Του Νίκου Τιμοθέου*
Γράφαμε σε προηγούμενα άρθρα μας ότι όλοι πλέον παραδέχονται ότι τα οικονομικά μοντέλα του 20ου αιώνα έχουν εξαντλήσει τον κύκλο ζωής τους και ότι έφθασε η ώρα να δώσουν τη θέση τους σε νεότερα –σε μοντέλα που θα αξιοποιούν τα πλεονεκτήματα των προηγούμενων και θα αποφεύγουν τα μειονεκτήματα τους. Προτείναμε ως ένα τέτοιο πιθανό μοντέλο τον «Κοινωνικό Καπιταλισμό (ΚΚ)»**.
Εξηγήσαμε ότι βασικός στόχος του ΚΚ είναι μια ισορροπία ανάμεσα στο ατομικό καλό και στο κοινό καλό. Και ότι αυτή για να επιτευχθεί απαιτείται η ανάδειξη της δημιουργικότητας του ατόμου μέσα από την αμεσότερη δυνατή συμμετοχή του στην ιδιοκτησία και τη διεύθυνση των μέσων παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών και στη διασφάλιση ίσων ευκαιριών χωρίς να διακυβεύεται ο κοινωνικός ιστός.
Προϋπόθεση για τη διαμόρφωση και εγκαθίδρυση νέων οικονομικών μοντέλων είναι μια «αντικειμενικά ανεξάρτητη» πολιτική, που δεν είναι στρατευμένη σε υφιστάμενα συμφέροντα ή σε προϋπάρχουσες ιδεολογίες και δεν διακατέχεται από ιδεοληψίες, αλλ’ απεναντίας είναι αδέσμευτη, αφιλοκερδής, ανιδιοτελής.
Η διαμόρφωση και υλοποίηση μιας τέτοιας αντικειμενικά ανεξάρτητης πολιτικής απαιτεί την «ολοκλήρωση» των διαφόρων τομέων μιας αυτόνομης κοινότητας/έθνους/κράτους και την ευθυγράμμιση τους προς το κοινό καλό σε μια ισοπολιτειακή κοινωνία και θα πρέπει να αξιολογήσει και να εξισορροπήσει τρεις κοινωνικές παραμέτρους:
(1) τις κοινωνικές αξίες και ανάγκες,
(2) τον περιορισμό της συγκεντρωμένης οικονομικής δύναμης, μέσω της αποκέντρωσης, της εξάπλωσης και της εξίσωσης της (ατομικής) ιδιοκτησίας και
(3) της εγγύησης των δικαιωμάτων του ατόμου που θα διασφαλίζουν την πλήρη ανάπτυξη του και τη δυνατότητα ανατροπής της καθεστηκυίας τάξης, αν το επιθυμεί η πλειοψηφία.
Η ανάγκη εξισορρόπησης των πιο πάνω τριών παραμέτρων, μας υποχρεώνει να αμφισβητήσουμε τη φιλοσοφία του «συμβατικού» φιλελευθερισμού**, επειδή παραδοσιακά ασχολείται με τον τρόπο με τον οποίο «ασκείται» η εξουσία και αγνοεί το γεγονός ότι είναι εξίσου καθορισμένη άσχετα από τη βάση, την προέλευση και το είδος της εξουσίας! Ένας άπορος είναι εξίσου άπορος σε μια δημοκρατία και σε μια δικτατορία και αν η μια του προσφέρει περισσότερα «δικαιώματα» ή ευκαιρίες, αυτά παραμένουν ουσιαστικά μια ψευδαίσθηση για τη μεγάλη πλειοψηφία! Και μπορεί τα σύγχρονα φιλελεύθερα δημοκρατικά καθεστώτα να έχουν επιτύχει ψηλότερα βιοτικά επίπεδα σε σύγκριση με τα δικτατορικά και να έχουν καταλήξει στη δημιουργία της μεγάλης μεσαίας τάξης του 90% και πλέον του πληθυσμού, πλην όμως έχουν προκαλέσει μεγαλύτερες ανισότητες και κοινωνικές αδικίες απ’ ότι αυταρχικά καθεστώτα του παρελθόντος!
Η εμμονή του φιλελευθερισμού με τη φύση της κυβερνητικής εξουσίας και την ανάγκη να περιορίσει κάθε αυθαίρετη εξουσία έχει αμβλύνει την ικανότητα του να επικεντρωθεί και επιλύσει ουσιαστικά προβλήματα. Ο φιλελευθερισμός κατατρύχεται από την κατάρα του φιλοσοφικού ηδονισμού του που δεν του επιτρέπει να λειτουργήσει ως ενιαία καθοριστική δύναμη διαμόρφωσης και υλοποίησης πολιτικής για το κοινό καλό! Ενός ηδονισμού που έχει ένα ατομικιστικό αποτέλεσμα στις οργανωτικές δομές του που καταλήγουν σε υπερβολική αποκέντρωση και σε έλλειψη επαρκούς ρύθμισης και εποπτείας των διαφόρων ομάδων συμφερόντων και, κατά συνέπεια, στη διαμόρφωση μιας συγκεχυμένης, αμβλυμμένης εθνικής πολιτικής, που δεν μπορεί να είναι μακροπρόθεσμη και δεν επιλύει ουσιαστικά διαρθρωτικά προβλήματα!
Ο Κοινωνικός Καπιταλισμός δεν θέτει ως προτεραιότητα του την ανακατανομή του εθνικού εισοδήματος, αλλά τη δημιουργία πλούτου, αφού αυτή δεν είναι μια απλή οικονομική αρχή, αλλά βασικό στοιχείο της ίδιας της ύπαρξης του ανθρώπου.
Η έλλειψη επαρκούς γνώσης κοινωνιολογικών και πρωταρχικών οικονομικών δυνάμεων -ουσιαστικά η έλλειψη κατανόησης της ίδιας της φύσης της ανθρωπότητας- οδήγησε πολλούς διανοητές σε λανθασμένες κατευθύνσεις θέτοντας ως πρωταρχικό θέμα της πολιτικής ή ακόμη και της ηθικής την αρχή της διανομής του πλούτου. Η σοσιαλιστική θεώρηση της ανακατανομής/διανομής του πλούτου ως πρωτεύουσας αρχής οδηγεί στη δημιουργία μιας «κοινωνίας αναψυχής», η οποία έχει την ψευδαίσθηση ότι υπάρχει πάντα ένας πλεονάζων πλούτος που αρκεί για να καλύψει όλες τις ανάγκες και ότι ακόμη και η μακροχρόνια ανεργία δεν πρέπει να φοβίζει! Η πραγματικότητα όμως είναι εντελώς διαφορετική: η «κοινωνία της αναψυχής» στο πρακτικό επίπεδο οδηγεί σε μια κοινωνία σκλαβιάς, όπου οι παραλήπτες των «επιδομάτων» ουσιαστικά ζουν από τη «φιλανθρωπία» των εργαζομένων και ποτέ δεν απολαμβάνουν τα ίδια ωφελήματα! Ποτέ δεν θα έχουν νομικό δικαίωμα στον πλούτο, ούτε και συμμετοχή στον οικονομικό έλεγχο της κοινωνίας! Αποτέλεσμα: η ύπαρξη δύο τάξεων όπου και πάλιν η οικονομικά ισχυρή θα συνιστά τη μειοψηφία που θα νέμεται τον περισσότερο πλούτο και τα αγαθά του!
Παράλληλα, η οικονομική δύναμη διασφαλίζει και πολιτική δύναμη με αποτέλεσμα την πραγματική πολιτική ισχύ να την έχει η μειοψηφία: μια κακόφωνη συνύπαρξη της πλούσιας τάξης και των διαχειριστών του πλούτου από τη μια και μιας αναποτελεσματικά «διοικούσας» κυβερνητικής και κομματικής νομενκλατούρας. Αρκεί το παράδειγμα της ίδιας της χώρας μας, όπου είχαμε για δυόμισι χρόνια κυβέρνηση της «κεντροαριστεράς» και για άλλα δύο αριστερή! Και όμως αντί για «ανακατανομή του πλούτου» καταλήξαμε σε τεράστια μείωση και του πλούτου και του εισοδήματος και άρα και του βιοτικού επιπέδου της συντριπτικής πλειοψηφίας του λαού (της μεγάλης μεσαίας τάξης) και σε αύξηση του χάσματος μεταξύ της μεγάλης αυτής τάξης και της όσης απέμεινε πλούσιας ελίτ! Και αυτό λόγω έλλειψης μιας αντικειμενικά ανεξάρτητης αναπτυξιακής πολιτικής και λόγω της κακοδιαχείρισης της καθεστηκυίας τάξης: αριστερού (τάχατες κομμουνιστή) προέδρου και ομογάλακτων υπουργών, κυβερνητικών γραφειοκρατών, ΑΚΕΛικών ψευδοσοσιαλιστών apparatchik/κομισάριων, τραπεζικών golden boys (των οποίων οι αμοιβές αποδείχθηκαν αντιστρόφως ανάλογες της μείωσης της αξίας του πλούτου πλείστων συμμετόχων των τραπεζών: μετόχων, κατόχων αξιογράφων, δανειζομένων, υπαλλήλων) και μιας κοντόθωρης αρχοντοχωριάτικης οικονομικής ελίτ (πχ ντιβέλοπερ) και ανεπαρκών αξιωματούχων ρύθμισης και εποπτείας!
Η (ανα)διανομή –άσχετα από τον τρόπο επίτευξης της, πχ μέσω φορολογίας του εισοδήματος ή και του πλούτου- είναι ως πρωταρχική πολιτική αρχή καταδικασμένη γιατί αγνοεί την προέλευση και τις χρήσεις του πλούτου ως μιας δυναμικής και ζώσας δύναμης στην κοινωνία. Οι οπαδοί της έχουν μια στατική εικόνα του πλούτου και τον βλέπουν μόνο με τη μορφή του χρήματος που μπορεί να διακινείται και μάλιστα διατηρώντας την αξία του -μοιραία πλάνη, αποτέλεσμα της αδυναμίας κατανόησης της επιχειρηματικής δραστηριότητας ως δημιουργικής δύναμης που δεν υπακούει τους κανόνες του «κολεκτιβισμού», ούτε μπορεί να υπαχθεί σε γραφειοκρατικά πλαίσια!
Η σύγχρονη κοινωνία και ιδιαίτερα η δική μας που βασίζεται κυρίως στον τριτογενή παραγωγικό τομέα (των υπηρεσιών) δεν μπορεί παρά να βασίζεται σε μια υγιή βάση παραγωγής πλούτου, στην οποία δεν χωρούν άτομα που δεν συνεισφέρουν στην παραγωγική διαδικασία στο μέτρο των δυνάμεων και των δυνατοτήτων τους –τις οποίες πρέπει να έχουν την ευκαιρία να αναπτύξουν στο μέγιστο δυνατό επίπεδο! Η διανομή επέρχεται δικαίως μέσω εισοδήματος, συνιδιοκτησίας και φορολογίας.
Κατά συνέπεια, η διαδικασία δημιουργίας πλούτου και οι συνεπαγόμενες αναπτυξιακές παραγωγικές δομές και δράσεις οφείλουν να συνιστούν την πρωταρχική αρχή της πολιτικής! Η ίδια η επιβίωση της κοινωνίας εξαρτάται από τη δημιουργία πλούτου -και ειδικά για μας, τους Έλληνες Κύπριους, στον ίδιο βαθμό με τη «σοφή και συνετή» επίλυση του κυπριακού προβλήματος!
Η δημιουργία πλούτου συνιστά τη βασικότερη κοινωνική δραστηριότητα και άρα έχει προτεραιότητα έναντι όλων των άλλων! Είναι κατά συνέπεια, η πρωταρχική αρχή της αντικειμενικά ανεξάρτητης πολιτικής –της πολιτικής του Κοινωνικού Καπιταλισμού!
Μπορούμε να πρωτοστατήσουμε στη διαμόρφωση και υλοποίηση μιας τέτοιας πολιτικής; Αρχίζοντας πχ με την κοινωνικοποίηση των ημικρατικών, των τραπεζών και των …«Νέων» Κυπριακών Αερογραμμών, με τις αναγκαίες νομοθετικές ρυθμίσεις;
Ιδού η …Κύπρος, ιδού και το …πήδημα!
*Μέλος Προσωρινού ΔΣ της Πρωτοβουλίας Πολιτών «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ –για Πρόοδο και Περηφάνια»,
Πρόεδρος ΔΣ Κυπριακού Ινστιτούτου Επιχειρηματικής Ηθικής
**Βλέπε σχετικά άρθρα στην παρούσα ιστοσελίδα
***Δημοσιεύτηκε στον ΠΟΛΙΤΗ στις 29.7.2012