
- Ανθρώπους να πεθαίνουν ή να υποφέρουν επειδή στελέχη (πλείστα με πτυχίο) κρατικών υπηρεσιών δεν κάνουν ή κάνουν πλημμελώς ό,τι οφείλουν να κάνουν.
- Σκουπίδια και μπάζα παντού.
- Τη δημόσια εκπαίδευση, περίθαλψη, ασφάλεια και κοινωνική πρόνοια να υποφέρουν.
Για όλα αυτά φταίει η ανεπάρκεια στελεχών/λειτουργών σε όλα τα επίπεδα και υπηρεσίες με το βαθμό να ανεβαίνει ιεραρχικά. Εμφανίστηκε από το 1960 και μεγαλώνει εκθετικά. Γιατί άραγε; Με λύπη εξηγούσα στις αρχές της χιλιετηρίδας σε έναν Υπουργό –που φυσικά με αγνόησε- ότι η κατάσταση υφίσταται και χειροτερεύει για δύο λόγους:
- Ο πρώτος είναι συστημικός. Τον παρουσίασα με μια παραβολή: όταν έχεις ένα κτήριο που δεν σχεδιάστηκε ή/και δεν κατασκευάστηκε με άριστα πρότυπα και ψηλή ποιότητα και δεν συντηρείται συστηματικά, ενώ μάλιστα οι ανάγκες αυξάνονται, κάποια στιγμή θα εμφανίσει προβλήματα. Πρώτα στην υδραυλική εγκατάσταση. Μέχρι να το επιδιορθώσεις, χαλούν οι αποχετεύσεις. Τρέχοντας να τις διορθώσεις, ανακαλύπτεις ότι έχουν πρόβλημα τα ηλεκτρολογικά του. Παράλληλα, εμφανίζεται ανάγκη για εγκαταστάσεις ηλεκτρονικής επικοινωνίας (υπολογιστών κ.λπ.). Σύντομα, διαπιστώνεις ότι οι μπαλωματικές λύσεις αυξάνουν τα προβλήματα. Ακόμη, διαπιστώνεις ότι η υδατοστεγάνωση της οροφής έχει αχρηστευτεί και χρειάζεται αντικατάσταση. Ξαφνικά, εμφανίζονται ρωγμές στις κολώνες και στις δοκούς. Παρόλο ότι «τρέχουν» -συνήθως ασυντόνιστα- άτομα όλων των «ειδικοτήτων», διαπιστώνεις ότι το κτήριο χρειάζεται …επανασχεδιασμό και αναδόμηση, άλλως σύντομα θα κηρυχθεί …ετοιμόρροπο!
- Ο δεύτερος αφορά το άτομο. Τόνισα ότι ο κόσμος γίνεται κάθε μέρα πιο πολύπλοκος και απαιτητικός και απαιτεί εξειδικευμένη εκπαίδευση, την οποία επιτρέπει η αυξανόμενη ευημερία. Όλο και μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού αποκτά πανεπιστημιακά πτυχία. Δυστυχώς όμως δεν αποκτά κοινωνική μόρφωση και το χειρότερο δεν επιμορφώνεται στην πρακτική εφαρμογή των γνώσεων του ούτε και αναπτύσσονται επαρκώς οι ατομικές του ικανότητες (soft skills), επειδή (α) ο τόπος είναι μικρός και δεν διαθέτει κέντρα αριστείας, (β) η ιεραρχία υστερεί σε οργανωτικές, διοικητικές και ηγετικές ικανότητες και (γ) ο συνδικαλισμός και η ψευδοαλληλεγγύη ισοπεδώνουν τα πάντα με αποτέλεσμα όλο και περισσότεροι ανεπαρκείς και μέτριοι να ανέρχονται στην ιεραρχία ή/και να καταλαμβάνουν σημαντικές θέσεις οδηγώντας σε συνεχή χειροτέρευση.
Μοναδική θεραπεία: η εκτελεστική επιμόρφωση στων στελεχών σε όλα τα επίπεδα.
Κάθε οργανισμός δαπανά ΕΤΗΣΙΩΣ 3-5% για τη συντήρηση μηχανικού εξοπλισμού, 7-20% για συντήρηση και αναβάθμιση λογισμικού και το πολύ 0,5% (όσο η εισφορά στην ΑΑνΑΔ) για την επιμόρφωση του προσωπικού του. Για νεοπροσλαμβανόμενους (με μισθό €10-20 χιλ.) αυτό ισοδυναμεί με επιμόρφωση μιας-τριών ωρών/έτος. Για στελέχη με υπηρεσία 20 χρόνων (με μισθό €40-60 χιλ.) με 4-10 ώρες/έτος. Για διευθυντικά στελέχη (με μισθό €100 χιλ.) με 1-3 ημέρες/έτος. Αυτοί είναι μέσοι όροι. Πολλοί υπάλληλοι δεν επιμορφώνονται και ελάχιστοι καθοδηγούνται επαρκώς. Και αυτά παρόλο ότι η ανθρώπινη ικανότητα είναι σημαντικότερη από το λογισμικό.
Η ανάγκη για επαρκή επιμόρφωση και επανασχεδιασμό είναι προφανής και επιτακτική!
*Συγγραφέως με Κοραλία Τιμοθέου του βιβλίου Executive Excellence: Combine Leadership and Management to Create and Deliver Value (2019)–Rethink Press, London
**Δημοσιεύτηκε στον ΠΟΛΙΤΗ στις 2.12.2019