Του Νίκου Τιμοθέου*
«Η μόρφωση χωρίς ελευθερία δεν έχει νόημα» γράφει ο Πλάτωνας στο βιβλίο του «Δημοκρατία»!
Η μόρφωση είναι προαπαιτούμενο για τη δημιουργία της «Υπεύθυνης Κοινωνίας» -της κοινωνίας στην οποία οι οικονομικά ενεργοί πολίτες συμμετέχουν στην ιδιοκτησία και στη διεύθυνση των μέσων παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών. της κοινωνίας του «Κοινωνικού καπιταλισμού»! Μιας κοινωνίας Ουμανιστικής (ανθρωπιστικής), που αντιτίθεται στη «δικτατορία» και του «άκρατου καπιταλισμού» -του ανεξέλεγκτου κεφαλαίου και των διαχειριστών και ιδιοκτητών του– και του σοσιαλισμού –των κομματικών και δημόσιων κομισάριων και γραφειοκρατών, των συντεχνιών, του κεντρικού σχεδιασμού! Μιας κοινωνίας που δεν αποδέχεται την ανεξέλεγκτη παγκοσμιοποίηση που «υπερβαίνει» κάθε εθνικό ή υπερεθνικό έλεγχο, χάριν της βραχυπρόθεσμης απόδοσης του ανεξέλεγκτα διακινούμενου κεφαλαίου, αλλ’ ούτε και τον ισοπεδωτικό σοσιαλισμό που «πνίγει» την ατομικότητα, τη δημιουργικότητα, την καινοτομία και άρα τη συνεχή βελτίωση και πρόοδο! Μιας κοινωνίας ελεύθερων, απ’ όλες τις απόψεις, ανθρώπων!
Και εδώ θα πρέπει, ακόμη μια φορά, να διακρίνουμε τη ΜΟΡΦΩΣΗ από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ!
Ο «εκπαιδευμένος» άνθρωπος έχει γενικές και εξειδικευμένες γνώσεις και δεξιότητες –που συνήθως πιστοποιούνται με πιστοποιητικά, απολυτήρια, διπλώματα και πτυχία. (Η Κύπρος μπορεί να περηφανεύεται ότι κατατάσσεται πολύ ψηλά στην ΕΕ και στο παγκόσμιο στον τομέα αυτό!)
Ο «μορφωμένος» άνθρωπος πέρα από τις πιο πάνω γνώσεις και δεξιότητες έχει και πολιτιστική, φιλοσοφική και πολιτική παιδεία. Έχει αναπτυγμένη αναλυτική, συνθετική και κριτική ικανότητα, μπορεί να μάθει αυτόνομα νέα αντικείμενα και να αξιολογήσει προτάσεις και καταστάσεις για πλείστα θέματα –πολιτικά, φιλοσοφικά, ιδεολογικά, θρησκευτικά, κά, ώστε να εξαγάγει τα δικά του συμπεράσματα. Μπορεί να κατανοήσει και να ευχαριστηθεί ένα θεατρικό έργο, έργα καλών τεχνών, καλή μουσική, κοκ. Είναι ανεκτικός στη διαφορετικότητα και σε θέση να ακούσει και κατανοήσει διαφορετικές κουλτούρες… (Πού άραγε κατατάσεται η Κύπρος ως προς τη μόρφωση;)
Η «υπεύθυνη κοινωνία» δεν μπορεί να υπάρξει και να ευδοκιμήσει χωρίς ένα αποτελεσματικό εκπαιδευτικό σύστημα και ο μόνος τρόπος να αξιολογήσουμε το δικό μας είναι να εξετάσουμε κατά πόσο διασφαλίζει ότι ο/η μέσος απόφοιτος/η της εγκύκλιας εκπαίδευσης έχει, πέρα από τις εγκύκλιες γνώσεις των διάφορων θεμάτων που προβλέπει το αναλυτικό πρόγραμμα,
- ικανοποιητική γνώση της ελληνικής γλώσσας, ώστε να κατανοεί αφηρημένες έννοιες, λογοτεχνία, φιλοσοφία, ιστορία, κοκ, καθώς και μιας τουλάχιστον ξένης γλώσσας.
- ευρεία πολιτιστική παιδεία.
- επαρκείς γενικές γνώσεις για το τι συμβαίνει στην κοινότητα στην οποία ανήκει, στη χώρα μας, στην ΕΕ, στην οποία ανήκουμε και στον πλανήτη μας και για τα κυριότερα προβλήματα τους, τις σχετικές θεωρίες και τα πιθανά σενάρια λύσεων.
- επαρκείς γνώσεις αγωγής του πολίτη -των βασικών ελευθεριών του ατόμου, του συντάγματος και της νομοθεσίας, των σκοπών και των βασικών λειτουργιών της δημοκρατίας και της κυβέρνησης και πώς αυτά επηρεάζουν τη ζωή του πολίτη και πώς μια πλουραλιστική κοινωνία μπορεί να έχει συνοχή στη βάση των πανανθρώπινων αξιών που εγγυούνται την ύπαρξη της δημοκρατίας.
- βασικές οικονομικές γνώσεις, ώστε να μπορεί να αξιολογήσει απλές οικονομικές επενδύσεις και να κατανοήσει τους όρους και τα «μικρά γράμματα» των κυβερνητικών και ιδιωτικών χρεογράφων, αξιογράφων, συμβολαίων αγοραπωλησίας και ενοικίασης, ασφαλιστικών εγγράφων, κοκ.
- βασικές γνώσεις των κύριων διεργασιών που συνθέτουν την αλυσίδα προσθήκης αξίας, στοχοθέτησης και στοχομέτρησης σε ένα οργανισμό, μια επιχείρηση, μια δημόσια υπηρεσία.
- την ικανότητα να εξεύρει πληροφορίες για οποιοδήποτε θέμα τον/την απασχολεί, να τις αναλύσει και να συνθέσει μια απλή ή σύνθετη λύση.
- επαρκή γνώση των «ατομικών ικανοτήτων και χαρακτηριστικών» του ώστε να μπορεί να αποφασίσει τι θα μπορούσε να κάμει με επιτυχία στη ζωή του.
- γνώσεις για τις ανθρώπινες σχέσεις, για την αγάπη και την ευτυχία.
- προετοιμασία είτε για άμεση εργασία είτε για επαγγελματική επιμόρφωση και μαθητεία είτε για συνέχιση των σπουδών του στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και
- γνώσεις θεωρητικής και εφαρμοσμένης ηθικής στη βάση των γενικά αποδεκτών πανανθρώπινων αξιών.
Τι θα βρούμε αξιολογώντας το μέσο απόφοιτο μας;
- Είναι μορφωμένος με την πλήρη έννοια του όρου;
- Είναι σε θέση να συμμετάσχει παραγωγικά στην οικονομική ζωή του τόπου είτε αμέσως είτε μετά από περαιτέρω εκπαίδευση/επιμόρφωση;
- Είναι σε θέση να συμμετάσχει δημιουργικά στην πολιτική ζωή του τόπου ως μέλος οποιασδήποτε πολιτικής ομάδας επιλέξει, χωρίς να τυγχάνει εκμετάλλευσης από επιτήδειους «πολιτικάντηδες»;
- Μπορεί να κατανοήσει τα προβλήματα του τόπου, τα αίτια τους και τις πιθανές εναλλακτικές λύσεις;
- Είναι σε θέση να αγωνιστεί και για τη δική του ευημερία και για το κοινό καλό;
Και πώς αξιολογείται το εκπαιδευτικό μας σύστημα ως προς τα πιο πάνω;
- Αποβλέπει σε μια ολοκληρωμένη μόρφωση του ανθρώπου;
- Προσφέρει στο μαθητή τις αναγκαίες για επιβίωση και πρόοδο στη σημερινή άκρως ανταγωνιστική παγκοσμιοποιημένη κοινωνία γνώσεις και ικανότητες –και ιδιαίτερα την ικανότητα να βρίσκει πληροφορίες, να τις αναλύει, αφομοιώνει και αξιοποιεί ώστε να αποκτά νέες γνώσεις και δεξιότητες;
- Είναι οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί μας, στην πλειοψηφία τους, «μορφωμένοι» και παιδαγωγικά σε θέση να προσφέρουν στο μαθητή «μόρφωση» και όχι μόνο «εκπαίδευση»;
Μήπως πρέπει να προστεθεί τέταρτο έτος στην εγκύκλιο λυκειακή εκπαίδευση, πέρα από την αναβάθμιση των αναλυτικών προγραμμάτων και γνώσεων και ικανοτήτων των δασκάλων και καθηγητών;
Πολύ φοβούμαι ότι τα ευρήματα θα είναι αρνητικά και για τους αποφοίτους της εγκύκλιας εκπαίδευσης και για τους αποφοίτους τριτοβάθμιας και για το εκπαιδευτικό μας σύστημα. -εξ ου και το αλαλούμ της κυπριακής κοινωνίας και της κυπριακής πολιτικής ζωής!
Αντιλαμβάνονται οι προβληματισμένοι πολίτες και οι πολιτικοί μας το πρόβλημα και είναι διατεθειμένοι να προτείνουν δραστικές λύσεις και τομές που θα βελτιώσουν το «μορφωτικό» επίπεδο του λαού;
Ιδού η …Κύπρος, ιδού και το …πήδημα!
*Δημοσιεύτηκε στον ΠΟΛΙΤΗ στις 22.7.2012