της Κοραλίας Τιμοθέου
Μεγαλώνοντας τα παιδιά μας, κάποιοι από εμάς, κάναμε την προσπάθεια να τα μυήσουμε στο να ενδιαφέρονται για τον κόσμο γύρω τους. Ένας τρόπος για να το πετύχουμε ήταν να τα παροτρύνουμε να παρακολουθούν μαζί μας το δελτίο ειδήσεων. Σταδιακά, συνειδητοποιήσαμε ως γονείς ότι τα δελτία ειδήσεων μας έχουν μετατραπεί σε ταινίες τρόμου και αστυνομικά θρίλερ. Οι τρομακτικές ειδήσεις είναι συντριπτικά περισσότερες από τις θετικές ειδήσεις κι αυτό γιατί η ανθρώπινη φύση έχει την τάση να προσκολλάται περισσότερο στα αρνητικά με αποτέλεσμα να πουλάνε περισσότερο.
Εν ολίγοις, τα δελτία ειδήσεων μας, έγιναν κατά τη γνώμη μου, άκρως ακατάλληλα για ανηλίκους – για να μην πω και για τους ενήλικες. Κι αυτό όχι για τις μεμονωμένες «ακατάλληλες» εικόνες για τις οποίες ενημερωνόμαστε να απομακρύνουμε τα παιδιά από τους τηλεοπτικούς δέκτες, αλλά για το γενικότερο συναίσθημα μιας μοχθηρής, αρρωστημένης και καθόλα επικίνδυνης κοινωνίας στην οποία ζούμε.
Φυσικά και πρέπει να γνωρίζουμε την ασχήμια του κόσμου γύρω μας. Πως αλλιώς θα προστατευτούμε και πως θα βοηθήσουμε εκεί και όπου μπορούμε αν δεν πληροφορηθούμε για τα τεκταινόμενα. Θέλω ωστόσο να σταθώ σε τρία στοιχεία:
Πρώτο: μέσα από τα δελτία ειδήσεων και τα ρεπορτάζ τους, στήνουμε λαϊκά δικαστήρια και ο καθένας έχει άποψη για τα πάντα. Μας αφορούν αλήθεια τα αίτια και οι ένοχοι του κάθε μεμονωμένου εγκλήματος που πλήττει κάποια οικογένεια; Άλλο η επιγραμματική παρουσίαση του συμβάντος και άλλο οι πολύωρες αναλύσεις για το ποιος είναι ύποπτος, ποιος έδωσε κατάθεση και ποιος όχι. Ούτε δικαστές είμαστε, ούτε κατά κανένα τρόπο αρμόδιοι να κυκλοφορούμε και να εκφέρουμε άποψη για το ποιος είναι ο ένοχος και ποιος όχι. Ποιανού το ρόλο παίζουμε δηλαδή; Πως θα μας φαινόταν να τύχαινε τέτοιου χειρισμού η δική μας οικογένεια; Μήπως η στάση μας αυτή δείχνει στα παιδιά μας ότι είναι εντάξει να κρίνουμε και να κατακρίνουμε τους πάντες; Αποτέλεσμα: η αντίληψη ότι όλα γύρω μας είναι σαθρά – εκτός φυσικά από εμάς!
Δεύτερο: έχουμε γίνει ειδικοί στο να επαναλαμβάνουμε ξανά και ξανά τον προσωπικό πόνο των άλλων και να τον επιδεικνύουμε στην οθόνη. Αφενός εκμεταλλευόμαστε τις προσωπικές τραγωδίες του κοσμάκη (χάριν τηλεθέασης). Αφετέρου εκθέτουμε τους τηλεθεατές επανειλημμένα στον ανείπωτο ανθρώπινο πόνο, χωρίς αντιστάθμισμα. Αποτέλεσμα: σταδιακή αναισθησία!
Γεγονός που με οδηγεί στο τρίτο σημείο: την έλλειψη ισορροπίας. Ναι, να εκθέσουμε τους εαυτούς μας στα κακώς έχοντα. Μήπως να τους εκθέταμε και λίγο στα καλώς έχοντα; Μήπως να εξισορροπούσαμε την κάθε οδυνηρή είδηση με μια καλή; Γιατί; Γιατί αναλογιστείτε το μήνυμα που μεταφέρουμε στα παιδιά μας και στον υπόλοιπο κόσμο, για την ποιότητα της ανθρωπότητας στο σύνολο της. Έχουμε σκιαγραφήσει στο μυαλό του πολίτη μια πολύ απογοητευτική, απαισιόδοξη εικόνα για όλους και για όλα. Αποτέλεσμα: Έχουμε τερατοποιήσει τον άνθρωπο: τον εαυτό μας!
Δεν είναι έτσι τα πράγματα.
Σε καμία περίπτωση δεν θέλω τα παιδιά μου να μεγαλώσουν με κυρίαρχο το αίσθημα του φόβου. Θέλω να γνωρίζουν τους κινδύνους και να ξέρουν να φυλάγονται αλλά θέλω να γνωρίσουν εξίσου και την ομορφιά της ζωής, την πραότητα της ανθρώπινης ύπαρξης. Βγείτε στο δρόμο το πρωί και πείτε καλημέρα στους γείτονες σας. Δεν είναι όλοι δολοφόνοι, παιδεραστές, δολοπλόκοι και απατεώνες. Είναι άνθρωποι εύπλαστοι και ευάλωτοι που με μια καλή κουβέντα, μπορείς να τους φτιάξεις τη μέρα.
Κάθε φορά που βλέπω τις ειδήσεις, προσπαθώ να θυμίζω στον εαυτό μου το «ουδείς εκών κακός» του Σωκράτη και το «μὴ κρίνετε, ἵνα μὴ κριθῆτε» από το ευαγγέλιο του Ματθαίου, γιατί απλούστατα δεν είναι δουλειά του καθενός μας να διασύρει τον συνάνθρωπο του πίνοντας μπύρα και τρώγοντας σουβλάκια. Σε μελέτη του, το Harvard School of Public Health, συμπέρανε ότι η τακτική έκθεση σε αρνητικές ειδήσεις αποτελεί έναν από τους πιο στρεσογόνους παράγοντες που οδηγούν την κοινωνία στη δυσπιστία και σε ψυχολογικές διαταραχές.
Εκπλάγηκα ευχάριστα όταν, διερευνώντας το θέμα στο διαδίκτυο ανακάλυψα ότι κάποιες κοινωνίες έχουν ήδη αρχίσει να προωθούν την ιδέα της «εποικοδομητικής δημοσιογραφίας» (constructive journalism), η οποία εστιάζεται στο ρεπορτάζ θετικών ειδήσεων οι οποίες είναι δημιουργικές και ελπιδοφόρες.
Οι New York Times έχουν καθιερώσει μια διαδικτυακή σελίδα με το όνομα “Fixes,” η οποία εστιάζεται στις προσπάθειες ανθρώπων να διορθώσουν κοινωνικά προβλήματα σε όλο τον κόσμο. Η Δανέζικη διαδικτυακή εφημερίδα de Correspondent στοχεύει στην καλλιέργεια ενός κλίματος αισιοδοξίας, όπως και μια ενότητα της Montgomery Advertiser της Αλαμπάμα.
Αποτελεί καθαρά θέμα πολιτικής των καναλιών το αν και το πώς θα εξισορροπήσουν τα δελτία ειδήσεων τους. Αξίζει πάντως να δώσουμε στη νέα γενιά λόγους για να είναι περήφανοι και ευγνώμονες για το ανθρώπινο είδος, παρ’ όλες τις ατέλειες του.
*Δημοσιεύτηκε στην Κ στις 7.10.2018 και στον Φ