Του Νίκου Τιμοθέου*
Τα πολιτικά κόμματα της νήσου των …αγίων και των …διαβόλων συνεχίζουν να συζητούν κατά πόσο πρέπει ή δεν πρέπει να ιδιωτικοποιήσουν «κερδοφόρους» ημικρατικούς οργανισμούς. Ο «κόκκινος» πρόεδρος, το «κόκκινο» ΑΚΕΛ και οι «κόκκινες» συντεχνίες ανακράζουν συχνά-πυκνά ότι έχουν «κόκκινες» γραμμές και δεν θα επιτρέψουν να …«ξεπουληθούν» οι κερδοφόροι ημικρατικοί! Μήπως οι γραμμές είναι …κόκκινες, επειδή σε περίπτωση που θα τολμήσει κάποιος να τις …«πατήσει», θα χύσουν «κόκκινο» …αίμα ή τουλάχιστον «κόκκινο» …δάκρυ; Πού; Σε …διαδηλώσεις στο δρόμο; Εναντίον …ποιου; Το ΔΗΚΟ –γιατί άραγε(;)- δεν θέλει ιδιωτικοποιήσεις και ο ΔΗΣΥ… «πείσθηκε» να τις …«ξεχάσει»! Παραδόξως, μόνο η «σοσιαλιστική» ΕΔΕΚ είναι σταθερά υπέρ μερικής ιδιωτικοποίησης!
Τώρα απομένει να δούμε αν θα πείσουν και την Αγία …Τριάδα, με συγχωρείτε …Τρόικα, να μην επιμείνει σε …ιδιωτικοποιήσεις! Και αν θα χρησιμοποιήσουν το κόκκινο …μαγικό ραβδί (των …φορολογιών) για να κλείσουν (…προσωρινά!) τη μαύρη τρύπα του ΕΔΤ!
Επειδή δυστυχώς σε αυτό τον τόπο αρεσκόμαστε να βλέπουμε τα πράγματα επιφανειακά μέχρις ότου είναι πολύ αργά, ας κάμουμε μια σύντομη ανασκόπηση στην ιστορία και στη διεθνή εμπειρία!
Κάθε δημόσιος οργανισμός της Κύπρου δημιουργήθηκε με βάση το δικό του νόμο για ένα ειδικό σκοπό. Δεν ανήκει στο κράτος και λανθασμένα καλείται «ημικρατικός». Ανήκει στο δημόσιο και όπου δανείστηκε αρχικό ή και άλλο κεφάλαιο από το δημόσιο ταμείο αυτό επιστράφηκε όταν ο οργανισμός πέτυχε να δημιουργήσει πλεονάσματα (άλλως κέρδη). Οι σημαντικότεροι (ΑΗΚ, ΑΤΗΚ, ΡΙΚ) δημιουργήθηκαν από την αποικιοκρατική κυβέρνηση και όπως αναμενόταν ο διορισμός των μελών των ΔΣ τους ανατέθηκε στον …άγγλο κυβερνήτη! Με την ανεξαρτησία, η εξουσία αυτή «πέρασε» στο Υπουργικό Συμβούλιο και άρα στον …πρόεδρο! Έκτοτε οι εκάστοτε πρόεδροι …«αξιοποιούν» την απολυταρχική κληρονομιά και για την εξυπηρέτηση κομματικών και προσωπικών σκοπών (διορίζοντας …φίλους και υποστηρικτές)!
Οι «ημικρατικοί» δημιουργήθηκαν ως δημόσιοι οργανισμοί κοινής ωφέλειας για να διαχειριστούν σπάνιους πόρους (πχ ύδατα, λιμάνια, αεροδρόμια) ή για να αναπτυχθούν σημαντικοί τεχνολογικοί τομείς που απαιτούσαν ψηλές επενδύσεις για τις οποίες ιδιώτες δεν διέθεταν το αναγκαίο κεφάλαιο ή/και δεν ήταν διατεθειμένοι να αναλάβουν το ρίσκο (πχ ηλεκτρική ενέργεια, τηλεπικοινωνίες, αερογραμμές, σιδηρόδρομοι,…)!
Σπάνιοι πόροι σήμερα θεωρούνται αφενός ύδατα και ορυκτός πλούτος (υδρογονάνθρακες, άνθρακας, ορυκτά, κλπ) και αφετέρου χώροι που επιβαρύνουν το περιβάλλον ή χρήζουν ειδικής διαχείρισης: εναέριος χώρος, λιμάνια, αεροδρόμια, μεταφορά και διανομή ενέργειας (ηλεκτρικής, φυσικού αερίου) και υδάτων, αποχετευτικά συστήματα, διαχείριση στερεών αποβλήτων,…!
Άλλοι τομείς που παλαιότερα θεωρούνταν κοινής ωφέλειας (πχ παραγωγή και εμπορία ηλεκτρικής ενέργειας και τηλεπικοινωνίες) έχουν πλέον «αποχαρακτηριστεί» και όχι μόνον μπορούν να τύχουν ανάπτυξης από ιδιώτες αλλά επιβάλλεται να βρίσκονται σε ανταγωνισμό.
ΣΗΜΕΡΑ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΔΙΑΘΕΤΕΙ ΛΙΓΟΤΕΡΑ ΧΡΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΑΙ «ΠΑΡΑΔΕΧΕΤΑΙ» ΤΗΝ ΑΝΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΝΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΕΙ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΑ ΠΛΕΙΣΤΟΥΣ ΣΠΑΝΙΟΥΣ ΠΟΡΟΥΣ. Πλείστα κράτη έχουν αναθέσει σε ιδιωτικές επιχειρήσεις τη διαχείριση: αεροδρομίων (συμπεριλ. Κύπρου), αποβλήτων και απορριμμάτων (συμπεριλ. Κύπρου), ανόρυξης ορυκτού πλούτου (συμπεριλ. Κύπρου), αφαλάτωσης νερού (συμπεριλ. Κύπρου), παραγωγής και εμπορίας ενέργειας, λιμένων (Πειραιά κα), …
Το γελοίο είναι ότι οι λαϊκίζοντες πολιτικοί μας σταμάτησαν να αντιτίθενται και μάλιστα επιδιώκουν την ιδιωτικοποίηση των ΜΗ ΚΕΡΔΟΦΟΡΩΝ ημικρατικών, αφού φυσικά πρώτα συνέβαλαν έμμεσα ή άμεσα στην πτώση τους στην …«κόκκινη» λογιστική περιοχή των ζημιών και έριξαν μπόλικο δημόσιο χρήμα στη… μαύρη τους τρύπα! (Τους ευχόμαστε να βρουν …χουβαρντάδες αγοραστές!) Τους κερδοφόρους «δεν …θέλουν» να τους ιδιωτικοποιήσουμε! Γιατί άραγε; Για να τους ξεζουμίσουν μέχρι να …«κοκκινίσουν» και αυτών τα οικονομικά;
Δυστυχώς γι αυτούς, αγαπητοί αναγνώστες, δεν υπάρχει οποιοδήποτε ουσιαστικό επιχείρημα για την μη αποκρατικοποίηση των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, που δέχονται να αναλάβουν ιδιώτες! Απεναντίας!
–> Η εμπειρία των κυπριακών (και πλείστων ξένων) οργανισμών είναι καταθλιπτική: Μη βέλτιστη διοίκηση (κομματικά διοριζόμενοι, χωρίς οικονομικό κίνητρο, χωρίς εξειδικευμένα προσόντα, …)! Μη βέλτιστη διεύθυνση (επιλογή χωρίς χρήση σύγχρονων επιστημονικών εργαλείων)! Υπεράριθμο προσωπικό (30-50%)! Μέγα χάσμα μισθοδοσίας και ωφελημάτων ως προς τον ιδιωτικό τομέα (άνω του διπλάσιου)! Μη βέλτιστη προμήθεια εξοπλισμού και υλικών (ακριβή, αργοπορημένη/ επαναλαμβανόμενη, με ενδιάμεσους)! Αναξιοκρατία (έλλειψη στοχοθέτησης & στοχομέτρησης, προσλήψεις και προαγωγές με πολιτικά, κομματικά κριτήρια, ισοπέδωση αξιολόγησης, …)!
–> Περαιτέρω, η εμπειρία της προσπάθειας εισαγωγής ανταγωνισμού με ταυτόχρονη συντήρηση κρατισμού είναι οδυνηρή με το κράτος σε σχιζοφρενική κατάσταση μεταξύ ελλιπούς ρύθμισης και εποπτείας χάριν –ατελούς(!)- ανταγωνισμού αφενός και αναποδοτικής(!) επιχειρηματικής δραστηριότητας αφετέρου!
–> Όπου το κράτος εποπτεύει τον εαυτό του έχει απαράδεκτα ΧΑΜΗΛΗ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ (χαμηλή αποτελεσματικότητα, χαμηλή αποδοτικότητα και χαμηλή ποιότητα): ιατροφαρμακευτική περίθαλψη (ΙΦΠ), πολιτική αεροπορία, αερογραμμές, παιδεία, τηλεπικοινωνίες, ηλεκτρική ενέργεια,…!
ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ διεθνών μελετών δείχνουν ότι:
- Ιδιωτικοποιήσεις επήλθαν σε περισσότερες από 150 χώρες τη δεκαετία του 1990!
- Ο ανταγωνισμός βελτιστοποιείται όταν συνδυάζεται με την ιδιωτικοποίηση των κρατικών μονοπωλιακών οργανισμών ή αντίστροφα δεν έχει τα αναμενόμενα αποτελέσματα όταν παραμένει κρατικός ο οργανισμός με τη δεσπόζουσα θέση στην αγορά!
- Οι ιδιωτικοί οργανισμοί είναι παραγωγικότεροι από τους δημόσιους, δηλαδή είναι αποτελεσματικότεροι (κάνουν όσα πρέπει και μόνον εκείνα), αποδοτικότεροι (στη χρήση πόρων) και ποιοτικότεροι (όταν εποπτεύονται αποτελεσματικά)!
- Οι καταναλωτές επωφελούνται λόγω καλύτερων και περισσότερων υπηρεσιών χαμηλότερων τιμών. (Κάποιοι καταναλωτές, πχ με εισόδημα κάτω από το όριο της φτώχιας , που τύγχαναν επιδοτούμενων τιμών ζημιώνουν! Γίνεται δεκτή η αρχή ότι δεν είναι δουλειά των οργανισμών αυτών να κάνουν κοινωνική πολιτική –και μάλιστα σε βάρος φυσικά άλλων καταναλωτών μέσω διεπιδοτήσεων, αλλά του κράτους. Και το κράτος αναλαμβάνει την …αποκατάσταση!)
- Το δημόσιο επωφελείται εφάπαξ από τα έσοδα πώλησης μέρους του ΗΟ και συνεχώς από μερίσματα, εταιρικό φόρο και φόρο μερισμάτων των μετόχων!
- Η οικονομία επωφελείται από τον ανταγωνισμό και την προσφορά περισσότερων υπηρεσιών, την εξάλειψη των στρεβλώσεων στην αγορά υπηρεσιών και εργασίας, χαμηλότερες τιμές, χαμηλότερο κόστος εξοπλισμού (λόγω παραγωγικότερης αγοράς του) και άρα μικρότερης εξαγωγής χρήματος!
- Η κοινωνία επωφελείται από την εξάλειψη του ρουσφετιού, την εξάλειψη των πολιτικών παρεμβάσεων και χαμηλότερο κόστος εξοπλισμού (έγκαιρα και φθηνότερα) και άρα μικρότερης εξαγωγής χρήματος!
- Ο φορολογούμενος πολίτης επωφελείται από τη μείωση της φορολογίας λόγω της αποπληρωμής μέρους του δημόσιου χρέους με τα εφάπαξ έσοδα της πώλησης (αντί να φτωχύνει ΠΟΛΥ ο ίδιος, φτωχαίνει ΟΛΙΓΟΝ το …κράτος), τη μείωση της φορολογίας λόγω της ετήσιας εισροής φόρων επί των κερδών της ιδιωτικοποιημένης επιχείρησης και την ισονομία στην πλήρωση κενών θέσεων, στις προαγωγές, κοκ!
Είναι καιρός να ωριμάσουν και οι δικοί μας πολιτικοί να αναφωνήσουν ένα μεγάλο mea culpa για τα χάλια της δημόσιας υπηρεσίας και του ευρύτερου δημόσιου τομέα και να προχωρήσουν σε ριζικές τομές! Να αποκρατικοποιήσουν ΕΠΕΙΓΟΝΤΟΣ όσους δημόσιους οργανισμούς ασχολούνται με επιχειρηματικές δραστηριότητες σε ανταγωνισμό (ΑΗΚ, ΑΤΗΚ, ΑΛΚ, νοσοκομεία, σχολεία, πανεπιστήμια, κοκ) και να καλέσουν ειδικούς σε θέματα διεύθυνσης, επανασχεδιασμού και παραγωγικότητας να αναδομήσουν τη δημόσια υπηρεσία, τα ρυθμιστικά και εποπτικά όργανα, την αστυνομία, τα δικαστήρια,…!
Ο απερχόμενος πρόεδρος απέτυχε παταγωδώς! Ο νέος πρόεδρος έχει βαρύ έργο να επιτελέσει!
Ιδού η …Κύπρος, ιδού και το …πήδημα!
*Μέλος του προσωρινού ΔΣ της Πρωτοβουλίας ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, Πρόεδρος του Κυπριακού Ινστιτούτου Επιχειρηματικής Ηθικής
**Δημοσιεύτηκε στον ΠΟΛΙΤΗ στις 21.10.2012