Του Νίκου Τιμοθέου*
Μια κοινωνία θεωρείται αληθινά δημοκρατική όταν η ισχύς κατανέμεται ευρύτατα ώστε να μειώνεται στο ελάχιστο η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο! Απαξιωμένα οικονομικά μοντέλα ισχυρίζονται ότι η ευρεία κατανομή πλούτου αρκεί για να καταστήσει μια κοινωνία δημοκρατική. Η εμπειρία και η παρούσα οικονομική κρίση αποδεικνύουν όμως ότι η προϋπόθεση αυτή είναι επιφανειακή.
Μόνο όταν ο έλεγχος του πλούτου και της παραγωγής του κατανεμηθούν στη μεγάλη πλειοψηφία του πληθυσμού μπορούμε να διασφαλίσουμε μια αληθινή δημοκρατία!
Σε μια ζωντανή κοινωνία, ο άνθρωπος δεν ικανοποιείται τόσο από την ιδιοκτησία του πλούτου, αλλά από τη δημιουργία και τη χρήση του –προτού αυτός αναλωθεί ή υποτιμηθεί! Ας μην ξεχνούμε ότι η σπουδαιότερη πλευρά του πλούτου είναι η συνεχής ανανέωση του. Η Κύπρος βιώνει σήμερα σε πολλούς τομείς της οικονομίας της την άγνοια της πλευράς αυτής με αποτέλεσμα τη σταδιακή μείωση του πλούτου και τη φτώχια!
Η επίτευξη ελευθερίας για τον πολίτη στην ευρύτερη δυνατή της έννοια προϋποθέτει σημαντικές τροποποιήσεις της νομοθεσίας (για τις οποίες θα μιλήσουμε στο μέλλον) και ριζική αλλαγή στη νοοτροπία της πλειοψηφίας σε ό,τι αφορά στην εκπαίδευση και μόρφωση και ιδιαίτερα στην ανάπτυξη και σ τον πλούτο – την ιδιοκτησία και έλεγχο τους-, στη συμμετοχική κουλτούρα και στον πολιτισμό. Το προτεινόμενο κοινωνικό-οικονομικό μοντέλο του Κοινωνικού Καπιταλισμού στοχεύει στη χρυσή τομή της εξισορρόπησης του ατομικού με το κοινό καλό!
Σε πολιτικούς όρους η κοινωνικοποίηση του πλούτου και των μέσων παραγωγής του, η εξάπλωση, δηλαδή, της ιδιοκτησίας και του ελέγχου στη μεγάλη πλειοψηφία του 90% και πλέον, μπορεί να επιτευχθεί μέσα από
(1) τη μόρφωση του πολίτη, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά στην οικονομία και στα χρηματοοικονομικά, αλλά και στη διαδικασία δημιουργίας αξίας και πλούτου –στα πλέον σύγχρονα μοντέλα της αλυσίδας προσθήκης αξίας, της επιχειρηματικής αρίστευσης, πχ EFQM, και της επιχειρηματικής ηθικής
(2) την αλλαγή των ίδιων των δομών παραγωγής πλούτου και
(3) την επέκταση των δικαιωμάτων του ατόμου, ώστε να συμμετέχει με ελεύθερη βούληση στην ιδιοκτησία και έλεγχο και του πλούτου και των μέσων δημιουργίας του.
Τα (2) και (3) πιο πάνω απαιτούν σοβαρή μελέτη και πιθανότατα και πειραματισμό!
Η αλλαγή των δομών απαιτεί τη μέγιστη δυνατή αποκέντρωση και την ενθάρρυνση του υγιούς ανταγωνισμού ανάμεσα σε μεγάλο αριθμό μικρών μονάδων, ώστε να αυξηθεί το ποσοστό των ιδιοκτητών. Παράλληλα, απαιτείται η ριζική αλλαγή του status των επιχειρηματικών οντοτήτων που, λόγω τεχνολογικών και άλλων περιορισμών, δεν μπορούν να διασπαστούν σε μικρές μονάδες (όπως πχ μεγάλες βιομηχανικές μονάδες), ώστε να αποκτήσουν συμμετοχικό χαρακτήρα, όχι μόνο στην ιδιοκτησία αλλά και στη διεύθυνση και τον έλεγχο (καλό παράδειγμα συνιστά η αλυσίδα John Lewis Partnership στη Βρετανία).
Εν προκειμένω, θα απαιτηθεί στις μεγάλες επιχειρήσεις η διασφάλιση «επιχειρηματικής δημοκρατίας», μέσω συμμετοχής των εργαζομένων στην ιδιοκτησία, διεύθυνση και έλεγχο της επιχείρησης, πχ με τη συμμετοχή έκαστου εργαζόμενου στο μετοχικό κεφάλαιο και μάλιστα με προτεραιότητα έναντι των εξωτερικών μετόχων. Η συμμετοχή στον έλεγχο θα συνεπάγεται το δικαίωμα πλήρους πληροφόρησης για όλες τις διεργασίες της επιχείρησης, το δικαίωμα άσκησης ελέγχου και κριτικής και τέλος το δικαίωμα τροποποίησης της φιλοσοφίας, της στρατηγικής και των στόχων της –εξ ου και η ανάγκη για ψηλή μόρφωση στους σχετικούς τομείς μέσω της εγκυκλίου λυκειακής εκπαίδευσης .
Η καλή μόρφωση και ιδιαίτερα η συνειδητοποίηση της ατομικότητας ως κύριου μοχλού για την ανάπτυξη του ανθρώπου σε μια ισοπολιτειακή συμμετοχική κοινωνία θα δημιουργήσει και «Κοινή Θέληση» –τη θέληση της μεγάλης πλειοψηφίας να συμμετάσχει στο ατομικό επίπεδο στην ιδιοκτησία και τη διεύθυνση των μέσων παραγωγής και του πλούτου και να απορρίψει την κολεκτιβιστική συντεχνιακή «αντιπροσώπευση», που δημιουργεί μια ακόμη «υποτέλεια/σκλαβιά» στη συνδικαλιστική νομενκλατούρα*.
Μόνο μέσα από τη γνώση της λειτουργίας και των διεργασιών της επιχείρησης, τη γενική επιχειρηματική μόρφωση και την ανάπτυξη και αξιοποίηση των ατομικών ικανοτήτων και δεξιοτήτων του, θα μπορέσει το άτομο να συνεισφέρει παραγωγικά στη δημιουργία αξίας και πλούτου σε ένα περιβάλλον που θα λειτουργεί με βάση κοινές αξίες και με ευθυγράμμιση στον κοινό (ευγενή) στόχο –σε ένα περιβάλλον «4ου σταδίου»*. Τότε και μόνον τότε, θα νοιώσει ολοκληρωμένος άνθρωπος και θα πετύχει την αυτο-εκπλήρωση!
Η «κοινή θέληση» της μορφωμένης πλέον μεγάλης πλειοψηφίας βασίζεται σε ένα ενιαίο σύνολο ατομικών και κοινωνικών αξιών, που υπαγορεύουν τη συνεργασία, τη συνύπαρξη και την αλληλοβοήθεια πέρα από επαγγελματική ή άλλη συνάφεια.
Ο κοινωνικός καπιταλισμός προσδοκεί την επίτευξη μιας τέτοιας ολοκληρωμένης δημοκρατικής κοινωνίας στην οποία το άτομο θα απολαμβάνει πραγματική ελευθερία –ελευθερία από κάθε είδους υποτέλειες: πολιτικές, κομματικές, οικονομικές, συνδικαλιστικές, αμάθειας, … -μιας ατελούς φυσικά κοινωνίας στην οποία η «αντικειμενικά ανεξάρτητη» πολιτική θα είναι αφοσιωμένη στην επίλυση των σοβαρών κοινωνικών προβλημάτων και στη συνεχή βελτίωση. Μιας πολιτικής που ουδεμία, προφανώς, σχέση θα έχει με όσα προτείνουν και ουδέποτε υλοποιούν τα υφιστάμενα θνήσκοντα πολιτικά κόμματα –και τα «…σοσιαλίζοντα» και τα «…φιλελευθερίζοντα»! Έφθασε η ώρα που ο σκεπτόμενος, αποστασιοποιημένος, προβληματισμένος πολίτης απορρίπτοντας τις απαξιωμένες ιδεολογίες, ιδεοληψίες και οικονομικά μοντέλα θα δραστηριοποιηθεί στη συμμετοχική διαμόρφωση νέων δημοκρατικών ανοικτών μοντέλων κοινωνικοποίησης.
*Bλπ σειρά σχετικών παλαιότερων άρθρων στην www.nicostimotheou.com
**Δημοσιεύτηκε στην ΑΛΗΘΕΙΑ στις 29.7.2012