Η διακυβέρνηση των διαπραγματεύσεων – Γιατί ο Πρόεδρος δεν πρέπει να είναι ο διαπραγματευτής!

Του Νίκου Τιμοθέου*

Μια ματιά στην πρόσφατη παγκόσμια ιστορία αποδεικνύει ότι η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτικών διαπραγματευτικών προσπαθειών αποτυγχάνουν, ενώ των επιχειρηματικών συχνά επιτυγχάνουν!

Επιστημονική μελέτη της διαπραγματευτικής διαδικασίας μας δείχνει ότι για να υπάρξουν πιθανότητες επιτυχίας απαιτείται η εκπλήρωση των ακόλουθων αναγκαίων προαπαιτούμενων.

(1)  Προσδιορισμός συμμετόχων: ΟΛΩΝ εκείνων των ομάδων και ατόμων που έχουν συμφέρον – που επηρεάζονται – από το αποτέλεσμα της διαπραγμάτευσης. Για παράδειγμα, στις διαπραγματεύσεις για επίλυση του κυπριακού, συμμέτοχοι είναι ο Πρόεδρος, η Βουλή, τα κόμματα, οι εκτοπισθέντες Ε/Κ, οι μη εκτοπισθέντες Ε/Κ, οι Τ/Κ, η Ευρωπαϊκή Ένωση, οι Εγγυήτριες δυνάμεις, κοκ.

(2)  Προσδιορισμός εντολέων: Πρέπει να ξεκαθαρίσει ευθύς εξαρχής ποιος/ποιοι είναι ο/οι εντολέας/είς, ποια η σχέση και ο συσχετισμός δυνάμεων μεταξύ τους και σε ποιο σχήμα θα διευθύνουν το διαπραγματευτή – πχ το Εθνικό συμβούλιο ή το ΔΣ της εταιρείας.

(3)  Η εντολή: Πρέπει να είναι ξεκάθαρη και να συνοδεύεται από πλαίσιο οριοθέτησης, καθώς και συγκεκριμένους στόχους.

(4)  Ο Διαπραγματευτής: Άτομο ή ομάδα ατόμων που διορίζεται από τον/τους εντολέα/είς μαζί με τον καθορισμό της δομής καθοδήγησης, ενημέρωσης, απολογισμού και ελέγχου, καθώς και του/των συμβούλου/ων (μεντόρων), στους οποίους θα μπορεί να αποτείνεται για συμβουλές επί της διαδικασίας.

(5)  Τεχνική υποστήριξη: Θεσμοθετημένο όργανο ή ομάδα συμβούλων σχετικών ειδικοτήτων που θα υποστηρίξει το Διαπραγματευτή στο παρασκήνιο και αν απαιτείται κατά τη διαπραγμάτευση ή και σε μικτές ομάδες προετοιμασίας/επεξεργασίας. Διορίζεται από τους Εντολείς σε συνεργασία με το Διαπραγματευτή.

Οι προϋποθέσεις αυτές συνιστούν ένα υγιή ΚΩΔΙΚΑ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΤΗΣ ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΗΣ που ιδεωδώς πρέπει να ακολουθηθεί από όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές –συμπεριλαμβανομένης εκείνης του μεσολαβητή ή (επι)διαιτητή, αν υφίσταται.

Το σχήμα αυτό διακυβέρνησης εξασφαλίζει ότι

(i) στην επιλογή του Διαπραγματευτή συμμετέχουν με ΔΟΜΗΜΕΝΟ ΤΡΟΠΟ όλοι εκείνοι οι θεσμοί και σύνολα που έχουν λόγο στη διαμόρφωση της εντολής και του πλαισίου διαπραγμάτευσης και στη συνέχεια στην αξιολόγηση και έγκριση ή απόρριψη των ενδιάμεσων και των τελικών αποτελεσμάτων της διαπραγμάτευσης, καθώς και στην τροποποίηση ή διευκρίνιση της εντολής όποτε παραστεί ανάγκη και που τελικά θα υποστηρίξουν την έγκριση ή απόρριψη της τελικής πρότασης από αρμόδιο ανώτερο σώμα (πχ το λαό σε δημοψήφισμα ή τη Γενική Συνέλευση των μετόχων εταιρείας)^.

(ii) μπορεί να επιλεγεί Διαπραγματευτής που να έχει τα προσόντα και τα χαρακτηριστικά που θα εξασφαλίσουν αποτελεσματική διαπραγμάτευση (επ’ αυτού μελλοντικά)^.

(iii) ο Διαπραγματευτής θα έχει καθοδήγηση, υποστήριξη, έλεγχο και μέντορα/ες^.

(iv) ο Διαπραγματευτής μπορεί, ως οφείλει, να κτίσει αποτελεσματική επικοινωνία με όλους τους συμμέτοχους, από τους οποίους θα εξαρτηθεί η τελική έγκριση ή απόρριψη του αποτελέσματος της διαπραγμάτευσης^.

(v) υφίσταται θεσμοθετημένη μέθοδος αντικατάστασης του Διαπραγματευτή, αν καταστεί αναγκαία^. και

(vi) υφίσταται υγιής ισορροπία καθοδήγησης, εποπτείας, απολογισμού και ελέγχου.

Η πιο πάνω δομή διασφαλίζει τις μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας είτε πρόκειται για πολιτική είτε για επιχειρηματική διαπραγμάτευση. Αντίστροφα, ο βαθμός απόκλισης απ’ αυτήν αυξάνει εκθετικά τις πιθανότητες αποτυχίας.

Εξέταση της πορείας των διαπραγματεύσεων επί του κυπριακού αποδεικνύει περίτρανα γιατί η μέθοδος που χρησιμοποιείται σήμερα (και από προεδρίας Βασιλείου) ΔΕΝ έχει πιθανότητες επιτυχίας.

Απεναντίας, όπως αναμενόταν,
(α) δεν εξασφαλίζει ούτε αποδεκτό πλαίσιο διαπραγμάτευσης, ούτε ισορροπία καθοδήγησης, εποπτείας και ελέγχου, ούτε επιλογή Διαπραγματευτή με τα απαραίτητα προσόντα, ούτε και σημαντικές πιθανότητες αποδοχής από τους συμμετόχους του όποιου αποτελέσματος της διαπραγμάτευσης,
(β) καταλήγει σε αντιπαραθέσεις, σε συνεχή αμυντική στάση εκ μέρους του Διαπραγματευτή, ο οποίος πλέον κρίνεται ως πείσμων και αλαζόνας, μη διατεθειμένος να αποδεχτεί συμβουλές, υποστήριξη, κριτική ή αλλαγή των διαπραγματευτικών του θέσεων,
(γ) πολλοί συμμέτοχοι αποφασίζουν και ανακοινώνουν, κατά τη διάρκεια της διαπραγμάτευσης, ότι δεν θα αποδεχθούν το όποιο αποτέλεσμα, «υποσκάπτοντας» (δικαίως αφού αγνοούνται οι θέσεις τους) τη διαπραγμάτευση και
(δ) εξευτελίζεται όποιος άλλος θεσμός προσωποποιείται από το Διαπραγματευτή!

Ελλείψει αποδεκτού ΚΩΔΙΚΑ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΤΗΣ ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΗΣ, δεν εκπλήσσει το ότι όλες οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η πλειοψηφία των Ελληνοκυπρίων θα απορρίψει σε ένα δημοψήφισμα ό,τι και αν προταθεί – έστω και με δυσμενέστατες για την Ε/Κ πλευρά συνέπειες.

Το ερώτημα παραμένει: Γιατί οι «αγνοημένοι» συμμέτοχοι συνεχίζουν να συμμετέχουν σε ένα εκ των προτέρων καταδικασμένο και άκρως επικίνδυνο παιχνίδι;

*Δημοσιεύτηκε στον ΠΟΛΙΤΗ στις 19.2.2012