Του Νίκου Τιμοθέου*
Ξαφνικά οι Ελληνοκύπριοι πολιτικοί που αντιπροσωπεύουν το κατεστημένο ανακάλυψαν ότι χρειαζόμαστε ένα νέο …οικονομικό μοντέλο!
Κάποιοι, ορμώμενοι από την κεντροαριστερά, έχουν υπηρετήσει το άκρατο καπιταλιστικό και νεοφιλελεύθερο μοντέλο, έχουν μάλιστα γίνει πλούσιοι απ’ αυτό και τώρα που η ΑΚΕΛική λαίλαπα μας φορά το …«ζουρλομανδύα» του «μηχανισμού», θυμήθηκαν ότι χρειαζόμαστε ένα νέο οικονομικό μοντέλο!
Κάποιοι άλλοι ορμώμενοι εξ αριστερών, πίστεψαν και κήρυξαν για δεκαετίες το προλεταριακό «σοσιαλιστικό» μοντέλο, υπηρέτησαν και εκμεταλλεύτηκαν στο έπακρον το άκρατο καπιταλιστικό (μέχρι που έβγαλαν λεφτά από τους πλέον φτωχούς της κοινωνίας μας κατά τη φούσκα του χρηματιστηρίου), όταν κατέρρευσε παταγωδώς το ουτοπιστικό τους, επιδίωξαν να κυβερνήσουν με το άκρατο καπιταλιστικό και όταν τα κατάφεραν, όχι μόνον δεν «διόρθωσαν» οποιαδήποτε από τις αδυναμίες του, αλλά στο τέλος της -αλήστου λίαν συντόμως μνήμης- θητείας τους, το …αποκηρύσσουν κιόλας, αφού το …ξεζούμισαν!
Βέβαια, αμφότερες οι κατηγορίες δεν μας λένε ποιο θα είναι το «νέο» μοντέλο!
Και γιατί να πουν, ούτε σκέφτηκαν, ούτε τολμούν, ούτε τους ενδιαφέρει!
Αρκεί να θωπεύσουν τα αυτιά των μη σκεπτόμενων, των αρνητικών, των κλακέρ, των τυφλών ψηφοφόρων!
Η κεντροδεξιά συνειδητοποιεί ότι το καπιταλιστικό μοντέλο, όπως το γνωρίζουμε και ιδιαίτερα το «αγγλοσαξονικό», χρειάζεται επειγόντως ριζική τροποποίηση και προς τιμή της το αναγνωρίζει.
Όλοι επομένως παραδέχονται πλέον ότι απαιτούνται δραστικές ενέργειες αλλαγής.
Η ιστορία, πρόσφατη και παλαιότερη, μας δίνει πολλά διδάγματα και για την πολύπλοκή φύση του ανθρώπου και για τα θετικά του κάθε πολιτικού, κοινωνικού και οικονομικού μοντέλου και για τα αρνητικά του. Έτσι μπορούμε να κάμουμε σκέψεις για ένα νέο μοντέλο, να συζητήσουμε, να πειραματιστούμε και διορθώνοντας τα λάθη μας να προχωρήσουμε σε καλύτερα μοντέλα.
Σίγουρα, απαιτείται επιστημονική μελέτη και ανάλυση και δημόσιος διάλογος προτού ληφθούν αποφάσεις, αν και ακόμη και μόνον η δημόσια έκφραση ιδεών και η συζήτηση θα οδηγήσουν τους πλέον τολμηρούς επιχειρηματίες, αλλά και συνδικαλιστές να υιοθετήσουν νέα μοντέλα και να πειραματιστούν. Κάποιοι απ’ αυτούς θα επιτύχουν και κάποιοι θα αποτύχουν. Αυτή είναι εξάλλου η μαγεία της δημοκρατίας και του καπιταλισμού, ότι, δηλαδή, ενθαρρύνουν το επιχειρηματικό ρίσκο και μέσα από τις αποτυχίες τους, ξεπηδούν νέες λύσεις -καινοτόμες, αποτελεσματικότερες και αποδοτικότερες. Καταδικασμένοι είναι μόνον όσοι παραμένουν απολιθωμένοι στο παρελθόν -μονολιθικοί, συντηρητικοί, ουσιαστικά «τυφλοί».
Γράφαμε εδώ και χρόνια ότι έφθασε η ώρα του συμμετοχικού μοντέλου διεύθυνσης των οργανισμών και επιχειρήσεων και προτείναμε την υιοθέτηση του Μοντέλου Επιχειρηματικής Αριστείας του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος Ποιοτικής Διεύθυνσης (EFQM). Όπου υιοθετήθηκε και λειτούργησε με ειλικρίνεια και πάθος, μεγαλούργησε! Βέβαια, όπου επικολλήθηκε επιφανειακά, ως υποκριτική «τσίπα», όπως τόσα άλλα, δεν κατάφερε τίποτε απολύτως!
Σε πρόσφατα άρθρα μας, προτείναμε να γίνει συζήτηση γύρω από την ιδέα του ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ * (ΚΚ), ο οποίος εξ ορισμού:
- μεγιστοποιεί την ΑΜΕΣΗ ισχύ του ατόμου τόσο στην ιδιοκτησία όσο και στη διοίκηση των μέσων παραγωγής σε όλους τους τομείς της οικονομίας σε αντίθεση με την αντιπροσωπευτική ιδιοκτησία,
- προωθεί μια κοινωνία βέλτιστης ισότητας και ίσων ευκαιριών, που εξισορροπούνται με την επιδίωξη ψηλότερων επιπέδων σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής και δημιουργικότητας και με τις απαιτήσεις ελευθερίας για την πλήρη ανάπτυξη του ατόμου και
- διασφαλίζει τον ευρύτερο δυνατό διαμοιρασμό του πλούτου και των κερδών των επιχειρήσεων μέσω της συμμετοχής του ανθρώπινου δυναμικού τους στο μετοχικό τους κεφάλαιο και ταυτόχρονα της αντιπροσωπευτικής συμμετοχής στη διεύθυνση και διοίκηση τους στη βάση κωδίκων ηθικής και κανόνων πλήρους και έγκαιρης πληροφόρησης.
Ο ΚΚ πρεσβεύει ότι η κοινότητα, ως σύνολο, θα πρέπει να είναι ο ιδιοκτήτης και διαχειριστής των μέσων παραγωγής, διανομής και ανταλλαγής αγαθών και υπηρεσιών. Η υλοποίηση του ευγενούς αυτού σκοπού θα επιτευχθεί με εντελώς διαφορετική πρακτική, απ’ ότι πρεσβεύει ο σοσιαλισμός, είτε είναι προλεταριακός είτε άλλου είδους!
Ο ΚΚ αναγνωρίζει την ανάγκη για ιδιωτική ιδιοκτησία ως υπέρτατη αρχή, όχι μόνο επειδή (όπως υποστηρίζει και ο Έγκελ) το άτομο μόνο μέσω της χρήσης της ιδιοκτησίας του επιτυγχάνει την πλήρη του ανάπτυξη προς την αυτο-ολοκλήρωση, αλλά και επειδή, σε αντιδιαστολή προς την άμεση ατομική ιδιοκτησία, όλες οι μορφές αντιπροσωπευτικής ιδιοκτησίας (κρατικής, κοινοτικής, δημόσιας μετοχικής) έχουν, κατ’ επανάληψη, αποδειχθεί αναποδοτικές και πρόσφορες σε κακοδιαχείριση, απάτη και καταδολίευση.
Η εθνικοποίηση ή κολεκτιβοποίηση της περιουσίας σημαίνει τη διαχείριση της είτε από δημόσιους αξιωματούχους/λειτουργούς (τις δημόσιες ψευδο-ελίτ) και θεωρητικά ικανοποιεί τις κοινωνικο-οικονομικές απαιτήσεις της αριστεράς σε διάφορους βαθμούς -μέχρις ότου ανακαλύψουν και αυτοί ότι αντί να δημιουργείται αξία και πλούτος σε όφελος του συνόλου, από τη μια επωφελείται μόνο ή «καθεστηκυία ελίτ» και από την άλλη καταστρέφεται πλούτος. Το μεγαλύτερο της όμως μειονέκτημα είναι ότι καταστρέφει ολοσχερώς τα πλεονεκτήματα της ελεύθερης αγοράς και των απαιτήσεων των καταναλωτών και αποθαρρύνει την καινοτομία. Μια εστιασμένη ματιά στις κυπριακές κρατικές επιχειρήσεις/ημικρατικούς πείθει για του λόγου το αληθές!
Από την άλλη, η μετοχοποίηση και οι δημόσιες επιχειρήσεις τοποθετούν την εταιρική περιουσία στα χέρια μετόχων, που ελάχιστη ή καμιά σχέση έχουν με τη διαχείριση της επιχείρησης, χαρακτηρίζονται από σπεκουλαδόρικη, βραχυπρόθεσμη στρατηγική, που λειτουργεί συνήθως υπέρ της διευθυντικής ελίτ και των σπεκουλαδόρων της αγοράς και όχι των μικρομετόχων και θεωρητικά τουλάχιστον ικανοποιεί την πλούσια δεξιά –που και αυτή τιμωρείται σήμερα από την τωρινή κρίση των τραπεζών μας για τους ίδιους ακριβώς λόγους. Το μεγάλο τους μειονέκτημα είναι ότι σε μακροοικονομική κλίμακα πολώνουν την κατανομή πλούτου και βασίζουν τη λογική τους στη δημιουργία χρήματος, αντί στην παραγωγικότητα και την καινοτομία υπέρ των αναγκών της μεγάλης πλειοψηφίας.
Η εξατομικευμένη πολιτική που πρεσβεύει ο ΚΚ προωθεί το δικαίωμα του ατόμου στην περιουσία και στη διαχείρισης της τόσο στην οικιακή όσο και στην επιχειρηματική σφαίρα, όπου είναι δυνατό άμεσα, άλλως μέσω διαφόρων μεθόδων, μετοχικής ή συνεταιριστικής και συνδιαχειριστικής ιδιοκτησίας, που οδηγούν σε μια ελεύθερη, ισοπολιτειακή και ευημερούσα κοινωνία.
Για τα πολλά άλλα πλεονεκτήματα που θα μπορούσε να προσφέρει ο ΚΚ θα μιλήσουμε στο μέλλον.
Προς το παρόν, σιωπηλή πλειοψηφία, πολιτικοποιημένοι πολίτες και πολιτικοί ανοικτών οριζόντων, ας αναλογιστούμε τα μεγάλα κοινωνικο-οικονομικά άλματα του δεύτερου μισού 20ου αιώνα και την ευημερία που έφεραν και στην Κύπρο και παράλληλα τις μεγάλες αδυναμίες και του «υπαρκτού σοσιαλισμού» και του «άκρατου καπιταλισμού» και ας τολμήσουμε να σκεφτούμε πως θα πρέπει να είναι το νέο κοινωνικο-οικονομικό μοντέλο και κατά πόσο ο κοινωνικός καπιταλισμός θα συνιστούσε ένα βήμα προς τα εμπρός!
*Δημοσιεύτηκε στην ΑΛΗΘΕΙΑ την 1.7.2012