Του Νίκου Τιμοθέου*
Αξίωμα πρώτο: Η επιβίωση είναι η πρώτιστη ανάγκη κάθε πολιτισμού (κάθε κοινωνίας)!
Αξίωμα δεύτερο: Κάθε πολιτισμός μεγαλώνει και επεκτείνεται συνεχώς (και μάλιστα εκθετικά), παρόλο ότι το άθροισμα ύλης και ενέργειας του σύμπαντος παραμένει σταθερό.
Ο ρυθμός ανάπτυξης της ανθρωπότητας μας δείχνει ότι όταν ένας πολιτισμός υπερβεί ένα τεχνολογικό κατώφλι, η επέκταση της ζωής (στο σύμπαν) είναι …φοβητσιάρικη!
Ας θυμόμαστε ότι η ανθρωπότητα έχει ζωή μόλις ενός εκατομμυρίου ετών (και ιστορία μόλις πέντε χιλιάδων χρόνων), ένα μικροσκοπικό χρονικό διάστημα συγκρινόμενο με τη ζωή του σύμπαντος (14 περίπου χιλιάδων εκατομμυρίων ετών)!
Ας κάνουμε τώρα το ακόλουθο σενάριο. Στο σύμπαν υπάρχουν μόνο δύο πλανήτες, ο Α’ (εμείς) και ο Β’ (οι άλλοι) με νοήμονες πολιτισμούς και απέχουν πολύ μεταξύ τους, ας πούμε εκατό έτη φωτός (δηλαδή, ένα σήμα που εκπέμπεται από έναν από τους δύο θα φθάσει και άρα θα μπορεί να γίνει αντιληπτό στον άλλο σε εκατό χρόνια). Ο Α’ γνωρίζει την ύπαρξη του Β’, χωρίς όμως να γνωρίζει οποιεσδήποτε λεπτομέρειες του, ενώ ο Β’ αγνοεί παντελώς την ύπαρξη του Α’.
Ας ορίσουμε ότι «αγαθός» (καλός, ειρηνικός…) είναι ένας πολιτισμός που δεν επιθυμεί να πάρει την πρωτοβουλία να επιτεθεί σε έναν άλλο πολιτισμό και να τον αφανίσει και ότι ακριβώς το αντίθετο επιθυμεί ένας «κακός» (πολεμοχαρής, μοχθηρός, κακεντρεχής…) πολιτισμός.
Οι δύο πολιτισμοί δεν επικοινωνούν μεταξύ τους. Ακόμη και αυτός που γνωρίζει την ύπαρξη του άλλου, εδώ ο Α’, φοβάται ότι ο άλλος είναι τεχνολογικά πολύ πιο προοδευμένος και ότι αν επικοινωνήσει και αποκαλύψει τη θέση (τις συντεταγμένες) του, κινδυνεύει με εξολόθρευση. Ταυτόχρονα, αγνοεί αν και ο άλλος γνωρίζει τη δική του ύπαρξη. Απεναντίας, είναι υποχρεωμένος να υποθέσει ότι και ο Β’ γνωρίζει την ύπαρξη του και όντας κρυψίνους ή φοβιτσιάρης ή υπανάπτυκτος, δεν το αποκαλύπτει και ότι είναι θέμα χρόνου και τεχνολογικής ανέλιξης μέχρις ότου ανακαλύψει με απόλυτη ακρίβεια τη θέση του.
Θεωρητικά, θα μπορούσαν να επικοινωνήσουν και να συμφωνήσουν να επιβιώσουν με ή χωρίς συνεργασία.
Ακόμη, όμως και αν εμείς (ο Α’) είμαστε ένας αγαθός πολιτισμός δεν μπορούμε να γνωρίζουμε αν οι άλλοι (ο Β’) είναι ένας κακός/πολεμοχαρής πολιτισμός και έχοντας υπόψη το πιο πάνω πρώτο αξίωμα, φοβόμαστε ότι θα μας επιτεθεί και, αν είναι τεχνολογικά ανεπτυγμένος, θα μας εξαφανίσει. Το ίδιο ακριβώς θα σκεφτεί ένας μοχθηρός πολιτισμός!
Ας εισαγάγουμε τώρα την αρχή της «αλυσίδας της υποψίας»: Ακόμη και αν είμαστε καλοκάγαθοι, δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι και οι άλλοι είναι καλοκάγαθοι. Ακόμη και αν υποθέσουμε ότι και οι άλλοι είναι καλοκάγαθοι δεν μπορούμε να ξέρουμε τι σκέφτονται εκείνοι για μας και ούτω καθεξής. Μια παρόμοια ατέρμονα αλυσίδα υποψίας ισχύει και για τους άλλους!
Στο εσωτερικό του κάθε πλανήτη, μπορούμε να υποθέσουμε ότι, έχοντας κοινά είδη, συνήθειες, αρχές…, μπορούμε να σπάσουμε την αλυσίδα υποψίας και να συνεννοηθούμε! Βέβαια, η ιστορία της ανθρωπότητας αποδεικνύει ότι συχνά πυκνά, η αλυσίδα υποψίας δεν σπάει, αιμοβόροι πόλεμοι ξεσπούν και ολόκληροι πολιτισμοί (πέρα από ολόκληρα είδη) αφανίζονται –αυτό συνέβη και συμβαίνει τώρα στη γειτονιά μας!
Αν η απόσταση επικοινωνίας είναι πολύ μεγάλη ή η ικανότητα επικοινωνίας αδύνατη, τότε η αλυσίδα υποψίας καθίσταται ακατάλυτη! Πόσο μάλλον αν οι διάφοροι πολιτισμοί έχουν διαφορετικά είδη, συνήθειες,…!
Συμπέρασμα: Είτε ένας πολιτισμός είναι καλοκάγαθος είτε είναι κακός, αναγκάζεται να αποφασίσει ότι ο μόνος τρόπος να διασφαλίσει την επιβίωση του, σύμφωνα με το πρώτο αξίωμα, είναι με το να επιτεθεί πρώτος και να (προσπαθήσει να) αφανίσει τον άλλο, προτού ανατρέψει την κατάσταση το δεύτερο αξίωμα!
Τυχόν υπόθεση ότι μπορεί ο άλλος να είναι τεχνολογικά αδύνατος και δεν θα μπορέσει να με εξαφανίσει δεν στέκει, λόγω της εκθετικής τεχνολογικής εξέλιξης που μπορεί να ανατρέψει ανά πάσα στιγμή όποιαν ισορροπία! Αρκεί να θυμόμαστε την τεχνολογική εξέλιξη των τελευταίων 300 χρόνων, ενός «δευτερολέπτου» σε σύγκριση με την ηλικία της ζωής στον πλανήτη μας (πέντε περίπου δις ετών) και του σύμπαντος (τριπλάσιας σχεδόν ηλικίας) και άρα άστρων και πλανητών με πιθανή ζωή ηλικίας μεγαλύτερης της δικής μας κατά δισεκατομμύρια χρόνια και αντίστοιχα απίστευτα ανώτερη τεχνολογία!
Προφανώς, ο αστρικός πολιτισμός μοιάζει με ζούγκλα άγριων θηρίων με μοναδική αρχή: Ο θάνατος σου, η ζωή μου!
* * * * * * * * * *
Απορία: Ακόμη και στον σημερινό 21ο αιώνα, είναι απίθανο να καταλήξουν δύο γήινες κοινωνίες στο πιο πάνω συμπέρασμα (που πιθανόν να ισχύει στον αστρικό χώρο), αν αδυνατούν να επικοινωνήσουν, να συνεννοηθούν και να κατανοήσουν ο ένας τον άλλο, αδυνατώντας, ουσιαστικά, να σπάσουν την αλυσίδα υποψίας; (Οποιαδήποτε ομοιότητα με το κυπριακό πρόβλημα είναι …φανταστική)!
* * * * * * * * * *
Σημ. Όποιον θέλει να μάθει πώς θα μπορούσε να βρεθεί μια λύση, έστω και με ισορροπία τρόμου, παραπέμπω στο εξαιρετικό μυθιστόρημα The Dark Forest του Cixin Liu, (δεύτερο βιβλιο μιας εξαιρετικής τριλογίας) απ’ όπου πήρα και τις πιο πάνω ιδέες.
Σχετικά είναι: το «παράδοξο του Φέρμι» και πρόσφατες δηλώσεις σπουδαίων επιστημόνων, που διερωτώνται αν η ανθρωπότητα θέτει εαυτό σε θανάσιμο κίνδυνο εκπέμποντας στο σύμπαν.
1.1.2017