Του Νίκου Τιμοθέου*
Η Κύπρος έχει ένα από τα ψηλότερα ποσοστά αποφοίτων πανεπιστημίου παγκοσμίως!
Θα περίμενε κάποιος ότι η πλειοψηφία των οργανισμών και επιχειρήσεων της θα ήταν ανταγωνιστικά και άρα και η οικονομία της –θα ήταν, δηλαδή, παραγωγικά και καινοτόμα! Θα ήταν τόσο αποτελεσματικά και αποδοτικά και θα παρήγαγαν, με συστηματικό τρόπο, τόσα εμπορικά ελκυστικά προϊόντα και υπηρεσίες, ώστε θα είχαν σημαντικά έσοδα και πλεονάσματα (κέρδη) ώστε να συγκρίνονται ευνοϊκά με ανταγωνιστικούς οργανισμούς και επιχειρήσεις! Με άλλα λόγια θα λειτουργούσαν ως προσωρινά μονοπώλια, λόγω της υπεροχής τους και θα ανανέωναν την προσωρινή μονοπωλιακή τους ισχύ, πριν προλάβουν να τους αντιγράψουν οι ανταγωνιστές τους!
Και όμως ελάχιστες είναι οι ανταγωνιστικές κυπριακές επιχειρηματικές οντότητες!
Γιατί άραγε; Η απάντηση δεν είναι καθόλου εύκολη και σίγουρα υπάρχει πληθώρα λόγων! Θα προσπαθήσω σήμερα να δώσω ένα από τους πιο σημαντικούς, κατά την ταπεινή μου γνώμη: ΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΜΑΣ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ, ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΔΙΕΥΘΥΝΤΙΚΗΣ ΗΓΕΣΙΑΣ ΜΑΣ!
Νεότερες επιστημονικές μελέτες αποδεικνύουν ότι ο άνθρωπος λειτουργεί σε ομάδες διαφόρων μεγεθών, που εδώ θα ονομάσουμε φυλές! Μια φυλή έχει συνήθως 20 μέχρι 150 μέλη και τα μέλη της γνωρίζονται τόσο, ώστε να συνομιλούν όταν συναντούνται! Συχνά είναι τα άτομα που έχουμε στο διευθυνσιολόγιο του κινητού μας ή του ηλεκτρονικού μας ταχυδρομείου, συνάδελφοι, μέλη του ιδίου σωματείου, συμμαθητές, κοκ. Μια μικρή επιχείρηση είναι μια φυλή, ενώ μια μεγάλη επιχείρηση είναι μια φυλή πολλών φυλών!
Το τι κάνει μια φυλή ανταγωνιστική είναι η κουλτούρα της και η ηγεσία της!
Κάθε φορά που οι άνθρωποι μιλούν, οι λέξεις και η γλώσσα του σώματος τους δείχνουν τα χαρακτηριστικά του επιπέδου της κουλτούρας της φυλής στην οποία ανήκουν -σε ένα από πέντε στάδια: Το 5ο Στάδιο υπερακοντίζει το 4ο, που έχει πολύ ψηλότερη απόδοση και ανταγωνιστικότητα από το 3ο, το οποίο παράγει περισσότερα από το 2ο, που είναι αποδοτικότερο από το 1ο!
Μια μέτρια έως μεγάλη φυλή (κατά κανόνα 50 με 150 μελών) έχει διάφορες (υπο)κουλτούρες που λειτουργούν σε διαφορετικά στάδια παράλληλα!
Στο χαμηλότερο 1ο Στάδιο, που δεν ξεπερνά το 1-2% του πληθυσμού, τα άτομα πιστεύουν και λένε ότι «η ζωή δεν αξίζει», είναι γενικά απομονωμένα/περιθωριοποιημένα και όταν ομαδοποιούνται σχηματίζουν συμμορίες που επιδεικνύουν εχθρότητα με μόνες κοινές «αξίες» την αλληλεγγύη μεταξύ τους και την υποταγή στη συμμορία. Πλείστα μέλη του 1ου Σταδίου καταλήγουν στη φυλακή, στα ναρκωτικά και στον πρόωρο θάνατο. Στο στάδιο αυτό ανήκουν μόνιμα εγκληματικές συμμορίες και για μικρά χρονικά διαστήματα, ομάδες χούλιγκαν όταν πολεμούν μεταξύ τους ή κάνουν βιαιοπραγίες μετά από ένα ποδοσφαιρικό αγώνα.
Στο 2ο Στάδιο, που περιλαμβάνει 25-40% του πληθυσμού, ανάλογα με τη χώρα και κοινωνία, ανήκουν τα άτομα, που συνήθως περιτριγυρίζονται από άτομα που έχουν κάποια εξουσία, την οποία τα ίδια δεν έχουν και ως αποτέλεσμα λένε «η ζωή ΜΟΥ δεν αξίζει», ενώ κάποιων άλλων φαίνεται να αξίζει. Όταν ομαδοποιούνται τα άτομα αυτά συμπεριφέρονται ως απαθή θύματα. Στις φυλές τους έχουν πολύ χαμηλή παραγωγικότητα!
Στο 3ο Στάδιο, που περιλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος (μέχρι το 50%) του πληθυσμού και πάλιν ανάλογα με τη χώρα, ανήκουν άτομα που έχουν κάποια εξουσία και θεωρούνται πετυχημένα. Το άτομο νιώθει και λέει «ΕΙΜΑΙ καλύτερος/η», θεωρώντας τους τριγύρω του υποδεέστερους! Αν και έχει τα τυπικά προσόντα και ψηλή ευφυΐα (IQ, αλλ’ όχι κατ’ ανάγκη και ψηλή συναισθηματική ευφυΐα-EQ) και εργάζεται πολλές ώρες, χαρακτηρίζεται συχνά ως εγωιστής καριερίστας και ανταγωνίζεται συνεχώς τους συναδέλφους του. Στις φυλές τους προΐστανται ατόμων που ανήκουν στο 2ο κυρίως Στάδιο, τα οποία τους κρίνουν ως μη δημοφιλείς και συχνά μισητούς προϊστάμενους. Οι φυλές τους είναι χαμηλής ανταγωνιστικότητας λόγω χαμηλής σχετικής παραγωγικότητας και καινοτομίας! Δεν αφήνουν πίσω τους (θετική) κληρονομιά!
Η μεγάλη πλειοψηφία του ευρύτερου δημόσιου τομέα (ΕΔΤ) – δημόσιων υπηρεσιών, σχολείων, νοσοκομείων, ημικρατικών οργανισμών και κρατικών εταιρειών- και μεγάλος αριθμός ιδιωτικών εταιρειών χαρακτηρίζονται ως φυλές που λειτουργούν στο 2ο και 3ο Στάδιο! Τα κυπριακά πολιτικά κόμματα, οι συνεταιρισμοί και εταιρείες ελεύθερων επαγγελματιών, κατά κανόνα, λειτουργούν στο 3ο Στάδιο.
Στο 4ο Στάδιο, που περιλαμβάνει το 5-20% του πληθυσμού, ανήκουν άτομα που πιστεύουν σε κοινές αξίες και σε κοινό ευγενή σκοπό, έχουν υπερβεί το 3ο Στάδιο και λένε «ΕΙΜΑΣΤΕ οι καλύτεροι» με ομαδικό πνεύμα -θεωρώντας υποδεέστερες τις ανταγωνιστικές φυλές! Τα μέλη των φυλών αυτών ευθυγραμμίζονται με βάση τις κοινές αξίες τους και εργάζονται συλλογικά για τον κοινό ευγενή σκοπό. Παρουσιάζουν ψηλή παραγωγικότητα και καινοτομία και υπερέχουν πολύ των φυλών του 3ου Σταδίου. Τους οργανισμούς και επιχειρήσεις που λειτουργούν στο 4ο Στάδιο διοικούν/διευθύνουν ηγέτες που πιστεύουν, εκφράζουν και ζουν καθημερινά τις αξίες της φυλής τους και ευθυγραμμίζουν τα μέλη της προς τον κοινό ευγενή στόχο που όλοι μαζί θέτουν. Παραδείγματα υπάρχουν πολλά ανά το παγκόσμιο: κλινικές/νοσοκομεία, πανεπιστήμια/σχολεία, φαρμακοβιομηχανίες, σχεδιαστικά/αρχιτεκτονικά γραφεία. Οι ηγέτες του 4ου Σταδίου αφήνουν πίσω τους θετική κληρονομιά που ενισχύει το θετικό ομαδικό πνεύμα της φυλής –η οποία δυστυχώς περιπίπτει τάχιστα στο 3ο Στάδιο, όταν φύγουν χωρίς παρόμοια διαδοχή!
Στο 5ο Στάδιο, τα άτομα πιστεύουν και λένε «η ζωή είναι σπουδαία»! Πιστεύουν στο κοινό καλό με βάση κοινές αξίες. Οι φυλές τους θέτουν ως ευγενείς στόχους πολύ ψηλούς στόχους, αντιμέτωπους δεν έχουν άλλες φυλές, αλλά σημαντικά προβλήματα της κοινωνίας τους ή της ανθρωπότητας. Έχει παρατηρηθεί ότι λίγες φυλές του 4ου Σταδίου κατάφεραν να μεταπηδήσουν στο 5ο Στάδιο όταν τους δόθηκε κατάλληλη ευκαιρία και μετέπεσαν στο 4ο όταν πέτυχαν το σκοπό τους ή παραδέχθηκαν αποτυχία -πχ η φαρμακευτική Amgen, όταν ανακάλυπτε σημαντικό αντικαρκινικό φάρμακο! Τα παραδείγματα είναι ελάχιστα ακόμη και σε παγκόσμια κλίμακα.
Δυστυχώς στην Κύπρο, η πλειοψηφία του οικονομικά ενεργού πληθυσμού λειτουργεί στο 2ο και στο 3ο Στάδιο με αποτέλεσμα κόμματα, κυβέρνηση, ΕΔΤ και ιδιωτικές επιχειρήσεις να έχουν χαμηλή παραγωγικότητα, καινοτομία και ανταγωνιστικότητα, σε αντίθεση με ανταγωνιστικές χώρες, κυρίως της Βόρειας και Κεντρικής Ευρώπης και της Ασίας και την Αυστραλία.
Το ερώτημα που τίθεται είναι απλό: Θα καταφέρει η Κυπριακή κοινωνία να θεσπίσει τους μηχανισμούς που θα επιτρέψουν την επιλογή ατόμων με πραγματικές ηγετικές ικανότητες για να διοικήσουν και διευθύνουν τον ΕΔΤ και τις ιδιωτικές επιχειρήσεις, ώστε να ανέλθουν στο 4ο Στάδιο -και γιατί όχι στο 5ο– και να μεγαλουργήσουν – ή θα συνεχίσει να κάνει ότι γίνεται τις μέρες αυτές σε ημικρατικούς οργανισμούς, όπου ΔΣ, που ουδέν γνωρίζουν από τα πιο πάνω, επιλέγουν ανώτατα διευθυντικά στελέχη με κομματικά και μόνο κριτήρια!
Ιδού η …Κύπρος, ιδού και το …πήδημα!
*Δημοσιεύτηκε στον ΠΟΛΙΤΗ στις 8 Ιουλίου 2012