Του Νίκου Τιμοθέου*
Μια κοινωνία θεωρείται αληθινά δημοκρατική και ολοκληρωμένη* όταν το άτομο έχει τη δυνατότητα πλήρους ολοκλήρωσης του με την κοινότητα/κοινωνία στην οποία ανήκει! Και αυτό επειδή η κοινότητα υπάρχει χάριν του ατόμου στον ίδιο βαθμό όπως και το άτομο υπάρχει χάριν της κοινότητας! Τυχόν προσπάθεια για μονόπλευρη θεώρηση δεν έχει νόημα, αφού το άτομο σε πλήρη απομόνωση δεν έχει νόημα, όπως δεν έχει νόημα η έννοια της κοινότητας χωρίς άτομα! Το άτομο δεν μπορεί να υπάρξει ως κοινωνικό ον σε απομόνωση, αφού ό,τι σκεφτεί και πράξει έχει σχέση με το κοινωνικό περιβάλλον του!
Η έννοια της δικαιοσύνης μπορεί να γίνει καταληπτή, αν την εξετάσουμε υπό το φως των αναγκών του ατόμου.
1. Υλικές ατομικές ανάγκες που ικανοποιούν τα χαμηλά επίπεδα πραγμάτωσης του:
- Τροφή καλής διατροφικής αξίας, ρουχισμός κατάλληλος για το κλίμα όπου ζει και καλής αισθητικής, στέγη βιοκλιματική για μια υγιεινή και άνετη ζωή όλες τις εποχές του έτους!
- Καλή κηδεμονία μέχρι την ενηλικίωση του, κατά το δυνατόν, στα πλαίσια οικογενειακής θαλπωρής, κάτω από το άγρυπνο μάτι του νόμου για προστασία από στέρηση, κακομεταχείριση και παρενόχληση!
- Ιατροφαρμακευτική περίθαλψη ψηλής ποιότητας!
- Εγκύκλιο και δια βίου εκπαίδευση ψηλού επιπέδου, που θα το προετοιμάσει για την ενήλικη ζωή του, για εργασία, για θετικές προσωπικές σχέσεις και για κοινωνική συμμετοχή!
2. Ανάπτυξη των ατομικών χαρακτηριστικών και ικανοτήτων του
- Αξιολόγηση και ανάπτυξη του πλήρους δυναμικού του ώστε να μπορεί να εργαστεί παραγωγικά ως ενεργός οικονομικά και κοινωνικά πολίτης!
- Ελεύθερη πρόσβαση σε ανώτερες σπουδές ή σε επαγγελματική επιμόρφωση και σε συστήματα μαθητείας, ανάλογα με την επίδοση και τις ικανότητες του, με αυτορρύθμιση επαγγελματικού επιπέδου/άδειας εργασίας και εποπτεία!
- Δυνατότητα επανεκπαίδευσης, ώστε το άτομο να παραμένει οικονομικά ενεργό δια βίου!
3. Ικανοποιητική εργασία με συνεχή πρόοδο και ανέλιξη μέχρι την αφυπηρέτηση του, σε ηλικία που το ίδιο το άτομο θα επιλέγει, νοουμένου ότι θα μπορεί, αντικειμενικά κρινόμενο, να εκτελέσει παραγωγικά την εργασία του!
4. Ικανοποιητική σύνταξη που θα του επιτρέπει άνετη, υγιή και αξιοπρεπή ζωή μέχρι το τέλους του βίου του!
Παραδοσιακά ακόμη και στις πλέον δημοκρατικές ευρωπαϊκές κοινωνίες, το κράτος αποφεύγει να αναλάβει την ευθύνη του για ορισμένες από τις πιο πάνω ανάγκες και ιδιαίτερα την ανάπτυξη του δυναμικού του ατόμου, που παραμένει στη ευθύνη και άρα στη διακριτική ικανότητα των γονιών.
Και όμως μπορεί να επιτευχθεί πολύ καλύτερη ενημέρωση του κάθε νέου από εξειδικευμένους επιστήμονες, σε διάφορα στάδια της εγκυκλίου εκπαίδευσης (πχ στην Έκτη τάξη του Δημοτικού, στη Δευτέρα του Γυμνασίου και στη Δευτέρα του τριτάξιου ή στην Τρίτη του τετρατάξιου Λυκείου) με την αξιολόγηση των ατομικών του ικανοτήτων και την παρουσίαση των διαφόρων δυνατοτήτων επιλογής του επόμενου σταδίου εκπαίδευσης ή επιμόρφωσης/μαθητείας –επιλογής που θα πρέπει να είναι μεν ελεύθερη, πλην όμως αντικειμενικά και αξιοκρατικά αξιολογούμενη! Άρα και εδώ το κράτος έχει και ρόλο και υποχρέωση!
Το δικαίωμα του ατόμου να αναπτύξει στο μέγιστο δυνατό βαθμό το δυναμικό του δεν προαπαιτεί απλώς την ικανοποίηση των υλικών του αναγκών και το δικαίωμα/υποχρέωση συμμετοχής στην εγκύκλιο εκπαίδευση, αλλά και ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφορία και τη γνώση. Η πρόσβαση αυτή δεν αρκεί να είναι παθητική και «στεγνή». Θα πρέπει να προσφέρεται με ελκυστικό για την κάθε ηλικία τρόπο και να συνοδεύεται με εξειδικευμένη υποστήριξη. Μόνον η γνώση μπορεί να βοηθήσει το άτομο να «δει» τη θέση του στην κοινωνία και να υπερνικήσει τις ψευδαισθήσεις του –απαραίτητη προϋπόθεση για μια επιτυχημένη και ευτυχισμένη επαγγελματική σταδιοδρομία –και προσωπική ζωή!
Δεν πρέπει να ξεχνούμε φυσικά την ανάγκη για πολύ καλή εγκύκλιο εκπαίδευση σε θέματα αγωγής του πολίτη και οικονομίας, καθώς και λογοτεχνικά και πολιτιστικά (για τα οποία γράψαμε σε πρόσφατο άρθρο μας*). Εδώ θα τονίσουμε και την ανάγκη για πρόσβαση σε πολιτιστικές εκδηλώσεις παντός είδους: μουσικής, θεάτρου, χορού, μπαλέτου, όπερας, κοκ.
Μόνον έτσι, θα μπορέσει το άτομο να αναπτύξει στο μέγιστο και το διανοητικό και πνευματικό του δυναμικό! Και μόνον τότε αποκτά και το δικαίωμα στην ελεύθερη επιλογή σε θέματα που αφορούν την επαγγελματική του μόρφωση και ανέλιξη, καθώς και τη συμμετοχή του στο κοινωνικό γίγνεσθαι και άρα στην κοινότητα του.
Σήμερα, δυστυχώς η πλειοψηφία των μαθητών δεν αποκτά έγκαιρα και δεν έχει επαρκή γνώση των διαφόρων δυνατών επαγγελματικών προσανατολισμών, της δικής του δυνατότητας να ακολουθήσει έκαστο με επιτυχία, των αντίστοιχων δυνατοτήτων σταδιοδρομίας και των πιθανοτήτων εισόδου του στην καθεμιά, καθώς και των πιθανών απολαβών.
Βέβαια σε μια πολύπλοκη ρευστή κοινωνία, όπως είναι η σημερινή, τίποτε δεν μπορεί να είναι βέβαιο και το άτομο θα πρέπει να αναμένει οξύ ανταγωνισμό και απογοήτευση. Ακόμη όμως και γι’ αυτά πρέπει να προετοιμάζεται έγκαιρα και θα πρέπει η μόρφωση του να του επιτρέπει επαγγελματική αλλαγή, αφού προβλέπεται ότι το άτομο θα αλλάζει τέσσερις και πέντε φορές εργασία κατά τη οικονομικά ενεργή ζωή του.
Η πρόσβαση λοιπόν του ατόμου στη δυνατότητα διασφάλισης των βασικών του υλικών αναγκών, στην ανάπτυξη της διάνοιας και του πνεύματος του και σε ελεύθερη επιλογή επαγγελματικού προσανατολισμού συνιστά εκ των ων ουκ άνευ δικαιωμάτων του και βασική έννοια δικαιοσύνης σε μια ολοκληρωμένη κοινωνία. Την κοινωνία που προσδοκά να δημιουργήσει ο Κοινωνικός Καπιταλισμός*.
Μια κοινωνία στην οποία το άτομο έχει κοινωνικές ευθύνες μέσα στην κοινότητα του και η κοινότητα έχει ευθύνες έναντι του ατόμου. Μια κοινωνία στην οποία το άτομο αναγνωρίζει τις ανάγκες των συνανθρώπων του και αντιλαμβάνεται ότι μόνον όταν η κοινότητα προοδεύει, προοδεύει και το ίδιο. Μια κοινωνία στην οποία ευδοκιμεί η συνεργασία, η δημιουργικότητα, η καινοτομία και η αλληλοβοήθεια και καταστέλλεται η εκμετάλλευση, η χειραγώγηση και η «παράνομη» συναλλαγή!
Η δεινή κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει ο τόπος μας απαιτεί ριζική αναμόρφωση. Έχουμε φθάσει σχεδόν στον πάτο. Ας αποφασίσουμε ενσυνείδητα να πάρουμε την ανηφόρα πριν καταλήξουμε σε μια άνομη ζούγκλα! Ας προσπαθήσουμε να δημιουργήσουμε μια κοινωνία στην οποία η ελευθερία και το δίκαιο του ατόμου θα πάρουν το πραγματικό τους νόημα, ώστε να μπορέσει να αναγεννηθεί από τις στάχτες της με ευγενή πια στόχο την αειφόρο ανάπτυξη!
Ας περιλάβουν οι υποψήφιοι πρόεδροι, στις προγραμματικές τους θέσεις, τις αρχές και δράσεις που θα διασφαλίσουν μια κοινωνία με πραγματική ατομική ελευθερία και δικαιοσύνη! Και ο λαός ας κρίνει ποιοι πράγματι πιστεύουν σ’ αυτές και μπορούν να τις υλοποιήσουν!
*Βλ σχετικά άρθρα στην www.nicostimotheou.com
**Δημοσιεήτκε στην ΑΛΗΘΕΙΑ στις 5 Αυγούστου 2012