Του Νίκου Τιμοθέου*
Το κυπριακό δημόσιο χρειάζεται αναγέννηση! Στις σύγχρονες χώρες της ΕΕ, το δημόσιο είναι καταλύτης και υποδομή για την ανάπτυξη της οικονομίας. Στην Κύπρο, ο πολίτης και η επιχείρηση νιώθουν συχνά ότι το δημόσιο είναι βρόχος στο λαιμό τους. Γιατί άραγε; Σίγουρα πλείστοι όσοι λειτουργοί του ΕΔΤ έχουν τα αναγκαία προσόντα και είναι εργατικοί και ευσυνείδητοι. ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΕΓΚΕΙΤΑΙ ΣΤΙΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ, ΤΟΥΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ ΤΟΥ ΕΔΤ! ΑΥΤΕΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΝΑΔΟΜΗΘΟΥΝ! ΚΑΙ ΤΟΤΕ ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΘΑ ΜΕΓΑΛΟΥΡΓΗΣΕΙ!
Η Ιαπωνική Τογιότα λέει: Αν έχεις αδύνατες διεργασίες, δεν θα πετύχεις άριστο αποτέλεσμα, ακόμη και αν καταφέρεις να προσλάβεις άριστο προσωπικό –επειδή αφενός είναι αδύνατο να προσλάβεις μόνον άριστους από τη δεξαμενή που διαθέτει ο τόπος και αφετέρου οι «κακές» διεργασίες και η «κακή» κουλτούρα που «αποπνέουν», συντομότατα σου «χαλούν» και τους λίγους άριστους! Σε τέτοιο περιβάλλον, ακόμη και άριστοι διευθυντές/ηγέτες νιώθουν ότι «πολεμούν με τα κύματα» και σύντομα απελπίζονται! Αντίστροφα, αν έχεις άριστες διεργασίες, μια εμπνευσμένη ηγεσία δημιουργεί «παραγωγική» κουλτούρα και ακόμη και με μέτριο προσωπικό πετυχαίνεις άριστα αποτελέσματα.
Μόλις οι «επανεφευρέτες» καταφέρουν να επιφέρουν διάζευξη μεταξύ των διεργασιών πηδαλιούχησης* (διαμόρφωσης πολιτικής, ρύθμισης, ανάθεσης έργων και εποπτείας) και των διεργασιών «κωπηλάτησης» (υλοποίησης πολιτικής/στρατηγικής), διαπιστώνουν με έκπληξη ότι οι διεργασίες πηδαλιούχησης δεν έχουν τα αναμενόμενα αποτελέσματα! Ο λόγος είναι απλός: κυβερνήσεις, πολιτικοί και γραφειοκράτες του δημοσίου ούτε «ξέρουν» ούτε είναι συνηθισμένοι να καθορίζουν επιθυμητά αποτελέσματα, παρά μόνο επιθυμητή παραγωγή! Αρκεί να θυμίσουμε ότι το δημόσιο είναι συνηθισμένο να διαμορφώνει προϋπολογισμούς και όχι επιχειρησιακά σχέδια. Κάθε νέος προϋπολογισμός βασίζεται στους προηγούμενους και άρα βλέπουμε να «σκαμπανεβάζουν» οι αριθμοί για τα ίδια πράγματα! Αν με τους προηγούμενους δεν επιτεύχθηκε το επιθυμητό αποτέλεσμα ούτε και με το νέο προϋπολογισμό θα επιτευχθεί!
Το ίδιο συμβαίνει με τα εκτελεστικά τμήματα: με τις υφιστάμενες διεργασίες τους και τον τρόπο εκτέλεσης τους δεν πρόκειται ποτέ να επιτύχει κάποιος νέα/διαφορετικά αποτελέσματα. Απεναντίας, θα σπαταλά περισσότερους πόρους για μια μικρή αύξηση παραγωγής –ΟΧΙ όμως νέο αποτέλεσμα!
Τα παραδείγματα μας πνίγουν! Με το να ξοδεύεις περισσότερα χρήματα στο υφιστάμενο Τμήμα Κτηματολογίου και Χωρομετρίας δεν πρόκειται να καταφέρεις να εκδώσεις τις 150-200 χιλιάδες τίτλους που εκκρεμούν, επειδή απλούστατα οι υφιστάμενες διεργασίες δεν επιλύουν το πρόβλημα στη ρίζα του! Παρομοίως, με το να διπλασιάσεις τον προϋπολογισμό του υφιστάμενου Υπουργείου Παιδείας (διπλασιάζοντας τον αριθμό των δασκάλων/καθηγητών και μοιράζοντας την κάθε τάξη στο μισό) δεν πρόκειται να βελτιωθεί σημαντικά το επίπεδο της δημόσιας εκπαίδευσης –επειδή απλούστατα το πρόβλημα δεν είναι ο αριθμός των δασκάλων ή των μαθητών! Τέλος, όσο και αν αυξήσεις τον προϋπολογισμό του Υπουργείου Υγείας δεν πρόκειται να βελτιωθεί σημαντικά το επίπεδο της δημόσιας ΙΦΠ! Οι διεργασίες του Υπουργείου και των νοσοκομείων και η κουλτούρα τους χρειάζονται ριζική αλλαγή! Μόνον τότε, θα έχουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα: αξία για τα χρήματα του φορολογούμενου –όχι απλά περισσότερους δυσαρεστημένους πολίτες!
Χρειάζεται επομένως ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΟΣ! Το πρόγραμμα αναδόμησης/ αναμόρφωσης θα πρέπει να διαμορφώνεται στο ανώτατο επίπεδο και μάλιστα πριν αρχίσουν τα έργα επανασχεδιασμού διεργασιών και αναδιοργάνωσης τμημάτων.
Για να έχουν επιτυχία, οι επανεφευρέτες του δημοσίου πρέπει να χρησιμοποιήσουν συγκεκριμένα κατάλληλα εργαλεία για τις διεργασίες καθορισμού επιθυμητών αποτελεσμάτων/στρατηγικών στόχων, άλλα για τη διαμόρφωση και προσαρμογή στρατηγικών και διαφορετικά για τη σύνδεση στόχων και στρατηγικών με τα εκτελεστικά τμήματα, ώστε οι στόχοι των τμημάτων να συμβάλουν στην επίτευξη των αποτελεσμάτων, είτε αφορούν στην επίτευξη ψηλού επιπέδου εκπαίδευσης είτε ψηλού επιπέδου ΙΦΠ είτε μείωσης χρήσης ναρκωτικών είτε μείωσης των τροχαίων ατυχημάτων/θανάτων, κοκ -πάντοτε με βάση μετρήσιμους δείκτες και σύγκριση με άλλες χώρες!
Για να επιτευχθεί μόνιμη αναμόρφωση του ΕΔΤ, είναι απόλυτα αναγκαίο να διαμορφωθούν εκείνοι οι θεσμοί που δεν θα επιτρέπουν στους πολιτικούς να κυβερνούν με βάση βραχυπρόθεσμους στόχους ούτε και να μπορούν να κάνουν «δημιουργική» λογιστική για να «ομορφαίνουν» τα αποτελέσματα τους.
Οι κίνδυνοι αποτυχίας είναι μεγάλοι. Η πιο πάνω προσέγγιση είναι πολύ ευκολότερο να εφαρμοστεί σε ένα ορθολογιστικό, απολίτικο περιβάλλον παρά στο τυπικό πολιτικό περιβάλλον της εκτελεστικής εξουσίας ενός έθνους, μιας πολιτείας ή μιας πόλης, όπου οι πολιτικοί σχεδόν πάντα ενδιαφέρονται για βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα. Κι αυτό επειδή η πιθανότητα να επιτευχθούν ορατά αποτελέσματα εντός της θητείας μιας κυβέρνησης είναι πολύ μικρή!
Η εμπειρία μας διδάσκει σημαντικά μαθήματα:
1. Η ενίσχυση (με προσωπικό) των κεντρικών τμημάτων που εκτελούν διεργασίες «κωπηλάτησης» είναι καλύτερα να έπεται της επίτευξης των πρώτων σημαντικών αποτελεσμάτων αναμόρφωσης του ΕΔΤ!
2. Ο Πρόεδρος/Πρωθυπουργός πρέπει να ηγείται της βελτίωσης της ικανότητας καθορισμού επιθυμητών αποτελεσμάτων και διαμόρφωσης στρατηγικής και θα πρέπει να εμπλέκει το νομοθετικό σώμα στη σχετική διαδικασία!
3. Η διεργασία αυτή πρέπει να είναι υπερκομματική στο μέγιστο δυνατό!
4. Θα πρέπει να αναμορφωθεί ΟΛΟΚΛΗΡΟ το σύστημα (σχεδόν) ταυτόχρονα/παράλληλα και όχι ένα μέρος του!
Στο «λογικό» κόσμο των επιχειρήσεων, πρώτα επιτυγχάνουμε ΔΙΑΥΓΕΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ με τον καθορισμό των επιθυμητών αποτελεσμάτων/στρατηγικών στόχων και των ίδιων των στρατηγικών. Στη συνέχεια, καθαρίζουμε το πεδίο από διεργασίες που δεν χρειάζονται ή που δεν ανήκουν στον πυρήνα των επιχειρησιακών διεργασιών, καταργώντας τις ή αναθέτοντας τις σε τρίτους! Και μετά διαχωρίζουμε τις διεργασίες «πηδαλιούχησης» από τις διεργασίες «κωπηλάτησης»! Οι άλλες τέσσερις στρατηγικές υλοποιούνται κατά την εκτέλεση των έργων επανασχεδιασμού στη συνέχεια! ΣΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ όμως είναι πρακτικά αδύνατο να ακολουθήσουμε αυστηρά την ορθολογιστική αυτή σειρά. Εδώ αρχίζουμε με τα πλέον πιεστικά προβλήματα. Και εφαρμόζουμε μια μικτή προσέγγιση στην εφαρμογή των τριών συνιστωσών της θεμελιώδους στρατηγικής. Συχνά, αρχίζουμε από τις διεργασίες για τον επανασχεδιασμό των οποίων υπάρχει συναίνεση! Αυτό που δεν πρέπει να ξεχνά ένας ηγέτης είναι ότι οφείλει να επανέλθει ταχύτατα σε όλες τις βασικές διεργασίες, ώστε να ολοκληρώσει το έργο αναδόμησης του δημοσίου.
Είναι εμφανής η ιδιαίτερη σημασία του διορισμού «Επίτροπου/Υφυπουργού Αναδόμησης του ΕΔΤ»:
- Θέτει το τιτάνιο έργο υπό την προσωπική αιγίδα του Προέδρου!
- Καθιστά δυνατή τη διαμόρφωση μιας καθολικής θεμελιώδους στρατηγικής, που να καλύπτει ολόκληρο τον Ευρύτερο Δημόσιο Τομέα (ΕΔΤ), αφού απαιτείται η καθολική συμμετοχή του για την υλοποίηση του προεδρικού οράματος!
- Καθιστά δυνατή την προτεραιοποίηση των έργων αναδόμησης χωρίς να ξεχνιούνται οποιοιδήποτε τομείς, εκτελώντας πολλά έργα παράλληλα!
- Καθιστά δυνατή μια καθολική προσέγγιση στην αξιοποίηση της πληροφορικής και της ηλεκτρονικής επικοινωνίας στην εξυπηρέτηση του πολίτη και της επιχείρησης!
- Επιτυγχάνονται συνέργειες στον εξορθολογισμό τμημάτων του ΕΔΤ με τη μετακίνηση λειτουργών ώστε να επιτυγχάνεται βέλτιστη στελέχωση με τα ικανότερα στελέχη!
Ο Πρόεδρος μας διαθέτει ένα τεράστιο πλεονέκτημα που του επιτρέπει, αν το αξιοποιήσει σωστά, να επιφέρει τις αναγκαίες αλλαγές που θα θέσουν την Κύπρο στον 21ο αιώνα και θα διασφαλίσουν ότι το δημόσιο της όχι μόνο θα γίνει παραγωγικό (αποτελεσματικό, αποδοτικό και ποιοτικό) αλλά και θα αυτοβελτιώνεται στο διηνεκές!
ΟΛΑ ΤΑ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΑ ΚΟΜΜΑΤΑ ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΟΥΝ ΚΑΙ ΔΕΣΜΕΥΤΗΚΑΝ ΣΤΗΝ ΑΝΑΔΟΜΗΣΗ ΤΟΥ ΕΔΤ! Και το έκαναν και γραπτά και προφορικά τόσο σε γενικό επίπεδο όσο και εξειδικευμένα, επισκεπτόμενοι δημόσιες υπηρεσίες και οργανισμούς! Σίγουρα, το ΑΚΕΛ, ως αντιπολίτευση, θα φορέσει τη συντηρητική σοβιετική του στολή! Θα ακολουθήσει όμως θέλοντας και μη όλα τα άλλα κόμματα που θα υποστηρίξουν τις αλλαγές.
Ο Πρόεδρος έχει υπέρ του τη δέσμευση του μνημονίου για την αναδόμηση του ΕΔΤ και τη δυνατότητα να ζητήσει βοήθεια (και μάλιστα δωρεάν) από τις αδελφές χώρες-μέλη της ΕΕ, επιλέγοντας ανάμεσα στις καλύτερες σε κάθε τομέα.
Θα τονίσουμε ακόμη μια φορά ότι ο Πρόεδρος έχει ελάχιστο χρόνο για να κριθεί: Λίγες μέρες για την επιλογή και κρίση των 20 υπουργών και υφυπουργών του, ένα μήνα για το διορισμό των ΔΣ των (ημι)κρατικών και άλλων θεσμικών οργάνων και τέσσερις (4) μήνες για τα πρώτα σημαντικά αποτελέσματα στην οικονομία και την έναρξη αναμόρφωσης του ΕΔΤ! Στο κυπριακό θα έχει λίγο περισσότερο χρόνο, αν πρόκειται μάλιστα να αξιοποιήσει την ΕΕ!
Καλή τύχη Πρόεδρε: Ιδού η …Κύπρος, ιδού και το …πήδημα!
* Δημοσιεύτηκε στον ΠΟΛΙΤΗ στις 3.3.2012
Ερώτημα προς το νέο υπουργό Εσωτερικών:
Η δημόσια υπηρεσία κατάφερε να διεξαγάγει με μεγάλη επιτυχία τις προεδρικές εκλογές αξιοποιώντας εκατοντάδες άνεργους επιστήμονες και λίγους έμπειρους δημόσιους λειτουργούς! Υπάρχει αποχρών λόγος να μην μπορεί να κάμει το ίδιο (τηρουμένων των αναλογιών σε χρόνο) για τον έλεγχο των μη πιστοποιημένων οικοδομών (αξιοποιώντας εκατοντάδες υποαπασχολούμενους αρχιτέκτονες και πολιτικούς μηχανικούς) και την έκδοση των 150-200 χιλιάδων εκκρεμούντων τίτλων ιδιοκτησίας (αξιοποιώντας άνεργους επιστήμονες);