Του Νίκου Τιμοθέου**
Οι μαθητές, οι φοιτητές, οι γονείς και η κοινωνία απαιτούν πολύ περισσότερα από το σχολείο καθώς η εκπαίδευση αποκτά όλο και σημαντικότερο ρόλο στην εθνική ανταγωνιστικότητα, στην ανάπτυξη και στην επιβίωση. Συνεπώς, ο τομέας της εκπαίδευσης απαιτεί καλύτερη αντίληψη των εννοιών της ποιότητας και της εφαρμογής αρχών και εργαλείων εξασφάλισης ψηλής ποιότητας.
Τις τελευταίες δεκαετίες διαπιστώνεται σημαντική πρόοδος στον τομέα αυτό σε πολλές χώρες ανά το παγκόσμιο, ιδιαίτερα μέσα από την υιοθέτηση του Μοντέλου Αρίστευσης του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος Ποιοτικής Διεύθυνσης (EFQM*).
- Στην Πορτογαλία συμμετείχαν 47 σχολεία.
- Στο Ντουμπάι εφάρμοσε το μοντέλο η Αρχή Ανάπτυξης της Γνώσης και του Ανθρώπινου Δυναμικού (Knowledge and Human Development Authority – KHDA), που καλύπτει 250 χιλιάδες μαθητές/φοιτητές, 185 σχολεία, 28 πανεπιστήμια, 1250 επιμορφωτικά ιδρύματα και 41 κέντρα προδημοτικής μάθησης.
- Στην Εσθονία είναι διά νόμου υποχρεωμένα όλα τα σχολεία να εφαρμόζουν κριτήρια ποιότητας και να αξιολογούνται με βάση το μοντέλο αυτό.
Το μοντέλο EFQM δεν συνταγογραφεί. Αντ’ αυτού, αναγνωρίζει ότι υπάρχουν εναλλακτικές προσεγγίσεις για να πορευθεί ένας οργανισμός προς την αριστεία. Προσφέρει ένα αποτελεσματικό πλαίσιο διάγνωσης και αξιολόγησης του επιπέδου που βρίσκεται ο οργανισμός (το Υπουργείο, κάθε οργανωτική οντότητα, κάθε σχολείο) οδηγώντας σε συνεχή καθολική βελτίωση με τη χρήση εννέα ψηλού επιπέδου κριτηρίων που αναλύονται σε 30 υποκριτήρια.
Τα κριτήρια χωρίζονται σε δύο κατηγορίες. Τα τέσσερα αφορούν τα ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ του οργανισμού: την αξία που προσφέρει ο οργανισμός στους συμμετόχους του και πώς οι ίδιοι αξιολογούν την ικανοποίηση των αναγκών τους:
- Τους κύριους συμμετόχους, χάριν των οποίων υφίσταται ο οργανισμός: τους μαθητές και τους φοιτητές (με βαρύτητα 15%).
- Τους «ιδιοκτήτες» του οργανισμού και τους εκπροσώπους τους. Για τη δημόσια εκπαίδευση: τους φορολογούμενους πολίτες, επαγγελματίες και επιχειρήσεις, την κυβέρνηση και τη βουλή, με άμεσο ή έμμεσο συμφέρον στη μάθηση, τη μόρφωση, την καινοτομία και την ανταγωνιστικότητα (με βαρύτητα 15%).
- Το προσωπικό του οργανισμού και την ιεραρχία του (με βαρύτητα 10%).
- Την κοινωνία γενικότερα (με βαρύτητα 10%).
Τα άλλα πέντε κριτήρια αξιολογούν την απόδοση (την αποτελεσματικότητα, την αποδοτικότητα και την ποιότητα) των ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ ΑΞΙΑΣ στους συμμετόχους του οργανισμού:
- Την ηγεσία και διεύθυνση σε όλη την ιεραρχία: πώς διαμορφώνει και υλοποιεί τις αξίες, την κουλτούρα, το σύστημα διεύθυνσης, την αποστολή, το όραμα, τους στόχους, την εμπλοκή των συμμετόχων, δίνει το παράδειγμα, καθορίζει τη βελτίωση, εμπλέκει τους συμμετόχους, ενισχύει την κουλτούρα αρίστευσης, διασφαλίζει ευελιξία, διαχειρίζεται αποδοτικά τις αναγκαίες αλλαγές, υλοποιεί τα σχέδια δράσης και ελέγχει την απόδοση (με βαρύτητα 10%).
- Την πολιτική και τη στρατηγική: κατά πόσο βασίζονται στις πραγματικές ανάγκες των συμμετόχων και του τοπικού και διεθνούς περιβάλλοντος, στις ανάγκες εσωτερικής απόδοσης, στις αναγκαίες ικανότητες των συντελεστών παραγωγής και παράδοσης αξίας και στην ανάγκη για οικονομική, κοινωνική και οικολογική αειφορία και κατά πόσο μεταφράζονται σε παραγωγικές διεργασίες, πλάνα και έργα (με βαρύτητα 10%).
- Το προσωπικό σε όλες τις βαθμίδες (από τον κλητήρα, τον τεχνικό και τον δάσκαλο μέχρι τον γενικό διευθυντή και τον υπουργό): κατά πόσο διαθέτει και αναπτύσσει τις ικανότητες (γνώσεις, δεξιότητες και ιδιότητες) που απαιτούνται για την επιτυχή παραγωγή και παράδοση της προδιαγεγραμμένη αξίας, κατά πόσο είναι πληροφορημένο, ευθυγραμμισμένο και δεσμευμένο στους στόχους, τα πλάνα και τα έργα και διαθέτει τις αναγκαίες εξουσίες για την πετυχημένη εκτέλεση τους και αμείβεται και τυγχάνει αναγνώρισης ανάλογα με την απόδοση εκάστου (με βαρύτητα 10%).
- Τους προμηθευτές, τους συνεργάτες, τους άψυχους πόρους, τις πληροφορίες και τις γνώσεις: κατά πόσο ανταποκρίνονται στις ανάγκες των διεργασιών, των συντελεστών και των έργων και τυγχάνουν παραγωγικής διαχείρισης (με βαρύτητα 10%).
- Τις διεργασίες και τα προϊόντα τους: μάθηση και μόρφωση: κατά πόσο είναι σχεδιασμένα για βέλτιστη παραγωγή και παράδοση της αξίας που αναμένουν οι συμμέτοχοι για τους οποίους υφίσταται ο οργανισμός (με βαρύτητα 10%).
- Όπου εφαρμόστηκε το μοντέλο αυτό, επιτεύχθηκε δραματική συνεχής βελτίωση.
Όλοι παραδέχονται ότι η Κυπριακή δημόσια εκπαίδευση έχει τεράστιες αδυναμίες και χρειάζεται «εξορθολογισμό». Ας υιοθετήσουμε το Μοντέλο Αρίστευσης του EFQM, αν θέλουμε πραγματικά γρήγορη βελτίωση.
-
Θα τολμήσει το ΥΠΠ και θα υποστηρίξουν ή ακόμη απαιτήσουν την εφαρμογή του οι οργανώσεις των εκπαιδευτικών, των γονιών και η …βουλή;
*www.efqm.org
** Δημοσιεύτηκε στον ΠΟΛΙΤΗ στις 5.8.2018 και στον Φιλελεύθερο στις 6.8.2018