του Νίκου Τιμοθέου*
Μήπως είναι η ώρα να διερωτηθούμε κατά πόσο η ύφεση, στην οποία μας οδηγεί με επιταχυνόμενο ρυθμό η διακυβέρνηση Δημήτρη Χριστόφια και ΑΚΕΛ, θα έχει ως τραγική συνέπεια την απώλεια όχι μόνο μιας δεκαετίας ΑΛΛΑ ΜΙΑΣ Ή ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ ΔΥΟ ΟΛΟΚΛΗΡΩΝ ΓΕΝΙΩΝ; …και πώς βγαίνουμε απ’ αυτήν;
Μια ανάλυση της κατάστασης των Βαλκανικών χωρών και της Ελλάδας και μετά της κατάστασης στην οποία πιθανόν να οδηγηθεί η Κύπρος, η Ισπανία, η Πορτογαλία και ίσως η Ιταλία καταλήγει σε ανατριχιαστικά συμπεράσματα.
Δυστυχώς, οι επιπτώσεις της κρίσης που μας πλήττει είναι πολύ πιο σοβαρές απ’ ό,τι η μεγάλη πλειοψηφία του πληθυσμού βλέπει ή μπορεί να δει ή τολμά να διακρίνει!
Το ερώτημα για το πού αρχίζει και πού τελειώνει μια περίοδος ύφεσης δύσκολα μπορεί να απαντηθεί. Δεν μετριέται μόνο με τη μείωση του ΑΕΠ ή ισοδύναμα του κατά κεφαλή ακάθαρτου εθνικού προϊόντος/εισοδήματος. Η ύφεση έχει και άλλους δείκτες και παραμέτρους όπως το ποσοστό του ΑΕΠ που οφείλει η χώρα να καταβάλλει για την εξόφληση του δημόσιου χρέους, το μέγεθος του δημοσιονομικού ελλείμματος, την έλλειψη επενδύσεων στην παραγωγική επιχειρηματική δραστηριότητα, το ύψος και το είδος της ανεργίας -ιδιαίτερα ανάμεσα στους νέους- και ακόμη το επίπεδο της μετανάστευσης. Η κατάσταση χειροτερεύει ακόμη περισσότερο όταν το μειούμενο εισόδημα πολλών νοικοκυριών δεν αρκεί για να εξοφλήσει τα χρέη τους οπότε κινδυνεύουν με απώλεια ουσιαστικών αγαθών πρώτης ανάγκης όπως είναι η κατοικία και το αυτοκίνητο ή και με διακοπή των σπουδών των παιδιών ή και με πτώχευση. Τέλος, η ανικανότητα των τραπεζών να παράσχουν ρευστότητα στην αγορά διαιωνίζει το φαύλο κύκλο.
Δυστυχώς, το πρόβλημα δεν είναι ΜΟΝΟ οικονομικό! Οι κοινωνικές επιπτώσεις είναι ακόμα πιο ανησυχητικές! Όπως γράψαμε σε προηγούμενα άρθρα μας*, το επίπεδο ευτυχίας μιας κοινωνίας και των ανθρώπων της εξαρτάται πολύ περισσότερο από την ύπαρξη εργασίας ή την ανεργία, την ύπαρξη θετικών κοινωνικών σχέσεων, από την ασφάλεια και άλλους παράγοντες και λιγότερο από το οικονομικό επίπεδο ευημερίας, εκτός φυσικά όταν αυτό πέσει κάτω από το επίπεδο της φτώχειας και δεν μπορεί να καλύψει βασικές ανάγκες: στέγης, τροφής, ρουχισμού, ΙΦΠ, μόρφωσης παιδιών, κοκ.
Είναι ακόμη γνωστό ότι οι κοινωνίες που υφίστανται μακροχρόνια ύφεση χάνουν και την κοινωνική συνοχή τους με αποτέλεσμα να υποφέρουν από αυξανόμενο έγκλημα, ανασφάλεια, στρες, χειροτέρευση του μέσου επίπεδου υγείας μέχρι και μείωση του προσδόκιμου ζωής –αυτό συνέβηκε, πχ, στη Ρωσία μετά την πτώση του κομμουνιστικού καθεστώτος!
Όταν οι πιο πάνω δυσμενείς επιπτώσεις πλήττουν κατά αναλογία περισσότερο τους νέους, η κατάσταση χειροτερεύει ακόμα περισσότερο επειδή μειώνεται το ποσοστό των γάμων και των γεννήσεων για μεγάλη χρονική περίοδο, με αποτέλεσμα όχι μόνο να χάνεται οικονομικά και κοινωνικά η δική τους γενιά αλλά και να υφίσταται η κοινωνία, ως σύνολο, απώλεια ακόμη μιας γενιάς!
Μια βραχυπρόθεσμη ύφεση (δύο-τεσσάρων χρόνων) μπορεί να αποδειχθεί ακόμη και ευεργετική για μια μόνιμα εφησυχασμένη κοινωνία, όπως τη δική μας, επειδή τιμωρεί τις αναποδοτικές επιχειρήσεις και υπηρεσίες και «εξαναγκάζει» την κοινωνία να προχωρήσει σε δραστικές διαθρωτικές διορθώσεις!
Μια μεσοπρόθεσμη ύφεση (πέντε-επτά χρόνων) μπορεί να οδηγήσει σε μια χαμένη δεκαετία ή ακόμη σε μια χαμένη γενιά, ενώ μια μακροχρόνια ύφεση (8-10 ετών) μπορεί να οδηγήσει σε δυο χαμένες γενιές και ακόμη σε μαρασμό μέχρι και αφανισμό μιας κοινωνίας -ιδιαίτερα όταν απειλείται από εχθρούς οι οποίοι καιροφυλακτούν για να αξιοποιήσουν κάθε μεγάλη αδυναμία –όπως η Τουρκία στην περίπτωση μας!
Δεν γράφω τα πιο πάνω για να τρομοκρατήσω τον αναγνώστη που με τιμά διαβάζοντας την ταπεινή μου γνώμη, αλλά μόνο για να τον θέσω ενώπιον του διλήμματος:
- Να διατηρήσει σήμερα η Κύπρος τις διαρθρωτικές αδυναμίες της, τα κεκτημένα δικαιώματα που η οικονομία του τόπου δεν μπορεί πια να αντέξει και όσο περνά ο καιρός θα την στραγγαλίζουν περισσότερο, να αδυνατεί να επενδύσει στην ανάπτυξη, να μεγαλώνει το χάσμα εισοδήματος μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού εργαζόμενου αφενός και μεταξύ εργαζόμενου και ανέργου αφετέρου, να αυξάνεται ο αριθμός των επιχειρήσεων που κλείνουν/πτωχεύουν, να αυξάνεται η ανασφάλεια, να διαλύεται ο κοινωνικός ιστός με τη δημιουργία αντιμαχόμενων ομάδων και ακόμη να κινδυνεύει να καταλήξει στην απώλεια μιας ή και δυο γενιών.
Ή
- Να θυσιάσει ΣΗΜΕΡΑ μέρος του βιοτικού επιπέδου των ομάδων του πληθυσμού που πολύ λιγότερο ένιωσαν την κρίση/ύφεση (κυρίως των εργαζομένων στον ευρύτερο δημόσιο και τον τραπεζικό τομέα), ώστε να επενδύσει στην ανάπτυξη και να μειώσει στο ελάχιστο δυνατό την ύφεση, να αξιοποιήσει τη νέα γενιά, να διατηρήσει την κοινωνική συνοχή και να ξεπεράσει την κρίση το συντομότερο.
Μήπως είναι προτιμότερο να μειωθεί για ένα διάστημα, πχ δυο χρόνων, ο μισθός των 4.000 ευρώ στις 3.000, των 5.000 στις 3.500, των 6.000 στις 4.000, … των 8.000 στις 5.500, κοκ και η εξοικονόμηση να παρασχεθεί στην εργοδότηση ανέργων, επιστημόνων και μη, σε μια υφιστάμενη ή νέα επιχείρηση (στην οποία μάλιστα να συμμετάσχουν ως μέτοχοι και οι δυο: «χορηγός» και «χορηγούμενος») παρά να συνεχίσει (αλήθεια για πόσο;) ο σημερινός (τυχερός) εργαζόμενος να παίρνει το μισθό των 4, 5,…, 8 και πλέον χιλιάδων ευρώ και ο άνεργος να κινδυνεύει να καταστεί οικονομικά άχρηστος λόγω κατάθλιψης ή και επαγγελματικής απαξίωσης ή στην καλύτερη περίπτωση μετανάστης και στη χειρότερη (δυνητικός) τρομοκράτης;
Ας αναλογιστούμε λοιπόν ως κοινωνία πού στεκόμαστε και προς τα πού οδεύουμε, ας σκεφτούμε τους συνανθρώπους μας που έχασαν τη δουλειά ή τη βιοτεχνία τους, ας σκεφτούμε τους άνεργους νέους μας που αύριο μπορεί να είναι τα παιδιά και τα εγγόνια μας, αν δεν είναι ήδη και ας διαμορφώσουμε μειλίχια και συναινετικά μια αναπτυξιακή πολιτική συνδυασμένη με δραστική αναδόμηση και την αναγκαία προσωρινή λιτότητα, που θα μας βγάλουν το συντομότερο από την κρίση.
Ας δείξουμε μάλιστα στην Τρόικα και ιδιαίτερα στη μεγάλη αδελφότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην οποία ανήκουμε ότι μπορούμε να προηγηθούμε, να δώσουμε το καλό παράδειγμα και να συμβάλουμε ΜΕ ΠΡΑΞΕΙΣ, ανάλογα πάντα με το μέγεθος μας, στη λήψη κοινών αναπτυξιακών μέτρων! Χριστόφιας και ΑΚΕΛ αδυνατούν λόγω ιδεοληψιών!
Μπορούμε όλοι οι άλλοι; Βεβαίως! Αλλά μόνο με εμπνευσμένη ηγεσία! Θα την έχουμε όμως;
Ιδού η …Κύπρος, ιδού και το …πήδημα!
*Μέλος του προσωρινού ΔΣ της Πρωτοβουλίας ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, Πρόεδρος του Κυπριακού Ινστιτούτου Επιχειρηματικής Ηθικής
** Δημοσιεύτηκε στον ΠΟΛΙΤΗ στις 2 Σεπτεμβρίου 2012