Του Νίκου Τιμοθέου*
Γράφαμε σε προηγούμενα μας άρθρα ότι τόσο ο άκρατος καπιταλισμός όσο και ο κάθε τύπου σοσιαλισμός απέτυχαν κατ’ επανάληψη γιατί πέρα από άλλες αδυναμίες τους βασίζονται σε τεχνητά αξιακά συστήματα που δεν συμπίπτουν με τις πανανθρώπινες αξίες!
Ο ραντιέρικος άκρατος καπιταλισμός απέτυχε γιατί οι κάτοχοι ή/και οι διαχειριστές των επιχειρήσεων κεφαλαίου έχουν ως μοναδικό τους στόχο το βραχυπρόθεσμο κέρδος! Επιδιώκουν το «στενό» συμφέρον των ιδιοκτητών/μετόχων και αγνοούν το συμφέρον όλων των υπόλοιπων συμμετόχων της επιχείρησης/οργανισμού! Αποτελέσματα: (1) Η συνεχής διακίνηση των κεφαλαίων σε τόπους χαμηλότερου κόστους παραγωγής με αποτέλεσμα την «καταστροφή» επιχειρήσεων, την ανεργία, την απώλεια τεχνογνωσίας σε πολλούς τομείς της οικονομίας, την ερήμωση ολόκληρων κοινοτήτων, την καταστροφή εθνικών οικονομιών! (2) Η τυχοδιωκτική, σπεκουλαδόρικη επένδυση των κεφαλαίων με στόχο και πάλιν το βραχυπρόθεσμο κέρδος! (3) Η επιβράβευση της γραφειοκρατίας σε βάρος της επιχειρηματικής και της εμπορικής δραστηριότητας!
Οι «εκπρόσωποι» του άκρατου καπιταλισμού ουσιαστικά υιοθετούν και προωθούν το αγγλοσαξονικό μοντέλο ανύπαρκτης μέχρι «ελαφριάς» ρύθμισης και εποπτείας –ουσιαστικά, άφεσης του κεφαλαίου να δραστηριοποιείται ανεξέλεγκτα! Βέβαια, διατείνονται ότι με τον τρόπο αυτό μεγιστοποιείται η παραγωγή πλούτου και άρα σταδιακά βελτιώνεται η κατανομή του και άρα το βιοτικό επίπεδο των λαών. Στην πραγματικότητα, ο πλούτος συγκεντρώνεται στα χέρια μιας μειονότητας και το χάσμα ανάμεσα στο βιοτικό επίπεδο της μεγάλης μεσαίας τάξης του 90% του λαού και της μειονότητας του 3-5% που συγκεντρώνει τον πλούτο!
Από την άλλη, οι οπαδοί του σοσιαλισμού συνεχίζουν να πιστεύουν συγκεκαλυμμένα ή φανερά ότι τον πλούτο και την οικονομία πρέπει να διαχειρίζεται «κολεκτιβιστικά» η «οικεία κοινότητα» μέσω «αντιπροσωπευτικών» σωμάτων, πχ ενός κόμματος, μιας συντεχνίας ή μιας κολεκτίβας! Δυστυχώς γι αυτούς, η διεθνής εμπειρία έχει κατ’ επανάληψη δείξει ότι τα «αντιπροσωπευτικά» αυτά σώματα είναι αντιδημοκρατικά, δικτατορικά, αναποδοτικά και συχνά διεφθαρμένα! Βλέπουμε συχνότατα διεθνώς και στον τόπο μας να «εκλέγονται» για δεκαετίες τα ίδια άτομα στις οργανώσεις αυτές, να είναι … «λαμπρά» παραδείγματα οικογενειοκρατίας, να διοικούνται απολυταρχικά και να μην επιτρέπουν να ελέγχονται τα οικονομικά τους! Οι ηγέτες τους συχνά ζουν σε πολυτέλεια που δεν δικαιολογείται από τις απολαβές τους. Ακόμη, σπάνια έχουν τα ακαδημαϊκά ή ουσιαστικά προσόντα για να «παίξουν» παραγωγικά το ρόλο που δογματικά «αναθέτουν» στον εαυτό τους! Οι σοσιαλιστές κηρύσσουν τη «δίκαια» κατανομή του πλούτου, δυστυχώς όμως η δράση τους αντί να επιτυγχάνει την παραγωγή πλούτου την μειώνει ή ακόμη και την καταστρέφει! Αυτό είναι το αποτέλεσμα της καταστολής της ατομικής δημιουργικότητας και καινοτομίας και εντέλει της επιχειρηματικής δραστηριότητας! Ο σοσιαλισμός προάγει τη γραφειοκρατία είτε αφορά στον κεντρικό προγραμματισμό είτε στην κολεκτιβιστική παραγωγή και εμπορία αγαθών και υπηρεσιών! Η 70χρονη εμπειρία των κομουνιστικών και των σοσιαλιστικών καθεστώτων απέδειξε ότι η «αντιπροσωπευτική» παραγωγή και εμπορία αγαθών είναι χαμηλής παραγωγικότητας και ποιότητας και δεν έχει πιθανότητες αντιμετώπισης του ιδιωτικού ανταγωνισμού!
Ακόμη και εκεί που «σταθεροποιήθηκε» ένα μικτό σύστημα καπιταλισμού και αντιπροσωπευτικής διαχείρισης των συμφερόντων κάποιων ομάδων του πληθυσμού, όπως πχ στην Κύπρο, παρουσιάζονται τεράστια παρόμοια προβλήματα για διάφορους λόγους:
- Η μάζα των υπαλλήλων, υπό την κάλυψη των συντεχνιών τους, θεωρεί ότι μοναδική υποχρέωση τους είναι η «τυφλή» εκτέλεση των «καθηκόντων» που τους ανατίθενται από τη μειονότητα των «υπαλλήλων/ιδιοκτητών -διευθυντών» της επιχείρησης/οργανισμού! Αρκούνται στη συλλογική βελτίωση απολαβών και όρων εργασίας –μείωση ωρών, καλύτερες συνθήκες εργασίας, αύξηση αργιών, κοκ! Δεν ενδιαφέρονται για την υγεία της επιχείρησης –παρά μόνον όταν είναι πια αργά!
- Οι «αντιπροσωπευτικές» συντεχνίες τους θεωρούν ότι οι ιδιώτες εργοδότες/διευθυντές είναι «εχθροί» της εργατοϋπαλληλικής τάξης και τους απεχθάνονται: Ανήκουν στους …«έχοντες και κατέχοντες» αν και συχνά-πυκνά δουλεύουν ατέλειωτες ώρες, είναι καταχρεωμένοι και αγχωμένοι και συνεχώς αναζητούν τρόπους να βελτιώσουν την παραγωγικότητα των έμψυχων και άψυχων πόρων τους και να «βγάλουν» νέα προϊόντα/υπηρεσίες στην αγορά με την ψυχή στο στόμα κατά πόσο θα «πιαστούν»!
- Αντί οι σοσιαλιστές πολιτικοί και συνδικαλιστές να θεωρούν ότι η «παραγωγή/εμπορία» και ο «καπιταλισμός» είναι «κάτι» που πρέπει να «κατακτήσουν» με στόχο να βελτιστοποιήσουν την παραγωγή πλούτου, προσβλέπουν στην …«καταστροφή» του και στην αντικατάσταση του με ένα …«άγνωστο» σύστημα! Ένα σύστημα ουτοπιστικό, που απέτυχε οικτρά όπου δοκιμάστηκε! Όχι μόνο οικονομικά αλλά και κοινωνικο-πολιτικά, αφού μετατράπηκε σε στυγνή δικτατορία σε κοινωνικό και ατομικό επίπεδο, ξεριζώνοντας τον αγρότη και τον κτηνοτρόφο από το χωράφι και τη φάρμα του, τον ελεύθερο επαγγελματία και το βιοτέχνη από το γραφείο/εργαστήρι του, τον επιχειρηματία από την επιχείρηση του -μετατρέποντας τους σε άβουλους «υπαλλήλους/υποχείριους» μιας γραφειοκρατίας!
- Ακόμη, όπου ο σοσιαλισμός δεν κατάφερε να επιβληθεί και να προκαλέσει καταστροφή και άρα δεν έχει νιώσει ο λαός από πρώτο χέρι τι θα πει κομουνιστική ή εθνικοσοσιαλιστική δικτατορία, όπως στην Κύπρο, οι συντεχνίες με την υποστήριξη των «σοσιαλιστικών» κομμάτων μετατρέπονται σε τροχοπέδη προόδου της επιχειρηματικής δραστηριότητας! Χάριν ενός στενόμυαλου μυωπικού και μεσοπρόθεσμου «συμφέροντος» των εργατοϋπαλλήλων, «επιβάλλουν» μια σειρά από αντιπαραγωγικούς περιορισμούς. Έτσι, τα συστήματα αξιολόγησης προσωπικού συνήθως είναι ισοπεδωτικά και άχρηστα (πχ στον ΕΔΤ και σε μεγάλες εταιρείες)! Ενώ βαυκαλίζονται για αμειπτικά συστήματα με βάση την απόδοση, συχνά σαμποτάρουν την εισαγωγή στοχοθέτησης και στοχομέτρησης, επειδή τάχα «πιέζουν» τον «εργαζόμενο»! Εμποδίζουν ή εκμεταλλεύονται την εισαγωγή ευέλικτου ωραρίου (βλ τράπεζες και ΕΔΤ), κοκ!
Είναι πλέον εμφανές σε πολιτικούς, επιχειρηματίες, διευθυντικά στελέχη, υπαλλήλους και το ευρύ κοινό ότι το σημερινό σύστημα δεν μπορεί να συνεχίσει ως έχει! Έχει εξαντλήσει τις δυνατότητες του! Η παγκοσμιοποίηση έχει ρίξει τα τεχνητά τείχη που προστάτευαν τις αναποδοτικότητες, τις διαρθρωτικές/δομικές αδυναμίες και στρεβλώσεις, την έλλειψη καινοτομίας και τη χαμηλή ανταγωνιστικότητα! Έφθασε η ώρα να ξανασκεφτούμε όλοι το ρόλο μας και ιδιαίτερα πως θα συμβάλουμε στη μακροχρόνια ευημερία της ομάδας στην οποία ανήκουμε και στην οικονομία του τόπου –ΣΤΟ ΚΟΙΝΟ ΚΑΛΟ! Να αποτολμήσουμε τη διαμόρφωση ενός νέου συστήματος που να «παντρεύει» τον καλό σκοπό του σοσιαλισμού (…«το κοινό καλό») με τις δυνάμεις του καπιταλισμού (…«το ατομικό συμφέρον») -την ατομική πρωτοβουλία, δημιουργικότητα και καινοτομία, την έφεση στο ρίσκο και την αναζήτηση του νέου ΜΕΣΩ της συμμετοχής του ατόμου στην ιδιοκτησία, στη διοίκηση και διεύθυνση και κυρίως στον καλώς νοούμενο έλεγχο της επιχείρησης/οργανισμού! Τον ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟ! Ένα σύστημα όπου όλοι οι εργαζόμενοι από τον κλητήρα και την καθαρίστρια μέχρι τον Ανώτατο εκτελεστικό Διευθυντή συνεισφέρουν ξέροντας και νιώθοντας ότι η επιχείρηση τους ανήκει, ότι είναι ΜΕΛΗ της, ότι η συμβολή καθενός/καθεμιάς είναι σημαντική και αναγνωρίζεται! Ένα σύστημα που ως πρωταρχικό σκοπό έχει την υγεία της ίδιας της επιχείρησης προς όφελος ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΣΥΜΜΕΤΟΧΩΝ! Ένα σύστημα που θα ενσωματώνει όλα τα καλά στοιχεία των πετυχημένων μοντέλων αρίστευσης στην ποιοτική διεύθυνση και στην επιχειρηματική ηθική! Ένα σύστημα που θα ενθαρρύνει τη συνεχή βελτίωση, τη δημιουργικότητα την καινοτομία και την ανταγωνιστικότητα! Ένα σύστημα που θα βασίζεται σε ένα ανθρώπινο αξιακό σύστημα που θα συμβάλλει στην παραγωγή πλούτου και στη συνεπακόλουθη δικαιότερη κατανομή του! Πρωτοπόροι οφείλουν να γίνουν οι ιδιοκτήτες/μέτοχοι και τα διευθυντικά στελέχη των επιχειρήσεων και των οργανισμών , που βλέπουν την περιουσία τους να εξανεμίζεται και οι συνδικαλιστές, που βλέπουν τις απολαβές και τα άλλα ωφελήματα των μελών τους να συρρικνώνονται! Ιδεωδώς, θα ηγηθούν της διαμόρφωσης του νέου πολιτικο-κοινωνικο-οικονομικού μοντέλου καινοτόμοι πολιτικοί! Πολύ φοβούμαι όμως ότι μόνον αν οι πολίτες ευαισθητοποιηθούν και αναμιχθούν ενεργά στα κοινά θα έχουμε ελπίδες επιτυχίας!
Ας ευχηθούμε ότι ο επόμενος πρόεδρο μας θα υιοθετήσει ένα τέτοιο φιλόδοξο στόχο που μπορεί να καταστήσει την Κύπρο ένα παράδεισο για τους κατοίκους της, ένα διαμάντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στη Μέση Ανατολή –με την αξιοποίηση των καλύτερων μυαλών του τόπου και της διασποράς, με δημόσια διαβούλευση, πειθώ και αποφασιστικότητα.
Η κοινωνικοποίηση των μεγάλων ημικρατικών οργανισμών προσφέρεται για μια καλή αρχή!
*Η-ΜΜ ΕΜΠ, Μέλος του προσωρινού ΔΣ της Πρωτοβουλίας ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, Πρόεδρος του Κυπριακού Ινστιτούτου Επιχειρηματικής Ηθικής
**Δημοσιεύτηκε στην ΑΛΗΘΕΙΑ στις 28.10.2012