Του Νίκου Τιμοθέου*
“Θα προσφέρουμε επώνυμα προϊόντα και υπηρεσίες ανώτατης ποιότητας και αξίας που θα βελτιώσουν τη ζωή των καταναλωτών ανά το παγκόσμιο, και τώρα και για τις γενιές που θα έρθουν. Ως αποτέλεσμα, οι καταναλωτές θα μας αμείψουν με την πρωτοπορία στις πωλήσεις, στα κέρδη και στη δημιουργία αξίας, επιτρέποντας στο προσωπικό μας, στους μετόχους μας και στις κοινότητες στις οποίες ζούμε και εργαζόμαστε να ευημερούν. Για την εταιρεία μας, οι καταναλωτές έρχονται πρώτοι και η αξία για τους μετόχους φυσικά ακολουθεί.» Αυτά διακηρύσσει ο αμερικανικός κολοσσός Procter & Gamble.
Εταιρείες σαν την P&G αποδεικνύουν ότι η ισορροπημένη έγνοια για όλους τους συμμέτοχους και η ορθή προτεραιοποίηση των στόχων μπορεί να διασφαλίσει αειφορία – μακροπρόθεσμη ευημερία της επιχείρησης και όλων των συμμετόχων της.
Η έμφαση στον πελάτη και στον άνθρωπο της επιχείρησης επιβάλλει μακροπρόθεσμη στρατηγική και επιχειρησιακά σχέδια βασιζόμενα σε ένα κώδικα ηθικής που θεμελιώνει τις αξίες των συμμετόχων οι οποίοι συγκροτούν την επιχείρηση. Προεξάρχουσα θέση έχει στη διαμόρφωση του κώδικα το προσωπικό της – οι άνθρωποι που εκτελούν τις διεργασίες της και που όταν τις νοιώθουν δικές τους, εκδηλώνουν τη δημιουργικότητα τους και γίνονται καλλιτέχνες.
Μόνον αυτοί μπορούν, ατομικά και ομαδικά, να ενσωματώσουν στη συμπεριφορά τους και στις παραγωγικές, υποστηρικτικές και εξυπηρετικές του πελάτη διεργασίες τις αξίες και τον κώδικα ηθικής της επιχείρησης και ό,τι απορρέει απ’ αυτό.
Τότε και μόνον τότε, η επιχείρηση αποκτά μια δημιουργική κουλτούρα που διασφαλίζει συνεχή ανανέωση της τεχνογνωσίας των ανθρώπων της και την ανάπτυξη των ατομικών τους ικανοτήτων, αλλά και της ομαδικότητας, της δημιουργικότητας και της καινοτομίας.
Στο ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ, το προσωπικό συμμετέχει στο κεφάλαιο της επιχείρησης σε σημαντικότατο βαθμό, οπότε την νοιώθει δική του. Σ’ αυτό τα συνδικάτα των εργαζομένων είναι στρατηγικοί συνεργάτες της διεύθυνσης, η οποία επικοινωνεί με το προσωπικό συνεχώς και ποικιλοτρόπως με ειλικρίνεια και πληρότητα και το καθιστά κοινωνό της στρατηγικής, των επιχειρησιακών στόχων, αλλά και των απειλών και κινδύνων που αντιμετωπίζει η επιχείρηση. Οι άνθρωποι της επιχείρησης καθίστανται αυτομάτως αποτελεσματικότατοι πρεσβευτές της επιχείρησης και επιτυγχάνουν την πλέον αποτελεσματική και αποδοτική διαφήμιση: από στόμα σε στόμα!
Το συμμετοχικό εταιρικό μοντέλο συνάδει πλήρως με τον «κοινωνικό καπιταλισμό», που είναι η φυσιολογική εξέλιξη του «κλασικού φιλελευθερισμού» και προσιδιάζει προς σημαντικές αρχές του θεωρητικού μοντέλου του «ελευθεριακού σοσιαλισμού» – που κρίνεται ουτοπιστικό αφού αγνοεί την ανθρώπινη ανάγκη και το δικαίωμα στην ιδιοκτησία και την αυτόβουλη διαχείριση της. Δεν έχει δε καμιά απολύτως σχέση με τον «κρατικό σοσιαλισμό» (το αποτυχημένο, δηλαδή, κομμουνιστικό μοντέλο του, κατ’ ευφημισμό κληθέντος, «υπαρκτού σοσιαλισμού») και τον «κρατικό καπιταλισμό».
Το υπέρμετρο κράτος αποδείχθηκε καταστροφικό: «η κόκκινη γραφειοκρατία θα είναι το πιο αισχρό και επικίνδυνο ψέμα του αιώνα» έλεγε ο Μπακούνιν και ακόμη «βάλε τον πιο ριζοσπάστη επαναστάτη στο θρόνο ή δώσε του δικτατορική εξουσία και πριν περάσει χρόνος θα αποδειχθεί χειρότερος από τον ίδιο τον τσάρο»! Πόσο δίκαιο είχε! Η ιστορία του Στάλιν και των ανδρεικέλων του και όσων τους διαδέχθηκαν αποδεικνύει αδιαμφισβήτητα το αληθές των προβλέψεων του Μπακούνιν. Ο άνθρωπος περιέπεσε στην πιο απάνθρωπη σκλαβιά.
Από την άλλη, όπου το κράτος ασκεί κρατικό καπιταλισμό και ασχολείται με επιχειρήσεις, αυτές καταλήγουν να είναι μαύρες τρύπες στις οποίες χάνονται οι κόποι (υπό μορφή φόρων και τελών) των εργαζομένων και των επιχειρηματιών (τηλεπικοινωνίες, παραγωγή ενέργειας, ταχυδρομεία, λιμάνια, ξυλεία, ορυκτά, κοκ). Χρησιμοποιεί τις κρατικές επιχειρήσεις ως όχημα πολιτικής χειραγώγησης, ρουσφετιού και χρηματισμού. Παραμελεί τα αναγκαία δημόσια καθήκοντα του και ιδιαίτερα της ρύθμισης και της εποπτείας (πώς εξάλλου θα ρύθμιζε και θα επόπτευε αποτελεσματικά τον εαυτό του;), με αποτέλεσμα κάποιες επιχειρήσεις να λυμαίνονται την αγορά και την πλειοψηφία των πολιτών. Αποτέλεσμα, ο κατήφορος ολόκληρης της κοινωνίας.
Ο κοινωνικός καπιταλισμός συνάδει απόλυτα με το συμμετοχικό εταιρικό μοντέλο και την κοινωνικοποίηση των επιχειρήσεων. Και τα δύο επιτάσσουν ενεργό εμπλοκή των πολιτών και των εργαζομένων στη διοίκηση και λειτουργία του κράτους και της επιχείρησης αντίστοιχα.
Όλοι οι θεσμοί περιέρχονται στον άμεσο έλεγχο των άμεσα επηρεαζομένων – με συνελεύσεις και συμβούλια συμμετόχων συμπεριλαμβανομένων των καταναλωτών στις επιχειρήσεις και στους οικείους κλάδους της οικονομίας, με κοινοτικές, δημοτικές, περιφερειακές, εθνικές συνελεύσεις και συμβούλια, με πλήρη διαφάνεια και αυστηρούς κανόνες εκλογών, λειτουργίας, απολογισμού και ελέγχου και δημοψηφίσματα σε ΟΛΑ τα επίπεδα.
Ένα τέτοιο καθεστώς απαιτεί μόρφωση και ωριμότητα – και απέχθεια προς τους αυτόκλητους σωτήρες που θεωρούν την πλειοψηφία ανίκανη να αυτο-διοικηθεί!
Είναι η Κύπρος έτοιμη για τον κοινωνικό καπιταλισμό;
*Το άρθρο δημοσιεύτηκε ελαφρά συντετμημένο στον ΠΟΛΙΤΗ στις 12.2.2012