Του Νίκου Τιμοθέου
Ο δημόσιος τομέας της Κύπρου ασθενεί βαριά!
Ο ευρύτερος δημόσιος τομέας (ΕΔΤ) Κύπρου θα μπορούσε να είναι υπόδειγμα στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Περιλαμβάνει προσοντούχους ανθρώπους με μεγάλες δυνατότητες, μεγάλο μέρος της αφρόκρεμας του Κυπριακού λαού. Και όμως δεν είναι παραγωγικός.
Αυτό δεν το λέμε εμείς αλλά ο ίδιος ο πολίτης και η πλειονότητα των δημόσιων υπαλλήλων:
- Η παραγωγικότητα των δημόσιων υπαλλήλων είναι πολύ χαμηλή!
- Η τάδε δημόσια υπηρεσία δεν είναι αποτελεσματική!
- Το δείνα κυβερνητικό τμήμα είναι αργό!
- Η ποιότητα της δημόσιας παιδείας είναι από τις χειρότερες στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ)!
- Η ποιότητα της δημόσιας υγείας είναι απαράδεκτα χαμηλή!
- Οι δημόσιοι υπάλληλοι δεν μας εξυπηρετούν!
- Αντί συντονισμού και συνεργασίας, διαπιστώνεται ασυνεννοησία και αντιπαλότητα μεταξύ δημόσιων υπηρεσιών ή και οργανισμών!
- Η ανευθυνότητα, αντί εξαίρεση, κινδυνεύει να είναι κανόνας στο δημόσιο!
- …
Τι άραγε συμβαίνει; Γιατί τόσο χαμηλή παραγωγικότητα;
Το σχήμα φαίνεται εκ πρώτης όψεως οξύμωρο. Η πλειοψηφία των δημόσιων υπαλλήλων προσλήφθηκαν μέσα από γραπτές και προφορικές εξετάσεις και σίγουρα κατατάχθηκαν και αργότερα προάχθηκαν ανάμεσα στους καλύτερους υποψήφιους (άσχετα αν μπορεί να παρεισέφρησε στο τελικό στάδιο και κάποιο «μέσο»). Οι άνθρωποι αυτοί έχουν αρκετά από τα αναγκαία προσόντα, τις ατομικές ικανότητες και την τεχνογνωσία για να εκτελέσουν παραγωγικά τη δουλειά τους. Οι περισσότεροι διέπρεψαν στα σχολεία και τα πανεπιστήμια, όπου φοίτησαν και στην πλειοψηφία τους μπορούν να επιμορφωθούν για να καλύψουν τα κενά. Γιατί άραγε δεν μπορούν να αποδώσουν;
Προφανώς η ρίζα του κακού βρίσκεται αλλού και όχι στους δημόσιους υπαλλήλους!
Τι φταίει για τη χαμηλή παραγωγικότητα του ΕΔΤ
Αυτό που φταίει είναι το σύστημα:
- η έλλειψη ξεκάθαρης αποστολής και καθορισμένων στόχων,
- οι απηρχαιωμένες διαδικασίες,
- οι λανθασμένοι ρόλοι που ανατίθενται στα άτομα,
- ο αναποδοτικός τρόπος εκτέλεσης τους,
- η έλλειψη δεικτών μέτρησης της παραγωγικότητας,
- η σύγχυση ως προς τις προτεραιότητες, ο συγκεντρωτισμός και
- η συνύπαρξη στην ίδια μονάδα των λειτουργιών διαμόρφωσης πολιτικής και των δραστηριοτήτων υλοποίησης της και εξυπηρέτησης του πολίτη-πελάτη, καθώς και
- η μη εκχώρηση της εξουσίας στο επίπεδο εκτέλεσης της εργασίας, κοκ.
Συνοπτικά: η αναποτελεσματική διεύθυνση και ως έλλειψη τεχνογνωσίας και ικανότητας των διευθυντικών στελεχών και ως έλλειψη σύγχρονων μηχανισμών και συστημάτων!
Μια ματιά στις διάφορες κυβερνητικές υπηρεσίες πείθει για του λόγου το αληθές!
Στα πλείστα κυβερνητικά γραφεία υπάρχει μονίμως συνωστισμός, το κτηματολόγιο σπάει τα νεύρα των πολιτών, που περιμένουν να εξυπηρετηθούν, στα νοσοκομεία οι ουρές είναι ατέλειωτες και οι κατάλογοι αναμονής πολύμηνοι, η διακίνηση στους δρόμους των πόλεων χειροτερεύει από μέρα σε μέρα, το ταχυδρομείο παραδίδει ανά δεκαπενθήμερο (δύο – δύο) τα εβδομαδιαία περιοδικά στις αγροτικές περιοχές, οι λακκούβες στους δρόμους περιμένουν εβδομάδες και μήνες να επιδιορθωθούν (και μεγάλο μέρος των χρημάτων που καταβάλλονται για την αποκατάσταση των οδοστρωμάτων κλείνει άλλες τρύπες των μόνιμα ελλειμματικών προϋπολογισμών των Δήμων), οι πολεοδομικές άδειες δεν εκδίδονται ποτέ έγκαιρα, η πάσχουσα παιδεία συμπληρώνεται με την απαραίτητη πια παραπαιδεία με τεράστια δαπάνη χρόνου, χρήματος και περιβαλλοντική επιβάρυνση – ο κατάλογος είναι ατέλειωτος!
Φωτεινή εξαίρεση τα λίγα Γραφεία εξυπηρέτησης του πολίτη που αποδεικνύουν ότι ΟΤΑΝ ΘΕΛΟΥΜΕ ΜΠΟΡΟΥΜΕ και απλά επιβεβαιώνουν τον κανόνα. Και φυσικά δεν λύουν το πρόβλημα, αφού απλά συνιστούν ωραία βιτρίνα ενός αντιπαραγωγικού οικοδομήματος.
Για να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα και να το λύσουμε, θα πρέπει πρώτα να σκεδάσουμε την «ομίχλη» που καλύπτει το όλο πρόβλημα:
Οι μύθοι γύρω από την αναδιάρθρωση του δημόσιου τομέα
Πολλοί ανά το παγκόσμιο προσπάθησαν να αναμορφώσουν το δημόσιο τομέα και απέτυχαν!
Γιατί; Επειδή όλες οι (αποτυχημένες) προσπάθειες τους βασίζονταν σε κάποιο μύθο και σε λανθασμένες αξίες, αρχές, μεθόδους, στρατηγικές και σε ανικανότητα διεύθυνσης των έργων αναμόρφωσης!
Ο συντηρητικός μύθος λέει ότι μια κυβέρνηση μπορεί να βελτιωθεί με το να ξοδεύει λιγότερα και να κάνει λιγότερα. Στην πραγματικότητα, θα εξοικονομηθούν κάποια χρήματα των φορολογουμένων, αλλά οι πολίτες θα ταλαιπωρούνται περισσότερο και δεν θα βελτιωθεί η παραγωγικότητα. εκτός αν φυσικά το κράτος αλλάξει το ρόλο του και τον τρόπο με τον οποίο διευθύνεται!
Ο φιλελεύθερος μύθος, που περιέργως ταυτίζεται με τον κομμουνιστικό μύθο, ισχυρίζεται ότι μια κυβέρνηση μπορεί να βελτιωθεί με το να ξοδεύει περισσότερα και να κάνει περισσότερα. Στην πραγματικότητα, το να ρίχνεις περισσότερα χρήματα σε ένα αναποδοτικό σύστημα απλά αυξάνεις τη σπατάλη! Η κατάρρευση των καθεστώτων κεντρικού προγραμματισμού (ή κατ’ ευφημισμό του «υπαρκτού» σοσιαλισμού) το απέδειξε περίτρανα!
Ο επιχειρηματικός μύθος επιζητεί να βελτιώσει την κυβερνητική μηχανή με το να την διευθύνει σαν μια επιχείρηση. Στην πραγματικότητα, αν και ορισμένες τεχνικές διεύθυνσης επιχειρήσεων μπορούν να συμβάλλουν στη βελτίωση, υφίστανται κρίσιμες διαφορές ανάμεσα στο δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα! Γι’ αυτό και ο δημόσιος τομέας θα πρέπει να περιοριστεί στις απολύτως αναγκαίες αρμοδιότητες και καθήκοντα του: το νομοθετικό, το ρυθμιστικό, το εποπτικό, το δικαστικό, της ασφάλειας, της φορολογίας και της εφαρμογής της πολιτικής ιδεολογίας της εκάστοτε κυβέρνησης, ιδεωδώς στη βάση αξιών κοινωνικής δικαιοσύνης!
Ο μύθος του υπαλλήλου διατείνεται ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι θα γίνουν πιο παραγωγικοί αν αφεθούν να λειτουργούν με αυτονομία και τους δοθούν περισσότερα χρήματα. Στην πραγματικότητα, δεν είναι η έλλειψη χρημάτων που φταίει για τη χαμηλή παραγωγικότητα, αλλά ο τρόπος που δαπανούνται (ή σπαταλούνται) τα χρήματα και γενικότερα οι πόροι του δημοσίου! Και είναι απίθανο, να μπορέσουν μόνοι οι δημόσιοι υπάλληλοι, χωρίς κατάλληλη μεθοδολογία, τεχνογνωσία και καθοδήγηση, να αναμορφώσουν την υπηρεσία-μονάδα τους.
Ο μύθος του καλύτερου προσωπικού λέει ότι η δημόσια υπηρεσία θα βελτιωνόταν αν προσλαμβάνονταν άτομα ψηλότερων προσόντων. Στην πραγματικότητα, δεν φταίνε τα άτομα, αλλά το σύστημα – και αν δεν διορθωθεί αυτό, όποια άτομα και αν προσληφθούν θα αποδειχθούν εξίσου χαμηλής παραγωγικότητας! Πιθανότατα μάλιστα, άτομα ψηλότερων προσόντων να απογοητευτούν περισσότερο εργαζόμενοι σε ένα αναποδοτικό περιβάλλον!
Πώς λοιπόν θα αναμορφωθεί ο ΕΔΤ;
Η αναμόρφωση απαιτεί ριζική αλλαγή
- του σκοπού, των αξιών, της αποστολής και του οράματος,
- των διαδικασιών/διεργασιών,
- των ρόλων, των εξουσιών και των ευθυνών των δημόσιων υπαλλήλων,
- της δομής,
- της κουλτούρας των δημόσιων υπηρεσιών –μονάδων και
- του ρόλου του κράτους.
Άρα απαιτείται η διαμόρφωση μιας σειράς κατάλληλων στρατηγικών που να αλληλοσυμπληρώνονται και αλληλοσυνδέονται και ενός αποδεδειγμένα αποτελεσματικού μοντέλου τόσο ριζικής όσο και συνεχούς βελτίωσης:
(1) Η βασική στρατηγική: ο σκοπός
Καθορίζει με σαφήνεια το σκοπό, την αποστολή , το ρόλο και την κατεύθυνση κάθε κυβερνητικής υπηρεσίας (τμήματος/μονάδας).
(2) Η στρατηγική των συνεπειών: τα κίνητρα
Καθορίζει τη διεύθυνση της υπηρεσίας, τη διαχείριση της απόδοσης της και τη διαχείριση του ανταγωνισμού μεταξύ της υπηρεσίας και του ιδιωτικού τομέα.
(3) Η στρατηγική του πελάτη: το ελέγξιμο
Καθορίζει τη δυνατότητα του πελάτη (πολίτη) να έχει ανταγωνιστική επιλογή και τη διασφάλιση της ποιότητας της υπηρεσίας (που λαμβάνει) και της εξυπηρέτησης (που απολαμβάνει).
(Εδώ χρησιμοποιούμε τον όρο «πελάτης» για να συγκεκριμενοποιήσουμε τον πολίτη τον οποίο εξυπηρετεί η κάθε υπηρεσία-μονάδα του δημοσίου και να αποφύγουμε τη γενίκευση, που δεν επιτρέπει να έχει το λόγο στην αξιολόγηση της παραγωγικότητας -αποτελεσματικότητας, αποδοτικότητας και ποιότητας- κάθε υπηρεσίας-μονάδας ο ίδιος ο πολίτης που εξυπηρετείται απ’ αυτήν.)
(4) Η στρατηγική του ελέγχου: η εξουσία
Καθορίζει την οργανική δομή της υπηρεσίας/μονάδας και τη σχέση της με άλλες υπηρεσίες (Υπουργείο, Διεύθυνση, Τμήμα, κλπ), το ρόλο, τις εξουσίες και τις ευθύνες των δημόσιων λειτουργών, τις εξουσίες των διοικητικών οργάνων (πχ Συμβουλίων) και τις εξουσίες της κοινότητας (πχ της τοπικής αυτοδιοίκησης).
(5) Η στρατηγική της κουλτούρας: η κουλτούρα
Καθορίζει τις αξίες, τις επιδιωκόμενες συνήθειες και συμπεριφορά, τις κακές (προς αποφυγή) συνήθειες και συμπεριφορά, τις ευαισθησίες και την αναγνώριση των δημόσιων υπαλλήλων (τι αγγίζει την καρδιά τους και τι κερδίζει το μυαλό τους).
(6) Ο ρόλος του κράτους
Το κράτος πρέπει να περιορίσει το ρόλο του στις βασικές δημόσιες αρμοδιότητες και καθήκοντα: τις νομοθετικές, τις ρυθμιστικές, τις εποπτικές, τις δικαστικές, της ασφαλείας, της πρόνοιας και της φορολογίας.
Όλες τις άλλες αρμοδιότητες θα πρέπει το κράτος (κεντρικό, περιφερειακό, τοπικό) να αναθέσει σε κοινωνικοποιημένες εταιρείες: την παροχή εκπαίδευσης, ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, καθαριότητας, διαχείρισης υδάτων, ενέργειας, ηλεκτρονικής επικοινωνίας, λιμένων, κοκ – εταιρείες στο μετοχικό κεφάλαιο των οποίων θα πρέπει να συμμετέχουν πρωτίστως οι ίδιοι οι υπάλληλοι τους, αλλά και ο πολίτης αν το θέλει και ταμεία προνοίας και συντάξεων και άριστες αδελφές προοδευτικές εταιρείες –πχ σκανδιναβικές- που θα εξασφαλίσουν τεχνογνωσία, οικονομίες μεγέθους και καινοτομία, και ταυτόχρονα θα προσθέσουν και κεφάλαια για την περαιτέρω ανάπτυξη τους.
Οι κοινωνικοποιημένες αυτές εταιρείες θα κληθούν να επιβιώσουν σε ανταγωνιστικό περιβάλλον, που θα διασφαλίσει τη συνεχή βελτίωση τους!
Ακόμη, θα επιτρέψουν την υλοποίηση σύγχρονης κοινωνικής πολιτικής με την εισαγωγή πραγματικά δωρεάν παιδείας και ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης μέσω του ΓΕΣΥ!
Τέλος, θα επιτρέψουν στο κράτος να εκτελέσει ΟΡΘΑ το ρυθμιστικό και εποπτικό του ρόλο, ΧΩΡΙΣ την ανάγκη υστερόβουλης νόθευσης του για προστασία αναποδοτικών δημόσιων υπηρεσιών και ημικρατικών οργανισμών.
Οι πιο πάνω στρατηγικές θα πρέπει να διαμορφωθούν για κάθε υπηρεσία/τμήμα της δημόσιας υπηρεσίας και κάθε οργανισμό δημόσιου δικαίου με τη συμμετοχή του πολίτη σε ελεύθερο διάλογο και δημόσια διαβούλευση. Σημαντικό ρόλο θα έχουν οι λειτουργοί που ήδη εργάζονται στην κάθε υπηρεσία και ακόμη οι συνταξιούχοι της.
Ως εδώ τα πράγματα, όσο και αν φαίνεται παράδοξο, είναι «εύκολα»!
Και αυτό, επειδή το έργο σχεδιασμού συνιστά ουσιαστικά άσκηση επί χάρτου!
Η δυσκολία έγκειται στην υλοποίηση των πιο πάνω στρατηγικών!
Τα μοντέλα αρίστευσης
Για την υλοποίηση των πιο πάνω βασικών στρατηγικών απαιτείται η συστηματική προσέγγιση, που διασφαλίζεται από την υιοθέτηση και εφαρμογή δοκιμασμένων μοντέλων επιχειρηματικής αριστείας. Εν προκειμένω, προτείνουμε δύο τέτοια μοντέλα, που έχουν δοκιμαστεί με επιτυχία τόσο στον ιδιωτικό όσο και στο δημόσιο τομέα:
Το Μοντέλο επιχειρηματικής αριστείας του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος Ποιοτικής Διεύθυνσης (EFQM).
Αυτό επιβάλλει να μετρούμε συστηματικά και με επιστημονικές μεθόδους (χρησιμοποιώντας κατάλληλους δείκτες και συγκεκριμένους μετρήσιμους στόχους) το έργο (υπηρεσία και εξυπηρέτηση) που προσφέρει η κάθε μονάδα:
- Πώς εξυπηρετείται και τι υπηρεσία προσφέρεται στον πελάτη-πολίτη (αντικειμενικοί δείκτες) και τι πιστεύει ο ίδιος (υποκειμενικοί δείκτες) και πώς συγκρίνονται με αντίστοιχους δείκτες του ιδιωτικού τομέα και άλλων κυβερνήσεων.
- Ποια η απόδοση του δημόσιου υπαλλήλου (αντικειμενικοί δείκτες απόδοσης) και τι πιστεύει ο ίδιος ο δημόσιος υπάλληλος (υποκειμενικοί δείκτες) και πώς συγκρίνονται με αντίστοιχους δείκτες του ιδιωτικού τομέα και άλλων κυβερνήσεων.
- Ποια τα οικονομικά αποτελέσματα (κυρίως το κόστος, αλλά και τα έσοδα) της κάθε υπηρεσίας -μονάδας και πώς οι τιμές των δεικτών απόδοσης συγκρίνονται με άλλες αντίστοιχες υπηρεσίες του ιδιωτικού τομέα και άλλων κυβερνήσεων.
- Ποια η γνώμη της κοινωνίας (στο επίπεδο του κράτους, του δήμου, της κοινότητας, της επηρεαζόμενης ομάδας πολιτών ή και πελατών-πολιτών) και πώς συγκρίνεται με άλλες αντίστοιχες υπηρεσίες του ιδιωτικού τομέα και άλλων κυβερνήσεων.
Το μοντέλο (βλπ διάγραμμα) επιβάλλει ακόμη την αξιολόγηση όλων των «συντελεστών παραγωγής», που συντελούν στο αποτέλεσμα (την υπηρεσία/το προϊόν και την εξυπηρέτηση) της υπηρεσίας/μονάδας:
- Της ηγεσίας της μονάδας και των προϊσταμένων μονάδων (Υπουργείου, Τμήματος, κοκ)
- Της πολιτικής και της στρατηγικής υλοποίησης του σκοπού, της αποστολής και του οράματος της μονάδας
- Των ανθρώπων (όλων των λειτουργών από τον Υπουργό ή το ΔΣ και τον Αξιωματούχο/ Γενικό Διευθυντή μέχρι τον κλητήρα και τον εργάτη) της υπηρεσίας (επί τη βάσει των ρόλων, των προσόντων, των ατομικών ικανοτήτων, της τεχνογνωσίας, των εξουσιών, των ευθυνών, των δεικτών παραγωγικότητας και των κινήτρων)
- Των υπόλοιπων (άψυχων) πόρων (υλικών, εξοπλισμού, τεχνολογίας πληροφορικής, κοκ) και των συνεργατών (υπεργολάβων, συμβούλων, προμηθευτών, κοκ)
Ακόμη μετρούμε την αποτελεσματικότητα, αποδοτικότητα και ποιότητα των διεργασιών και διαδικασιών της υπηρεσίας-μονάδας, που μετατρέπουν τους συντελεστές σε αποτέλεσμα.
Δεν παραλείπουμε τη συστηματική διαχείριση της γνώσης και της καινοτομίας!
Παράλληλα, διαμορφώνουμε και εφαρμόζουμε ένα κώδικα ηθικής, που διέπει τους κανονισμούς και την εσωτερική και εξωτερική επικοινωνία, την εταιρική διακυβέρνηση και την εταιρική κοινωνική ευθύνη (βλπ διάγραμμα).
Ο συνδυασμός υλοποίησης των πιο πάνω στρατηγικών και εφαρμογής των μοντέλων επιχειρηματικής αριστείας είναι βέβαιο ότι θα οδηγήσουν ταχύτατα στη ριζική αναμόρφωση του δημόσιου τομέα και στη δραματική βελτίωση του.
Ακόμη, θα οδηγήσουν στην ευγενή άμιλλα μεταξύ των μονάδων για την αξιολόγηση τους από το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα Ποιοτικής Διεύθυνσης και από το Ινστιτούτο Επιχειρηματικής Ηθικής και την καταξίωση της Κύπρου στον Ευρωπαϊκό χώρο (αφού η αναγνώριση και τα βραβεία των ιδρυμάτων τυγχάνουν γενικής αναγνώρισης).
Τα πιο πάνω θα μπορέσουν να επιτύχουν και στον περιορισμένο πια ρόλο του κράτους (νομοθετικό, ρυθμιστικό, εποπτικό, δικαστικό, ασφαλείας, κοινωνικής προνοίας και φορολογίας) και στις κοινωνικοποιημένες εταιρείες στις οποίες το κράτος θα αναθέσει τις επιχειρηματικές του δραστηριότητες.
Είναι όμως τα πιο πάνω αναγκαία μέτρα και ικανά για την αναμόρφωση του ΕΔΤ;
Όχι! Επειδή όπως είδαμε μια από τις σημαντικότερες αδυναμίες του ΕΔΤ εντοπίζεται στην κορυφή της πυραμίδας του!
Διευθυντική αναβάθμιση
Θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι στο εξής τα άτομα που θα καταλαμβάνουν διευθυντικές θέσεις θα προσλαμβάνονται ή να προάγονται με επιστημονική μέθοδο:
- Γραπτή εξέταση,
- Νομοθεσία
- Διεύθυνση (προσομοίωση)
- Μέθοδοι βελτίωσης ΕΔΤ (Συστήματα στοχοθέτησης, στοχομέτρησης και αξιολόγησης, Μοντέλα EFQM/EBEN)
- Το αντικείμενο της θέσης, όταν η θέση είναι εξειδικευμένη (και μη εναλλάξιμη)
- Ψυχομετρικά Τεστ
- Ηγετικές ικανότητες
- Διάθεση για παραγωγή με ψηλούς φιλόδοξους στόχους
- Διαπροσωπικές σχέσεις
- Δομημένη συνέντευξη
- Την ικανότητα συγκροτημένης ανάλυσης και σύνθεσης πολύπλοκων προβλημάτων
- Την ευφράδεια και την εκφορά του λόγου
- Τους προσωπικούς στόχους και σκοπούς σε αντιδιαστολή με τους αντίστοιχους του δημοσίου
- Τη διάθεση του υποψήφιου να εργαστεί και να αξιολογείται με βάση συγκεκριμένους στόχους και το ίδιο να εφαρμόζει για τους υφιστάμενους του.
Η όλη εξέταση θα πρέπει να διεξάγεται από εξειδικευμένα ιδρύματα και πιστοποιημένους επιστήμονες και όπου απαιτείται, θα συμμετέχει πιστοποιημένος εξειδικευμένος υπηρεσιακός αξιωματούχος.
Για κάθε ενότητα θα καθοριστεί μέγιστος και ελάχιστος βαθμός (κάτω από τον οποίο ο υποψήφιος θα αποκλείεται) και βαρύτητα για υπολογισμό του τελικού βαθμού, μαζί με τη βαρύτητα των τυπικών προσόντων (ακαδημαϊκών και πείρας).
Η ΕΔΥ, η ΕΕΥ, οι Αρχές, τα ΔΣ των ΝΠΔΔ και τα δημοτικά συμβούλια και οι κοινοτικές αρχές θα περιοριστούν στο διοικητικό μέρος και μόνο της διαδικασίας, δηλαδή, στην επιλογή των οίκων και την εποπτεία των εξετάσεων και ουδεμία ανάμιξη θα επιτρέπεται να έχουν με τις εξετάσεις και τις συνεντεύξεις.
Ιδεωδώς θα πρέπει να νομοθετηθεί ότι ΟΛΕΣ οι θέσεις ευθύνης, πχ από την κλίμακα Α13 ή Α14 και άνω, θα είναι θέσεις με πενταετή σύμβαση, η οποία θα μπορεί να ανανεωθεί μία ή το πολύ δύο φορές, αν ο υποψήφιος κριθεί με αντικειμενική στοχοθέτηση και στοχομέτρηση από ανεξάρτητη επιτροπή ειδικών ότι εκτελεί με επιτυχία τα καθήκοντα του και έχει πετύχει συστηματικά τους στόχους του σε βαθμό πάνω από 85%!
Η μισθοδοσία τους θα πρέπει να περιλαμβάνει σημαντικό μέρος που να βασίζεται στην απόδοση.
Μόνο έτσι θα αποφεύγεται η αποτελμάτωση!
Διοικητική αναβάθμιση
Ομοίως, έφθασε η ώρα να αναβαθμιστεί άρδην ο πρωτόγονος τρόπος επιλογής και διορισμού των ανεξάρτητων αξιωματούχων και προέδρων, αντιπροέδρων και μελών των διαφόρων αρχών και των διοικητικών συμβουλίων των ΝΠΔΔ.
Κάθε άτομο, που διορίζεται σύμφωνα με τη νομοθεσία από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας με εισήγηση του Υπουργικού Συμβουλίου ή από το Υπουργικό Συμβούλιο ή από Υπουργό, να διορίζεται μόνο με προηγούμενη σύμφωνη απόφαση της Βουλής των Αντιπροσώπων και να είναι εγνωσμένης ικανότητας σχετικής με το αντικείμενο της θέσης (ανεξάρτητου αξιωματούχου ή επιτροπής ή αρχής ή ΔΣ νομικού προσώπου δημόσιου δικαίου ή κρατικής εταιρείας).
Για κάθε θέση, το Υπουργικό Συμβούλιο υποβάλλει στη Βουλή, το αργότερο δύο μήνες πριν την ημερομηνία κένωσης της θέσης, εμπεριστατωμένη εισήγηση για ένα τουλάχιστον ανά θέση άτομο και κατά μέγιστο τόσα άτομα όσες είναι οι ισοδύναμες θέσεις συν δύο ανά Αρχή, Επιτροπή ή Νομικό Πρόσωπο, στην οποία περιλαμβάνονται τουλάχιστον τα ακόλουθα:
- Βιογραφικό με όλα τα ακαδημαϊκά προσόντα και εμπειρίες.
- Επιτεύγματα της σταδιοδρομίας του.
- Δήλωση περιουσίας και εισοδημάτων.
- Το λόγο για τον οποίο το Υπουργικό Συμβούλιο πιστεύει ότι το προτεινόμενο άτομο θα ασκήσει με επιτυχία τις αρμοδιότητες και τα καθήκοντα της σχετικής θέσης.
Η Επιτροπή της Βουλής προβαίνει σε δημόσια συνέντευξη κάθε προτεινόμενου ατόμου, κατά την οποία τα Μέλη της Επιτροπής υποβάλλουν ερωτήσεις σχετικές με
- το βιογραφικό του (ακαδημαϊκά προσόντα, επαγγελματική σταδιοδρομία και κάθε άλλη σημαντική θέση στην οποία υπηρέτησε),
- το τρέχον επάγγελμα ή και τις τρέχουσες επαγγελματικές του δραστηριότητες και όσες είχε τα τελευταία τρία χρόνια,
- τα εισοδήματα και την περιουσία του
- τη γνώση της νομοθεσίας που ισχύει για τη θέση, την Αρχή, την Επιτροπή ή το Νομικό Πρόσωπο στο οποίο το άτομο επιθυμεί να υπηρετήσει,
- την πιθανότητα ύπαρξης ασυμβίβαστου προς τη θέση με βάση τη νομοθεσία,
- τον τρόπο με τον οποίο προτίθεται το άτομο να ασκήσει με επιτυχία τις αρμοδιότητες και τα καθήκοντα που προβλέπει η θέση για την οποία το έχει εισηγηθεί το Υπουργικό Συμβούλιο,
- την ύπαρξη ή μη εξαρτήσεων ή και υποχρεώσεων οποιουδήποτε είδους που μπορεί να επηρεάσουν την αντικειμενικότητα λήψης αποφάσεων κατά την άσκηση των αρμοδιοτήτων και των καθηκόντων της θέσης και
- οποιαδήποτε άλλη ερώτηση που η Επιτροπή κρίνει ότι είναι σχετική με τις προς ενάσκηση αρμοδιότητες και καθήκοντα.
Το άτομο υποχρεούται να απαντήσει σε όλες τις ερωτήσεις με ειλικρίνεια, σαφήνεια και πληρότητα.
Η Επιτροπή
- τηρεί ακριβές και πλήρες πρακτικό της συνέντευξης.
- υποβάλλει εντός εβδομάδας εισήγηση στην ολομέλεια της Βουλής ή οποία και αποφασίζει το συντομότερο.
Το Υπουργικό Συμβούλιο υποχρεούται, εντός εβδομάδας από τη λήψη της απόφασης της Βουλής, να προτείνει άλλο άτομο σε περίπτωση που η Βουλή απορρίψει το/τα προταθέν/τα ή τόσα προταθέντα άτομα για ισοδύναμες θέσεις, ώστε να μην συμπληρώνεται ο αναγκαίος αριθμός για την πλήρη σύσταση της σχετικής Αρχής, Επιτροπής, Νομικού Προσώπου ή Εταιρείας.
Τα πιο πάνω ισχύουν κατά αναλογία και στην περίπτωση έκτακτης κένωσης θέσης για οποιονδήποτε λόγο.
Είναι τα πιο πάνω απολύτως αναγκαία μέτρα ικανά για την αναμόρφωση του ΕΔΤ στην Κύπρο; Όχι! Απαιτείται και εμπνευσμένη πολιτική ηγεσία!
Η πολιτική ηγεσία
Την τελική ευθύνη οφείλει να έχει καταρχήν η εκτελεστική εξουσία: ο Πρόεδρος του κράτους, οι Υπουργοί και ατομικά και συλλογικά ως Υπουργικό Συμβούλιο, αλλά και η Βουλή, ως νομοθετική και ελεγκτική εξουσία.
Και επειδή η αναδόμηση του ΕΔΤ συνιστά τεράστιο και εξειδικευμένο έργο, η ευθύνη θα πρέπει να ανατεθεί σε εξειδικευμένο πολιτικό πρόσωπο σε ανώτατο επίπεδο.
Υποβάλλουμε προς τούτο μια ριζοσπαστική και ίσως τη μόνη ρεαλιστική εισήγηση:
Για το συντονισμό της όλης προσπάθειας θα πρέπει να διοριστεί αρμόδιος Υφυπουργός παρά τω Προέδρω ή τουλάχιστον Προεδρικός Επίτροπος, ο οποίος θα πλαισιωθεί από ομάδα επίλεκτων δημόσιων υπαλλήλων (που θα αποσπαστούν προσωρινά) και θα αξιοποιήσει τις υπηρεσίες εμπειρογνωμόνων.
Τον όγκο βέβαια του έργου της αναμόρφωσης θα αναλάβουν ομάδες δημόσιων υπαλλήλων σε κάθε υπηρεσία-μονάδα υπό καθοδήγηση.
Τέλος, τίθεται και πάλιν το ερώτημα, είναι ικανά τα πιο πάνω αναγκαία για να αναμορφωθεί ο ΕΔΤ; Όχι! Απαιτείται και αποτελεσματική πολιτειακή ηγεσία – statesmanship!
Ο πολιτειακός ηγέτης
Οι πολιτικοί ηγέτες είναι ζωτικά αναγκαίοι! Μέσω της κρατικής εξουσίας, αξιολογούν την κατανομή δυνάμεως και πόρων, κτίζουν σχέσεις με άλλους συμμέτοχους και παίρνουν αποφάσεις που έχουν τεράστιες επιπτώσεις στην ευημερία ενός έθνους και του λαού του. Και αυτές υλοποιούνται μέσω ενός παραγωγικού ΕΔΤ.
Για την αναμόρφωση του ΕΔΤ απαιτείται αποτελεσματική εμπνευσμένη πολιτική ηγεσία.
Οι ηγετικές ιδιότητες
Ο αποτελεσματικός πολιτικός ηγέτης
- συνιστά παράδειγμα ακεραιότητας και αφοσίωσης στους ανθρώπους που αντιπροσωπεύει και στο κοινό και στους εκπρόσωπους του.
- έχει καλές διαπροσωπικές και επικοινωνιακές ικανότητες και μπορεί να δουλεύει και να συνεργάζεται με άλλους, ασχέτως πολιτικών πεποιθήσεων, για να επιτύχει το μέγιστο καλό για το λαό στο σύνολο του.
- μπορεί να ανθίσταται στους πειρασμούς και τα θέλγητρα της πολιτικής σκηνής
- έχει ισχυρό χαρακτήρα συνδυάζοντας συνείδηση και χάρισμα.
- είναι διατεθειμένος να ακούει τις ανάγκες του πολίτη, κάθε πολίτη, και να τον εκπροσωπεί πιστά.
- έχει το θάρρος να υψώσει το ανάστημα του και να αναφωνήσει ό,τι πρέπει να λεχθεί – παρά να πει στο λαό ό,τι (ο λαός) θα ήθελε να ακούσει.
- είναι έτοιμος να πάρει δύσκολες και ίσως μη δημοφιλείς αποφάσεις χάριν του μεγαλύτερου καλού.
Ο αποτελεσματικός ηγέτης κτίζει συμμαχίες και συνασπισμούς, ενώ ο αναποτελεσματικός «πολιτικάντης» – ή δημαγωγός – χρησιμοποιεί τη χειραγώγηση για να επιτύχει το σκοπό του, αντί της έμπνευσης και της κινητοποίησης.
Μια βασικότατη ηγετική ικανότητα που λείπει από πλείστους πολιτικούς «ηγέτες» είναι η ικανότητα να αναλαμβάνουν ευθύνη. Είναι πανέτοιμοι να δακτυλοδείξουν όλους τους άλλους και πολύ λίγοι είναι ικανοί να αναλάβουν την ευθύνη για τα λάθη τους, να παραδεχθούν τις πολιτικές αποτυχίες και να αναγνωρίσουν το μερίδιο τους στη δημιουργία του όποιου προβλήματος.
Ο υπεύθυνος ειλικρινής απολογισμός είναι εκ των ων ουκ άνευ για αποτελεσματική πολιτική ηγεσία, καθώς χωρίς αυτόν, δεν μπορεί να υπάρξει σεβασμός από το λαό.
Ο καλός πολιτικός ηγέτης είναι εκείνος που είναι ειλικρινής και υπεύθυνος για τις αποφάσεις και τις πράξεις του και έχει τα κότσια να παραδεχθεί τα λάθη του.
Εστιάζει την ενέργεια και το χρόνο του εργαζόμενος για το κοινό καλό παρά για να καλύψει τα νώτα του και να κριτικάρει τους άλλους! Απεχθάνεται τον αυτοέπαινο!
Πέρα από τις πιο πάνω ιδιότητες για να καταστεί ένας πολιτικός αποτελεσματικός πολιτειακός ηγέτης πρέπει να έχει και άριστη φυσική, συναισθηματική και πνευματική κατάσταση.
Η ηγετική ευφυΐα
Ο πολιτειακός ηγέτης όχι μόνο έχει ψηλή νοημοσύνη (ΙQ), αλλά και την αναπτύσσει συστηματικά:
- με συνεχή, συστηματική και πειθαρχημένη μελέτη και επιμόρφωση.
- με καλλιέργεια της αυτο-επίγνωσης και της αυτογνωσίας.
- με το να μαθαίνει διδάσκοντας και εφαρμόζοντας.
Ζούμε σε ένα κόσμο που εξελίσσεται με ιλιγγιώδη ταχύτητα και αυξανόμενη πολυπλοκότητα – όπου, δυστυχώς, ο πολιτικός που δεν διαθέτει ψηλή νοημοσύνη είναι χαμένος!
Τι συμβαίνει στο πνεύμα του ηγέτη όταν αμελεί την ανάπτυξη της νοημοσύνης του;
Η συνείδηση μουδιάζει, αμβλύνεται και τέλος σιγεί. Χάνει την αίσθηση του οράματος στη ζωή και τη διάθεση για αγώνα, χάνει το πάθος για επιτεύγματα.
Αδυνατεί να κατανοήσει τον κόσμο και τα προβλήματα του και να βρει λύσεις!
Ο πολιτειακός ηγέτης διαθέτει ψηλή συναισθηματική ευφυΐα και αναπτύσσει συστηματικά τις βασικές συνιστώσες της:
- την αυτοεπίγνωση.
- την προσωπική κινητοποίηση.
- την αυτορύθμιση και τον αυτοέλεγχο.
- την ενσυναίσθηση, τη συναισθηματική ταύτιση, την κατανόηση,
συμπάθεια και συμπόνια.
- τις κοινωνικές ικανότητες.
Υπηρετεί τις αρχές του ενσυνείδητα με τις πράξεις του:
- Δρα προληπτικά λόγω του αισθήματος ευθύνης και πρωτοβουλίας.
- Εκκινεί εστιάζοντας στο στόχο του, υλοποιώντας το όραμα ,
εφαρμόζοντας τις αξίες του.
- Βάζει και τηρεί προτεραιότητες λόγω της ακεραιότητας του και της
ενσυνείδητης ανάγκης για αποτελέσματα.
- Επιζητεί συνέργειες χάριν δημιουργικής συνεργασίας.
- Επιζητεί το αμοιβαίο όφελος ενόψει της αίσθησης αμοιβαίου σεβασμού – με
ειλικρινή συνεργασία εντός και εκτός της χώρας του.
- Προσπαθεί πρώτα να κατανοήσει και μετά να γίνει κατανοητός ενόψει του
αισθήματος αμοιβαίας κατανόησης.
- Επιζητεί τη συνεχή αυτοβελτίωση χάριν της ανανέωσης.
Τι συμβαίνει στο πνεύμα του ηγέτη όταν αμελεί την ανάπτυξη της συναισθηματικής ευφυΐας;
Πρώτα, πλήττεται με συναισθηματικά τραύματα και άγχος. Στη συνέχεια, διακατέχεται από αρνητικά και διασπαστικά συναισθήματα: θυμό, φθόνο, πλεονεξία, ζήλεια και αλόγιστη ενοχή.
Βιώνει χειροτέρευση του ανοσοποιητικού του συστήματος και ψυχοσωματικές διαταραχές.
Το μυαλό του δεν μπορεί να συγκεντρωθεί και να εστιαστεί και χάνει την ικανότητα να σκέφτεται αφαιρετικά, αναλυτικά, συνθετικά και δημιουργικά. Τέλος, το πνεύμα του πέφτει σε κατάθλιψη και αποθαρρύνεται με αποτέλεσμα να νιώθει ανήμπορος, απελπισμένος και θυματοποιημένος μέχρι σημείου που δρα αυτοκαταστροφικά!
Ο πολιτειακός ηγέτης διαθέτει ψηλή πνευματική ευφυΐα και αναπτύσσει συστηματικά τις βασικές συνιστώσες της:
- Την ακεραιότητα
Να δρα ειλικρινά σύμφωνα με τις ανώτερες αξίες που πιστεύει και τη συνείδηση του.
- Το νόημα
Να συναισθάνεται τη συνεισφορά στους ανθρώπους και στην ουσία.
- Τη φωνή
Να ευθυγραμμίζει τη φωνή του με τη μοναδική αποστολή του.
Ρωτά συνεχώς τον εαυτό του «Τι πρέπει να πράξω στα πλαίσια των ευθυνών μου, των καθηκόντων μου και της θέσης μου; Ποια είναι η σοφή δράση που οφείλω να αναλάβω;»
Τι συμβαίνει όμως στον ηγέτη όταν βιάζει και βεβηλώνει τη συνείδηση και την ακεραιότητα του;
Παραμελεί την υγεία του και αυτό φαίνεται εμφανώς και στο παράστημα και στο βλέμμα του! Είναι καταβεβλημένος και ταραγμένος! Προσπαθεί συνεχώς να δικαιολογήσει τα πάντα, ψευδόμενος στον εαυτό του. Επιδεικνύει ενοχή, πνευματική ταραχή και μειωμένη κρίση. Χάνει τον έλεγχο στα συναισθήματα του, στην ικανότητα κατανόησης των συνανθρώπων του και στην έκφραση συμπόνιας. Τέλος, μειώνεται σημαντικά η ικανότητα του να νιώθει συμπάθεια και αγάπη για τους άλλους!
Η φυσική ευφυΐα (η υγεία και η φυσική κατάσταση) του ανθρώπου είναι εξίσου σημαντική!
Ο πολιτειακός ηγέτης
- τηρεί ευλαβικά το «Νους υγιής εν σώματι υγιεί!»
- είναι ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ άτομο!
- είναι παράδειγμα προς μίμηση!
- εμπνέει όλο το λαό και όχι μόνο τους οπαδούς του!
- όταν διαθέτει μεγάλο πολιτειακό ανάστημα, εμπνέει και τους ξένους – ακόμη και όταν ηγείται ενός μικρού λαού!
- ηγείται ενός αποτελεσματικού ΕΔΤ, που εξυπηρετεί τον πολίτη και την επιχείρηση!
Τα οφέλη από την αναμόρφωση του ΕΔΤ
Η ριζική αναμόρφωση του δημόσιου τομέα πέρα από τη δραματική βελτίωση της ποιότητας των προσφερομένων υπηρεσιών και της εξυπηρέτησης του πολίτη και της επιχείρησης,
θα έχει και άλλα σημαντικότατα αποτελέσματα:
- θα διασφαλίσει τη συνεχή βελτίωση του Δημόσιου Τομέα,
- θα μειώσει σημαντικά το κόστος του και άρα την επιβάρυνση της οικονομίας και του φορολογουμένου,
- θα ενισχύσει τον ανταγωνισμό στους τομείς που θα «κοινωνικοποιηθούν» – την εκπαίδευση, την ΙΦΠ, την ενέργεια, τις ηλεκτρονικές επικοινωνίες, κά και
- θα βελτιώσει την επιχειρηματική κουλτούρα της Κύπρου!
Μπορεί να αναμορφωθεί ο Ευρύτερος Δημόσιος Τομέας στην Κύπρο; ΝΑΙ!
Από μια εμπνευσμένη, αποτελεσματική πολιτική ηγεσία με συστηματικό τρόπο!