Του Νίκου Τιμοθέου*
Δημοκρατία δεν σημαίνει ασυδοσία! Ιδιαίτερα, δεν σημαίνει ασυδοσία λόγου!
Και όμως αντί ο τόπος μας να βελτιώνεται στο βασικό αυτό τομέα, χειροτερεύει!
Θυμούμαι πριν 30 χρόνια, όταν φιλοξενήθηκα από ένα φίλο στη Γενεύη, ότι μου έδωσε μια απλή συμβουλή: όταν μπεις στο ασανσέρ και έχει μέσα άλλο άτομο, έστω και άγνωστο, να πεις αμέσως «καλημέρα» και φυσικά, αν μπει κάποιος/α άλλος/η, ενώ είσαι μέσα, να ανταποδώσεις την «καλημέρα» του, άλλως θα σε θεωρήσουν…! Ο πληθυντικός ήταν φυσικά αυτονόητος, όπου δεν υπήρχε μεγάλη οικειότητα!
Στην Κύπρο, οι νέοι μας παρακολουθώντας το δημόσιο λόγο γαλουχούνται σε ένα αξιακό σύστημα που συνεχώς χειροτερεύει!
Ο δημόσιος λόγος βρίθει λαϊκίστικων υπερβολών, που στόχο έχουν να εξευτελίσουν τον «αντίπαλο»! Βρίθουν επιθέτων, ουσιαστικών και ρημάτων που επιλέγονται από τους «επικοινωνιολόγους» για δύο λόγους: αφενός να μειώσουν τον αντίπαλο στα μάτια των «δικών» μας οπαδών και αφετέρου να ενοχλήσουν τον αντίπαλο ώστε να …ανταποδώσει! Ακόμη, στόχο έχουν να δημιουργήσουν σοφιστικές εντυπώσεις στο μυαλό του ακροατηρίου.
Μαέστροι στη χρήση προπαγάνδας του είδους αυτού είναι οι αξιωματούχοι των απολυταρχικών κομμάτων –των κομμάτων με σιδηρά εσωτερική πειθαρχία, όπως πχ το ΑΚΕΛ ή το ΚΚΕ! Πιθανό σενάριο: Κάθε νύχτα ανάλογα με τις εξελίξεις, η επικοινωνιακή ΑΚΕΛική ομάδα επιλέγει τα «σλόγκαν» της επόμενης μέρας. Πρωί-πρωί στη συνεδρία της ΑΚΕΛικής Γραμματείας «ανακοινώνονται» στα μέλη της και επεξηγείται πώς θα χρησιμοποιηθούν από τα πέντε-δέκα στελέχη, που «επιτρέπεται» να βγουν στα ραδιοτηλεοπτικά μέσα, από τις 7πμ μέχρι τις 12 τα μεσάνυχτα, με αποτέλεσμα να λένε ακριβώς τα ίδια! Είτε πρόκειται για τις «μεταλλάξεις» των αντιπάλων τους (ξεχνούν τις δικές τους: από τη θέση τους …εναντίον της Ένωσης μέχρι την έπαρση της ενωτικής σημαίας ή …εναντίον του αγώνα της ΕΟΚΑ μέχρι την εξύμνηση των αγωνιστών της ή …εναντίον του Μακάριου μέχρι τη δουλοπρεπή υποστήριξη του και την εξύψωση του σε «εθνάρχη» κοκ)! Είτε για την «πάλη» τους κατά του καπιταλισμού μέχρι την εκμετάλλευση του για τον πλουτισμό του κόμματος και των κομισάριων κάθε επιπέδου!
Είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι κάθε κοινωνία έχει αξίες –αξίες που βιώνει συνειδητά και υποσυνείδητα! Αξίες που συντηρούν τον κοινωνικό ιστό! Οι υποσυνείδητες αξίες συχνά διαψεύδουν τις συνειδητές! Έτσι ο Ε/Κ μπορεί να πιστεύει ότι είναι «τίμιος» και όμως να «κλέβει» το φόρο! Ή να πιστεύει ότι είναι «ειλικρινής» τη στιγμή που κρύβει τη μισή αλήθεια! Ή ότι είναι «ευσυνείδητος» όταν με κάθε ευκαιρία τεμπελιάζει σε βάρος του εργοδότη του!
Η ύπαρξη τέτοιων υποσυνείδητων αξιών χαρακτηρίζει κάθε κοινωνικό σύνολο: κόμμα, εκκλησία, σύλλογο, κοκ και τις σχέσεις του με συμπληρωματικές/ ομογάλακτες ή/και αντίπαλες κοινωνικές ομάδες. Γι αυτό και η κατανόηση της κουλτούρας κάθε κοινωνικής οργάνωσης μόνο μέσα από κοινωνιολογική μελέτη μπορεί να γίνει κατανοητή.
Χαρακτηριστικότερα παραδείγματα συνιστούν οι θρησκευτικές οργανώσεις και τα πολιτικά κόμματα.
Οι θρησκευτικές «ομάδες», για παράδειγμα, αναπτύσσουν και συντηρούν «αξίες» ως μέσο κοινωνικής συνοχής. Αξιοσημείωτο είναι ότι συχνά οι αξίες αυτές ελάχιστη σχέση έχουν με τα διδάγματα των ιδρυτών τους! Η βίαιη συμπεριφορά μουσουλμανικών ομάδων στις μέρες μας με αφορμή μια ταινία ή μια γελοιογραφία δεν έχει σχέση με τις αξίες που διδάσκει το κοράνι! Παρομοίως, οι χιλιάδες ζωές που χάθηκαν στις σταυροφορίες ουδεμία έχουν σχέση με τις αξίες που διδάσκει η καινή διαθήκη!
Το ίδιο συμβαίνει με τα πολιτικά κόμματα και μάλιστα σε πολύ βραχύτερους ορίζοντες και με επιλεκτική εφαρμογή ανάλογα με το τι επιτάσσουν οι συγκυρίες! Έτσι πριν από δύο χρόνια το ΑΚΕΛ, το ΔΗΚΟ, η ΕΔΕΚ και οι ηγέτες τους είχαν «κοινές» αξίες, ενώ σήμερα έχουν πολύ …«διαφορετικές»!
Βέβαια, οι «αξίες» του ΑΚΕΛ και της ΟΜΟΝΟΙΑΣ (και των οπαδών τους) παραδόξως παραμένουν οι ίδιες! Και ας φωνάζει δημοσίως το ΑΚΕΛ (με βάση μια συνειδητή αξία: «αντίθεση στη βία») εναντίον της βίας στα γήπεδα και ας μην την αποθαρρύνει, αν δεν την ενθαρρύνει έμμεσα (με βάση μια υποσυνείδητη αξία του: «κομματική συνοχή»)!
Οι αξίες ενός οργανωμένου συνόλου επηρεάζουν παντοιοτρόπως την κουλτούρα του –τη συμπεριφορά του στις διάφορες εκφάνσεις της επαγγελματικής και της ιδιωτικής ζωής:
• Ο πραγματικός σκοπός του μπορεί να είναι διαφορετικός από τον «επίσημο»! (Η διαιώνιση και ευημερία, πχ, του ΑΚΕΛ παρά της Κύπρου! «Το κόμμα μας και τα …μάτια σας!»)
• Ως συνέπεια, το αποτέλεσμα των πράξεων του μπορεί να είναι πολύ διαφορετικό από την εκπεφρασμένη «πρόθεση» του! (Ο Χριστόφιας εξελέγη πρόεδρος υποσχόμενος μια δίκαιη ευημερούσα κοινωνία και θα την εγκαταλείψει …δυσπραγούσα με μεγαλύτερα χάσματα!)
• Η υποκείμενη (πραγματική) στρατηγική της οργάνωσης μπορεί να είναι μυστική και γνωστή μόνο σε ένα μικρό εσωτερικό κύκλο! (Ποια είναι η στρατηγική του Χριστόφια και του ΑΚΕΛικού διευθυντηρίου για την οικονομική κρίση της Κύπρου –άρα και έναντι της Τρόικας; Η επίλυση της με διαρθρωτικές διορθώσεις; Η προσωρινή επίλυση της με το μικρότερο πολιτικό κόστος; Η επίτευξη του πρωταρχικού στόχου ενός κομμουνιστή με ιδεοληψίες και εμμονές για την «αντικατάσταση» του καπιταλιστικού συστήματος με ένα ουτοπιστικό «κομμουνιστικό»; Η τιμωρία και ίσως η «καταστροφή» των πολιτικών αντιπάλων μέσω κληρονομιάς «καμένης γης»; …)
• Το δόγμα της οργάνωσης μπορεί να προσαρμόζεται ανάλογα με τις περιστάσεις για να ικανοποιεί την πλειοψηφία των μελών της! (Όσο η Κύπρος ευημερούσε το ΑΚΕΛ δεν έλεγε λέξη για φορολόγηση των «εχόντων και κατεχόντων», όταν εκδηλώθηκε η κρίση και με μεγάλη καθυστέρηση θυμήθηκε τους …πλούσιους! Λίγους μήνες μετά την αναρρίχηση στην εξουσία, το ΑΚΕΛ, χάριν προφανώς καθαρά ιδιοτελούς συμφέροντος του ιδίου του αρχηγού του και των στελεχών του που ανέλαβαν κυβερνητικά αξιώματα, πρωτοτύπησε στην ΕΕ: κατέστησε τα επιδόματα παραστάσεων συντάξιμα! Σε αντίθεση με τις «ιερές» προγραμματικές δεσμεύσεις του, αύξησε, κατ’ επανάληψη φόρους και τέλη και προτείνει κι άλλες αυξήσεις! Μείωσε μισθούς και συντάξεις και προτείνει κι άλλες μειώσεις! …)
• Οι στόχοι της οργάνωσης διαφοροποιούνται ανάλογα με τις συγκυρίες και την πίεση εξωτερικών παραγόντων! (Με άλλους στόχους βγήκε στην εξουσία ο Χριστόφιας –πχ για να αποδείξει ότι ένα κομμουνιστικό κόμμα μπορεί να εκσυγχρονιστεί και να κυβερνήσει αποτελεσματικότερα και αποδοτικότερα από τα «αστικά». Η «εξωτερική» κρίση σε συνδυασμό με την ανικανότητα του τον ανάγκασε να αλλάξει άρδην στόχο! Τώρα προτεραιότητα έχει η διατήρηση της συνοχής του κόμματος πάση θυσία!)
• Όταν συμβεί αυτό, η οργάνωση προσφεύγει στην «αυτο-απάτη» αρνούμενη ότι κάποια γεγονότα συμβαίνουν και υπερτονίζοντας άλλα! (Ο Δ. Χριστόφιας και το ΑΚΕΛ –σε αντιδιαστολή με τους τραπεζίτες ΥπΟικ τους- αρνούνται σήμερα ότι κατασπατάλησαν το δημόσιο χρήμα και ότι υφίσταται δημοσιονομικό πρόβλημα και υπερτονίζουν το τραπεζικό! Αρνούνται ότι είναι απαράδεκτο –με βάση τις ΑΚΕΛικές αξίες- να παίρνουν ΑΤΑ ο πρόεδρος, οι υπουργοί, οι βουλευτές, οι αξιωματούχοι, οι διευθυντές και οι ανώτεροι υπάλληλοι του ΕΔΤ, επειδή τάχα μειώνεται η αγοραστική τους δύναμη –και όταν 50.000 άνεργοι και άλλοι τόσοι εξαρτώμενοι τους δεν έχουν εισόδημα- αφού έτσι μεγαλώνει το …χάσμα εισοδημάτων και άρα γίνεται πιο άδικη η …κατανομή πλούτου!)
• Οι ηγέτες της οργάνωσης διακινδυνεύουν την ακεραιότητα τους στην προσπάθεια τους να συμβιβάσουν τα ασυμβίβαστα: Κηρύσσοντας δόγματα που η ίδια η οργάνωση επίτηδες ή εξ ανάγκης καταστρατηγεί! (Το ΑΚΕΛ κατηγορεί τις τράπεζες ότι έδιναν αγόγγυστα επισφαλή δάνεια χάριν κερδοσκοπίας, τη στιγμή που και δικές του εξαρτώμενες οργανώσεις έτυχαν της ίδιας «εύνοιας»! Οι ΑΚΕΛικοί αρχικομισάριοι κηρύσσουν τη λιτότητα και ζουν βασιλικά –με τα …πούρα τους και τα συχνά γεύματα σε …ακριβά εστιατόρια της πρωτεύουσας! Ο αρχηγός του Δ Χριστόφιας στα μάτια της πλειοψηφίας του λαού εξευτελίστηκε τη στιγμή που απέρριψε το Πόρισμα Πολυβίου! Οι επακόλουθες παλινδρομήσεις του απλώς επιτείνουν τον κατήφορο!)
• Όταν οι «υποσυνείδητες» αξίες ενός οργανωμένου συνόλου κυριαρχούν, αυτό διαλύεται εκτός αν είναι ικανό να υιοθετήσει μια realpolitik προσαρμοζόμενο στις νέες πραγματικότητες! (Το ΑΚΕΛ αποφάσισε εδώ και μήνες ότι θα «ζήσει» στην αντιπολίτευση και ότι λέει και πράττει συνιστά προετοιμασία για τη δύσκολη περίοδο που θα επακολουθήσει! )
Χρησιμοποιήσαμε, το ΑΚΕΛ ως παράδειγμα επειδή οι πιο πάνω γενικές διαπιστώσεις ισχύουν γι αυτό εμφανέστερα και επίκαιρα. Σίγουρα μπορούμε να δώσουμε παραδείγματα για τα άλλα πολιτικά κόμματα της Κύπρου! Ακόμη, σε μελλοντικό μας άρθρο, θα αποπειραθούμε να εξηγήσουμε πως διαμορφώθηκαν ιστορικά τα αξιακά αυτά συστήματα.
Αυτό που έχει ιδιαίτερη σημασία είναι ότι η διαστροφή των αξιακών συστημάτων είναι καταστροφική! Εμποδίζει την πρόοδο και όταν βρεθεί σε έξαρση, όπως στη σημερινή Κύπρο και σε ολόκληρη την Ευρώπη, προκαλεί τεράστια οπισθοδρόμηση! Θλίβεσαι να βλέπεις τους «προύχοντες» του τόπου (εκλεγμένους ή μη) να αποτείνονται στις χειρότερες υποσυνείδητες αξίες των οπαδών τους και να προκαλούν γενική κατάπτωση!
Θα καλέσουμε τον επόμενο πρόεδρο μας να αποφύγει, ως ο διάβολος το λιβάνι, την τακτική του Δ Χριστόφια να μετέρχεται τον αυτοέπαινο, να επιρρίπτει σε όλους τους άλλους τα δικά του λάθη και να «χρησιμοποιεί» τον κομματικό μηχανισμό και προπαγάνδα για να διαστρέψει την πραγματικότητα και να μειώσει τους αντίπαλους του και όποιον τον κριτικάρει! Μπορεί να το επιτύχει χάριν του τόπου και της υστεροφημίας του!
*Μέλος του προσωρινού ΔΣ της Πρωτοβουλίας ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, Πρόεδρος του Κυπριακού Ινστιτούτου Επιχειρηματικής Ηθικής
**Δημοσιεύτηκε στην ΑΛΗΘΕΙΑ στις 7.10.2012