Του Νίκου Τιμοθέου*
Στο προηγούμενο άρθρο μας διαγράψαμε χονδροειδώς τη διαφορά μεταξύ αφενός της παραγωγικής επιχειρηματικότητας, που παράγει κοινωνικά χρήσιμο και επιθυμητό πλούτο από παραγωγικές διαδικασίες και αφετέρου των «χάρτινων» δραστηριοτήτων του άκρατου καπιταλισμού, που παράγουν χρήμα από το χρήμα χωρίς την ουσιαστική μεσολάβηση παραγωγικών δραστηριοτήτων ή χρησιμοποιώντας τις απλά ως εργαλείο πλασματικής μεγέθυνσης της αξίας των πόρων: μετοχών, γης, ακινήτων ή και χάρτινων ή εικονικών χρηματο-οικονομικών «κατασκευασμάτων»!
Οι κοινωνίες της Κεντρικής και Βορείου Ευρώπης και κάποιων χωρών της Άπω Ανατολής διακρίνονται από τον παραγωγικό καπιταλισμό τους ο οποίος δημιουργεί κοινωνικά επιθυμητό και χρήσιμο πλούτο. Είναι δημοκρατικότερος, βελτιώνει την παραγωγικότητα και την καινοτομία, περιορίζει τη βραχυπρόθεσμη, εφήμερη κερδοσκοπία, επιτυγχάνει υγιή ισοζύγια πληρωμών και χαμηλή ανεργία. Επενδύει στη μόρφωση, στην τεχνογνωσία και στις δεξιότητες, στην καινοτομία και στη συνεχή βελτίωση και τον επανασχεδιασμό των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων και στην επανεπένδυση στη βιομηχανία αξιοποιώντας τις πλέον σύγχρονες τεχνολογικά μεθόδους της ρομποτικής και της πληροφορικής. Οι κοινωνίες αυτές απέδειξαν ότι η αυτοματοποίηση αντί να καταστρέφει θέσεις εργασίας, δημιουργεί καινούργιες, επειδή η δημιουργία κοινωνικά χρήσιμου πλούτου καθιστά δυνατή τη συνεχή επένδυση στην παραγωγή νέων καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών και στην απορρόφηση μορφωμένων νέων.
Λέγεται ότι όταν εξήγησαν στον πρόεδρο Χριστόφια ότι πρέπει να επιταχυνθεί η μηχανοργάνωση της δημόσιας υπηρεσίας, ρώτησε κατά πόσον θα «χαθούν» θέσεις εργασίας. Όταν του απάντησαν θετικά, έπνιξε την προσπάθεια! Αντί να διορίσει Προεδρικό Επίτροπο Κοινωνίας της Πληροφορίας με εντολή τη διαμόρφωση και υλοποίηση στρατηγικής για την Κοινωνία της Πληροφορίας (όπως έπραξαν άλλοι αρχηγοί κρατών από χρόνια), προτίμησε να την υποβαθμίσει αναθέτοντας την στο τμήμα Ηλεκτρονικής Επικοινωνίας του Υπουργείου Συγκοινωνιών και Έργων, ως εάν επρόκειτο να αγοραστεί ένα έτοιμο μαγικό …ραβδί! Η ανυπαρξία απτών αποτελεσμάτων δραματικής βελτίωσης στην παραγωγικότητα του δημόσιου τομέα ομιλεί αφ’ εαυτής!
Μπορεί ο πολίτης να φανταστεί τον πρόεδρο Χριστόφια να πληκτρολογεί ένα ηλεκτρονικό υπολογιστή ή να «χαϊδεύει» τη διαδραστική οθόνη αφής ενός σύγχρονου φορητού Η/Υ (…ταμπλέτας); Να διαβάζει …«εγγράμμως» (αγγλιστί «online») τις επιστολές του …Διοικητή της ΚΤΚ ή τα πρακτικά των συσκέψεων για τα …συριακά εκρηκτικά ή τις αναφορές των εκάστοτε διευθυντών του …διπλωματικού του γραφείου; Ή έστω τα ηλεκτρονικά μηνύματα που του αποστέλλει το …«κόμμα» και τους πίνακες με τις «αξιολογήσεις» που ετοιμάζει το ΑΚΕΛικό διευθυντήριο μέσω των …κομισάριων για τα ΔΣ των (ημι)κρατικών οργανισμών; Άσχετα αν δεν τον ενοχλεί η «εξαγωγή» δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ για την αγορά ΕΤΟΙΜΩΝ συστημάτων πληροφορικής από (ημι)κρατικούς οργανισμούς και δημόσιες υπηρεσίες, ενώ υπάρχουν εκατοντάδες ΑΝΕΡΓΟΙ Ελληνοκύπριοι πτυχιούχοι στην …πληροφορική!
Εν τω μεταξύ, η Γερμανία, η Ολλανδία, οι Σκανδιναβικές χώρες κά εξοπλίζουν τα εργοστάσια τους με τα πλέον σύγχρονα αυτοματοποιημένα μηχανήματα και έχουν επανασχεδιάσει και μηχανοργανώσει τις διοικητικές τους υπηρεσίες ώστε να εξυπηρετούν γρήγορα και φθηνά τις επιχειρήσεις και τους πολίτες, ενώ εμείς ακόμη ψαχνόμαστε με την αυτονόμηση και μηχανογράφηση των νοσοκομείων, του ΓΕΣΥ, των κτηματολογίων, κοκ.
Η νοοτροπία των δύο ειδών καπιταλισμού είναι εντελώς διαφορετική. Ενώ ο παραγωγικός καπιταλισμός προάγει μια κοινωνία όπου οι αμοιβές βασίζονται στην εργασία και στα αποτελέσματα τους, ο άκρατος καπιταλισμός προάγει μια κοινωνία που βασίζει τις αμοιβές στην κερδοσκοπία (στο …σπέκουλο), στην πλασματική αυξομείωση των τιμών των μετοχών και στα βραχυπρόθεσμα κέρδη! Συγκρίνατε τις αμοιβές των ανωτέρων στελεχών των τραπεζών και των χρηματοοικονομικών οργανισμών της Κύπρου και του αγγλοσαξονικού κόσμου με τις αντίστοιχες άλλων τομέων της οικονομίας. Θα διαπιστώσετε ότι οι διαφορές είναι τεράστιες.
Η μεγαλύτερη διαφορά είναι ότι όπου επικρατεί ο παραγωγικός καπιταλισμός ο πλούτος διαχέεται στην πλειοψηφία, ενώ στον άκρατο καπιταλισμό τον απολαμβάνει μια μικρή μειονότητα.
Στον πρώτο ενθαρρύνεται ΘΕΤΙΚΗ ΣΤΑΣΗ έναντι της εργασίας, της παραγωγικότητας, της δημιουργικότητας και της καινοτομίας ενώ στον δεύτερο έναντι του εύκολου κέρδους –ουσιαστικά σνομπάρεται η παραγωγική εργασία και προάγεται ο τζόγος και οι συνεπαγόμενοι κίνδυνοι, ο ψηλός μη παραγωγικός δανεισμός, η ψηλή κατανάλωση, το ζην πέραν των δυνάμεων του ατόμου/του νοικοκυριού. Αντίστοιχα επηρεάζονται ΟΙ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ των ατόμων, των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων: συνεργασία έναντι ιδιοτελούς εξατομίκευσης, αειφορία έναντι βραχυπρόθεσμης κερδοφορίας!
Παρομοίως επηρεάζεται και Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗ ΗΘΙΚΗ: ο χάρτινος καπιταλισμός εξυμνεί το μακιαβελικό «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα»! Αυτό αναφωνεί ο επιχειρηματίας του άκρατου καπιταλισμού, ο διευθυντής/αναλυτής του χρηματοοικονομικού οργανισμού και, όχι παραδόξως, ο «ηγέτης» του κυπριακού… κομμουνιστικού κόμματος μέσω του μαρκετίαρ του και του εκλεκτού του για την προεδρία, αφού ακόμη πιστεύουν στον …ουτοπικό κομμουνιστικό «σοσιαλισμό»!
Συγκρίνατε ένα Γερμανό, Ολλανδό ή Φιλανδό με ένα Ελληνοκύπριο, Ελλαδίτη ή ακόμα και Άγγλο ως προς την νοοτροπία: οι πρώτοι, κατά κανόνα, είναι ευσυνείδητοι και κινητοποιούνται για ψηλή παραγωγικότητα προσβλέποντας στην αμοιβή από το αποτέλεσμα της εργασίας τους, πολλοί από τους δεύτερους αναμένουν να κερδίσει το «λαχείο» τους: το αξιόγραφο τους, η μετοχή τους, το… κόμμα τους, να βρουν δουλειά στον ευρύτερο δημόσιο τομέα. Οι πρώτοι συμμετέχουν στην ιδιοκτησία και τη διεύθυνση της επιχείρησης που είναι πολύ πιο διαφανής και ευαίσθητη στην αειφορία της, ενώ οι δεύτεροι απλώς απαιτούν, έχουν κεκτημένα, δεν νοιάζονται αν το πλοίο βουλιάζει ενώ ο πλοίαρχος και οι αξιωματικοί είναι κλειδωμένοι και μελετούν με μυστικοπάθεια πως να αυξήσουν τις αμοιβές τους. Δυστυχώς τη διαφορετική νοοτροπία ενθαρρύνουν και τα αντίστοιχα συνδικάτα των εργαζομένων.
Έφθασε η ώρα να αντιδράσει η σιωπηλή μεγάλη μεσαία τάξη του 90% του πληθυσμού ώστε να αρχίσει ο αργός και επώδυνος ανηφορικός δρόμος της ανασυγκρότησης. Ας απαιτήσει τη σταδιακή συμμετοχή της στην ιδιοκτησία και τη διεύθυνση των οργανισμών και επιχειρήσεων στα πλαίσια του Κοινωνικού Καπιταλισμού*!
Η συντριπτική πλειοψηφία του λαού όχι μόνο νιώθει όλο και περισσότερο τη δραματική κατάσταση στην οποία περιέρχεται ο τόπος, αλλά και ΤΗΝ ΑΔΥΝΑΜΙΑ ΤΗΣ ΚΑΘΕΣΤΗΚΥΙΑΣ ΤΑΞΗΣ – ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΚΑΤΕΣΤΗΜΕΝΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΕΝΑ ΑΚΡΟ ΤΟΥ ΦΑΣΜΑΤΟΣ ΜΕΧΡΙ ΤΟ ΑΛΛΟ (έστω και σε διαφορετικό βαθμό) και μην γελιόμαστε το μεγαλύτερο πολιτικο-οικονομικό κατεστημένο είναι το ΑΚΕΛ- να προχωρήσει στις αναγκαίες διαρθρωτικές αλλαγές. Μπορεί να το κάνει αρκεί να συμμετάσχει ενεργότερα στα κοινά, να στείλει το μήνυμα ότι δεν θα ανεχθεί πλέον την ίδια νοοτροπία και να επιλέξει εκείνον τον πρόεδρο που θα δεσμευτεί σε λεπτομερές συμβόλαιο με το λαό για εθνική ανασυγκρότηση!
*Μέλος του προσωρινού ΔΣ της Πρωτοβουλίας ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, Πρόεδρος του Κυπριακού Ινστιτούτου Επιχειρηματικής Ηθικής
**Δημοσιεύτηκε στην ΑΛΗΘΕΙΑ στις 2.9.2012