Του Νίκου Τιμοθέου
Η ευημερία δεν ταυτίζεται με την ευτυχία! Είναι «σύνθεση» πέντε μετρήσιμων συνιστωσών: Θετικού συναισθήματος (του οποίου η ευτυχία και η ικανοποίηση είναι όψεις), εμπλοκής/συμμετοχής/ενασχόλησης, θετικών σχέσεων, νοήματος και επιτευγμάτων. Κάποιες μετρούνται υποκειμενικά και άλλες αντικειμενικά.
Η ευτυχία ταυτίζεται ουσιαστικά με την ικανοποίηση από τη ζωή. Έχει τρεις όψεις: τα θετικά συναισθήματα που μετρούνται υποκειμενικά και την εμπλοκή και το νόημα που μετρούνται υποκειμενικά και αντικειμενικά.
Η επιδίωξη της ευτυχίας είναι μονοδιάστατη: επιλέγουμε μια πορεία ζωής έτσι ώστε να αισθανόμαστε καλά!
Η επιδίωξη της ευημερίας αφορά και τους πέντε πυλώνες: επιλέγουμε την πορεία της ζωής έτσι ώστε να μεγιστοποιήσουμε όλα τα στοιχεία, όσο γίνεται πιο αντικειμενικά, αφού με εξαίρεση το συναίσθημα, τα άλλα τέσσερα έχουν και αντικειμενική συνιστώσα, πέρα από την προσωπική υποκειμενική μας «πίστη».
Η μεγιστοποίηση της ευημερίας συνιστά σήμερα την ύψιστη πανανθρώπινη και άρα και την πλέον σύγχρονη πολιτική επιδίωξη. Αφήνει πίσω της τη μονοσήμαντη επιδίωξη της ευτυχίας, η οποία είχε υπερβεί, τις τελευταίες δεκαετίες, την επίσης μονοσήμαντη οικονομική επιδίωξη μεγιστοποίησης του πλούτου.
Υπαγορεύει ότι για να ευδοκιμήσει, ο άνθρωπος πρέπει να έχει όλα τα βασικά χαρακτηριστικά: θετικά συναισθήματα, εμπλοκή και ενδιαφέροντα, νόημα και σκοπό και τουλάχιστον τρία από τα ακόλουθα: αυτοσεβασμό, αισιοδοξία, ανθεκτικότητα/ ελαστικότητα, ζωτικότητα, αυτοδιάθεση και θετικές σχέσεις –ιδεωδώς όλα!
Η θεωρία του «ευδοκιμείν (flourishing)» είναι μετεξέλιξη της Αριστοτελικής θεωρίας περί ευδαιμονίας σε αντιδιαστολή με την πολύ νεότερη μονοδιάστατη θεωρία περί ευτυχίας.
Με βάση πρόσφατη δημοσκόπηση* σε 23 Ευρωπαϊκές χώρες, η Δανία ηγείται με το 33% των πολιτών της να ευδοκιμεί (flourish). Ακολουθούν Ελβετία, Φινλανδία, Νορβηγία, Ιρλανδία και Αυστρία με την Κύπρο να καταλαμβάνει την 7η θέση με 23%. Ουραγός με 6% η Ρωσία!
Δυστυχώς, δεν υπάρχει ακόμη γενικά αποδεκτή μέθοδος μέτρησης της ευημερίας ενός λαού με αποτέλεσμα διάφορες διεθνείς δημοσκοπήσεις να κατατάσσουν τις χώρες σε πολύ διαφορετικές θέσεις:
• Ο Δείκτης του Ευτυχισμένου Πλανήτη (Happy Planet Index -HPI**) κατοπτρίζει τη μέση διάρκεια ευτυχισμένης ζωής που παράγει μια κοινωνία, ένα έθνος ή μια ομάδα εθνών ανά μονάδα πόρων του πλανήτη που καταναλώνει. Είναι η συνισταμένη τριών δεικτών: του οικολογικού εμβαδού που επιβαρύνει η παραγωγή CO2, της υποκειμενικήςικανοποίησης ζωής και του προσδόκιμου ζωής ή ισοδύναμα της «ευημερίας» ανά μονάδα περιβαλλοντικής επιβάρυνσης. Η Κύπρος καταλαμβάνει την 62η θέση ανάμεσα σε 143 χώρες.
• Η ευτυχία με την έννοια της υποκειμενικής ικανοποίησης από τη ζωή, όπως την κρίνει το κάθε άτομο (World Database of Happiness -WDH**). Έχει δύο συνιστώσες: (α) το επίπεδο ηδονής και (β) την ικανοποίηση (την πραγματοποίηση των επιθυμιών). Η Κύπρος καταλαμβάνει την 27η θέση ανάμεσα σε 146 χώρες.
• Η υποκειμενική ευημερία/ευδαιμονία**: δείκτης που βασίζεται στις απαντήσεις των ατόμων σε πληθώρα ερωτήσεων. Η Κύπρος καταλαμβάνει την 48η θέση ανάμεσα σε 178 χώρες.
Ακόμη, στην ανάπτυξη ανθρώπινου δυναμικού*** η Κύπρος καταλαμβάνει την 31η θέση ανάμεσα σε 187 χώρες.
Πάντως, η σημερινή οικονομική κρίση ενισχύει την τάση για τη χρήση δεικτών «ευημερίας (well–being)», πέρα από οικονομικούς δείκτες, για τη διαμόρφωση πολιτικού οράματος και προγραμμάτων υλοποίησης του.
Ο πατέρας της θετικής ψυχολογίας, καθηγητής Martin Seligman, έχει ήδη προτείνει ως παγκόσμιο στόχο το PERMΑ51: το 51% των ανθρώπων διεθνώς να κρίνει ότι ευδοκιμεί το 2051, όπου P: θετικά συναισθήματα (positive Emotions), E: εμπλοκή/ συμμετοχή (engagement), R: θετικές σχέσεις (positive relationships), M: νόημα (meaning) και Α: επιτεύγματα (accomplishment).
Ο στόχος είναι εξαιρετικά φιλόδοξος αφού ακόμη και στις αντικειμενικά κρινόμενες ως πλέον ευημερούσες χώρες -σκανδιναβικές, Ελβετία, Ολλανδία, κα- ο αριθμός των πολιτών που πιστεύει ότι ευδοκιμεί κυμαίνεται από 23% μέχρι 33%.
Το θέμα αξίζει να συζητηθεί ευρύτατα κατά την προεκλογική περίοδο, γιατί δείκτες όπως το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν (ΑΕΠ) και ο Ρυθμός Ανάπτυξης ΔΕΝ είναι αρκούντως αντιπροσωπευτικοί της ευημερίας ενός λαού (επ’ αυτού θα επανέλθουμε)!
* What percentage of people in Europe are flourishing and what characterises them?
By F Huppert and T So, Well-Being Institute, University of Cambridge.
Η δημοσκόπηση έδειξε ότι ο συσχετισμός μεταξύ ικανοποίησης από τη ζωή και «ευδοκιμείν» είναι μόλις 0,32. Το 17,7% είναι ικανοποιημένο από τη ζωή του, το 12,2% ευδοκιμεί, ενώ μόνο το 7,2% είναι και τα δύο!
http://www.isqols2009.istitutodeglinnocenti.it/Content_en/Huppert.pdf
**The Happiest Countries in the World
http://www.gfmag.com/tools/global-database/ne-data/10294-the-happiest-countries-in-the-world.html#axzz1oAhfxdbO και http://www.happyplanetindex.org/public-data/files/happy-planet-index-2-0.pdf
***International Human Development Indicators
http://hdr.undp.org/en/statistics/
Σημ. Δημοσιεύτηκε στον Πολίτη στις 25.3.2012