Του Νίκου Τιμοθέου*
Η Eurocypria πτώχευσε –δεν υπάρχει πια! Οι Κυπριακές Αερογραμμές γυροφέρνουν από χρόνια την πτώχευση και επιβιώνουν με τις μεταγγίσεις αίματος που ρουφούν από το φορολογούμενο! Οι Δήμοι έχουν πτωχεύσει και ζουν με δανεικά! Παρομοίως, οι πλείστοι (ημι)…κρατικοί οργανισμοί! Το παγόβουνο της αναποδοτικότητας αναδύεται επιδείχνοντας το μεγαλείο του με τη δυνητική πτώχευση των δύο μεγάλων τραπεζών της Κύπρου! Ακόμη, οι παρεπιδημούντες στην Ιερουσαλήμ γνωρίζουν ότι πολλές άλλες μεγάλες και μικρές δημόσιες και ιδιωτικές εταιρείες/οργανισμοί βρίσκονται στο χείλος του γκρεμού και θα κήρυσσαν πτώχευση αν οι δανειστές τους (τράπεζες και ταμιευτήρια) απαιτούσαν έστω και την καταβολή των εκκρεμούντων τόκων τους!
Η πανίσχυρη και «μονοπωλιακή» συντεχνία των τραπεζιτικών υπαλλήλων, ΕΤΥΚ, διαμαρτύρεται για τα χάλια των εργοδοτών των μελών της και την (αυθαίρετη και μονόπλευρη) απόφαση μείωσης των απολαβών των μελών της που εργοδοτούνται από την κρατική πλέον (άρα κυριολεκτικά …λαϊκή) Λαϊκή Τράπεζα και απειλεί με …απεργιακά μέτρα τον …υπό πτώχευση εργοδότη!
Δυστυχώς όμως δεν ακούσαμε «ΚΑΝΕΝΑ(1)» να διερωτάται γιατί φθάσαμε στον πάτο! Ούτε αν φταίνε και οι «υπάλληλοι» των εταιρειών και οργανισμών αυτών! Φταίνε, λένε, οι …Διευθυντές! …που σχεδόν πάντα είναι και αυτοί υπάλληλοι! …και συχνά μέλη των ίδιων συντεχνιών που στεγάζουν και όλους τους «άλλους» υπαλλήλους! Ούτε διερωτώνται αν οι ίδιες οι συντεχνίες φταίνε, τουλάχιστον μερικώς, για την κατάσταση των εργοδοτών των μελών τους! Το περιβόητο mea culpa απαιτούν (οι συνδικαλιστές) να αναφωνήσουν όλοι οι άλλοι και ποτέ οι ίδιοι!
Όσο δεν βρίσκεται ο «εργοδότης» τους σε «κρίση» δεν …«παίρνουν είδηση» για τον κατήφορο, δεν …ενοχλούνται ούτε …διαμαρτύρονται ούτε φυσικά και απειλούν με …μέτρα! Πώς όμως να το κάνουν, όταν για την εσωτερική σήψη, για την προαγωγή όχι των πλέον ικανών και καταλλήλων, για την κάλυψη των «μη ικανοποιητικών», κοκ, συχνά φταίνε οι ίδιες οι …συντεχνίες; Πώς είναι δυνατό τα ανώτερα και τα μέσα διευθυντικά στελέχη να μην «παίρνουν» είδηση για τη συνεχή χειροτέρευση της «υγείας» των εταιρειών τους και να μην ενημερώνουν ιεραρχία και συντεχνίες; Ή μήπως βρισκόμαστε εμπρός σε «στιγμιαίες» καταστροφές δίκην τοπικού σεισμού ή τσουνάμι που προέρχεται από μακρινό σεισμό;
Είναι λυπηρό να έχουμε αλλεπάλληλες εταιρικές αποτυχίες και «σκάνδαλα» και να μην ενδιαφέρεται ΚΑΝΕΝΑΣ(1), σ’ αυτόν τον τόπο, να διερευνήσει τους βαθύτερους και πραγματικούς λόγους!
Έφθασε η ώρα να ερευνήσουμε κατά πόσο η υφιστάμενη νομοθεσία περί εταιρειών αλλά και περί (ημι)κρατικών οργανισμών χωλαίνει!
Επιβάλλει η υφιστάμενη νομοθεσία υποχρέωση στα μέλη των ΔΣ να λειτουργούν υπέρ ΜΟΝΟΝ του συμφέροντος της εταιρείας ή οργανισμού και ποτέ εναντίον του –ακόμη και αν οι αποφάσεις τους θα ζημιώσουν τους εαυτούς τους ή/και εκείνους που τους πρότειναν ή διόρισαν; Και αν το επιβάλλει, το αντιλαμβάνονται τα μέλη των ΔΣ; Και πώς επιβάλλεται η υποχρέωση αυτή; Και πώς υποχρεώνονται τα μέλη των ΔΣ να εκπληρώνουν το καθήκον τους αυτό; Και πώς τιμωρούνται όταν το παραβαίνουν; (Σε άλλες χώρες, ο έφορος εταιρειών τιμωρεί με διάφορους τρόπους όσα μέλη ΔΣ δεν τηρούν τις υποχρεώσεις τους! Ανάλογα με το παράπτωμα, μαζί με άλλες ποινές, τους απαγορεύει να συμμετέχουν σε ΔΣ για συγκεκριμένο διάστημα και δημοσιοποιεί τα ονόματα τους! Στην Κύπρο γίνεται ποτέ κάτι τέτοιο;)
Κάποτε, μέλη ΔΣ έχουν το θράσος να παραβαίνουν κατάφορα την πιο πάνω διάταξη της νομοθεσίας, δηλώνοντας «ότι δρουν υπέρ των συμφερόντων εκείνων που τους διόρισαν ή πρότειναν το διορισμό τους»! Σε ΔΣ (ημι)κρατικών αυτό δεν είναι ….σπάνιο!
Η νομοθεσία περί εταιρειών ορίζει ότι «μέλη» της εταιρείας είναι ΜΟΝΟΝ οι μέτοχοι και «μέλη» των (ημι)κρατικών είναι ΜΟΝΟΝ τα μέλη του ΔΣ (η …»Αρχή») –ακόμη ένα κατάλοιπο του αγγλοσαξονικού αποικιοκρατικού συστήματος, που δεν απαντάται στην ηπειρωτική Ευρώπη! Τα διευθυντικά στελέχη και όλοι οι άλλοι εργατοϋπάλληλοι αγνοούνται τελείως!
Ακόμη έχει, κατ’ επανάληψη, αποδειχθεί ότι οι Γενικές Συνελεύσεις των εταιρειών δεν αρκούν ούτε για πλήρη και ορθή παρουσίαση της πολιτικής, της στρατηγικής και των επιχειρησιακών σχεδίων τους, ούτε και των αποτελεσμάτων και ιδιαίτερα των μελλοντικών προοπτικών τους, πόσο μάλλον του (σχεδόν πάντα ανύπαρκτου) κώδικα επιχειρηματικής ηθικής και του βαθμού εφαρμογής του!
Παρόμοια κατάσταση επικρατεί στις κρατικές εταιρείες και (ημι)κρατικούς οργανισμούς! Είναι ουσιαστικά ανεξέλεγκτες! Ελέγχονται a posteriori τα λογιστικά τους και κάποιες διαδικασίες τους, αλλά η ουσία –η πολιτική, η στρατηγική, τα επιχειρησιακά τους σχέδια, η αποτελεσματικότητα, η αποδοτικότητα και η καινοτομία τους, η τεχνογνωσία και οι ικανότητες του ανθρώπινου δυναμικού τους και η διάθεση αξιοποίησης τους και το ηθικό τους- ουδέποτε ελέγχεται! …για δε την εταιρική ηθική τους ουδείς λόγος!
Ουδέποτε ελέγχεται κατά πόσο το προσωπικό, από τα ανώτερα και μέσα διευθυντικά στελέχη μέχρι και τον κλητήρα, είναι ορθά και πλήρως πληροφορημένα για το τι συμβαίνει και τι σχεδιάζεται/ανααμένεται να συμβεί στην εταιρεία/οργανισμό και κατά πόσο συμμετέχουν στη διεύθυνση και τον έλεγχο! Και δεν ελέγχεται ούτε από …τους μετόχους/ιδιοκτήτες ή τους ανώτατους διευθυντές, ούτε από τους εσωτερικούς ή εξωτερικούς ελεγκτές και φυσικά ούτε από τις ΣΥΝΤΕΧΝΙΕΣ!
Γιατί τότε παραξενευόμαστε για τις αποτυχίες και τα σκάνδαλα;
Όταν κάποιος στρουθοκαμηλίζει και εθελοτυφλεί, δεν πρέπει να παραξενεύεται για ό,τι συμβεί στον ίδιο και στον οργανισμό που τον εργοδοτεί –τον οργανισμό με τον οποίο η ευημερία και συχνά η ψυχική του υγεία είναι άρρηκτα συνδεδεμένες!
Είναι φανερό ότι στα πλαίσια διαμόρφωσης ενός νέου πολιτικο-κοινωνικο-οικονομικού συστήματος, πρέπει να αναμορφωθεί και η νομοθεσία περί εταιρειών και οι νόμοι που διέπουν τους (ημι)κρατικούς!
Έφθασε η ώρα να διαχωριστούν τα εσωτερικά από τα εξωτερικά εταιρικά συμφέροντα! Η αποτυχία διάκρισης των πολύ διαφορετικών αυτών συμφερόντων, υποσκάπτει το δυναμικό σκοπό του οργανισμού/εταιρείας. Τα εξωτερικά συμφέροντα, όπως πχ τα συμφέροντα των πελατών, του περιβάλλοντος, της κοινότητας, κοκ, τυγχάνουν και οφείλουν να τυγχάνουν διαχείρισης από εξωτερικά εξειδικευμένα όργανα!
Το ίδιο συμβαίνει και με την εταιρική κοινωνική ευθύνη! Όταν η αξιολόγηση της αφήνεται στην εταιρεία/ οργανισμό που αφορά, καταλήγει εργαλείο δημοσίων σχέσεων και επικοινωνιακής προβολής –συχνά μάλιστα αντιμάχεται το επίπεδο εταιρικής ηθικής που η εταιρεία επιδεικνύει έναντι των λοιπών (και μάλιστα των κυριότερων) συμμετόχων της! (Το παράδειγμα της, κυριολεκτικά πλέον, λαϊκής τράπεζας, που «κρέμασε» τους πελάτες αξιογράφων και πολλούς «απλούς» μετόχους της και «συμβάλλει» στη «λαϊκή» οικονομική υποστήριξη αναξιοπαθούντων συμπολιτών μας, θα διδάσκεται σε σχολεία και πανεπιστήμια, στο μάθημα της (επιχειρηματικής) ηθικής, ως παράδειγμα προς αποφυγή!)
Είναι φανερό σ’ όλους πλέον, από τον πιο «απλό» πολίτη που δεν μπορεί (ελλείψει προπαίδειας και ενημέρωσης) να ενδιατρίψει σε βάθος στις αιτίες του κατήφορου και της πτώσης της Κύπρου μέχρι τον εγκεκριμένο λογιστή και τον αδειούχο δικηγόρο και κυρίως τον πολιτικό και το μέλος της Βουλής των Αντιπροσώπων, ότι το όλο σύστημα χρήζει ριζικής αναδόμησης!
Χρειάζεται η συμμετοχή του «απλού» ανθρώπου, ως ατόμου, στην ιδιοκτησία, στη διοίκηση και στη διεύθυνση των (ιδιωτικών, δημόσιων και κρατικών) οργανισμών και εταιρειών ώστε να τους νιώθουν δικούς τους, να έχουν πλήρη πληροφόρηση και ανάλογα με το θέμα να συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων (αυτό που οι Γερμανοί ονομάζουν mitbestiemmung: συναπόφαση)! Μιλούμε για το σύστημα του Κοινωνικού Καπιταλισμού και της δημοκρατικότερης διάρθρωσης των εταιρειών και οργανισμών! Ένα σύστημα στο οποίο συγκεράζονται τα πλεονεκτήματα του καπιταλισμού με τον σκοπό του σοσιαλισμού! Ένα σύστημα που επιτρέπει την ανάπτυξη της ατομικής δημιουργικότητας και καινοτομίας και της δημιουργίας αξίας και πλούτου κάτω από το δημοκρατικό έλεγχο όλων των ανθρώπων που εργάζονται στον οργανισμό/εταιρεία!
Πώς όμως πρέπει να διαμορφωθεί η περί εταιρειών νομοθεσία; Επ’ αυτού θα επανέλθουμε σύντομα!
Εν τω μεταξύ θα καλέσουμε τους υποψήφιους προέδρους και τα επιτελεία τους να εγκύψουν στα αίτια της κατάπτωσης δημόσιων και κρατικών εταιρειών και οργανισμών και να αναζητήσουν θεραπείες της ασθένειας και όχι των συμπτωμάτων της!
Και θα τους καλέσουμε να αρχίσουν την εισαγωγή του Κοινωνικού Καπιταλισμού με την κοινωνικοποίηση των (ημι)κρατικών! Γι αυτό αρκεί η κατάλληλη διαμόρφωση του καταστατικού κάθε εταιρείας που θα δημιουργηθεί!
(1) Το όνομα με το οποίο συστήθηκε ο παμπόνηρος Οδυσσέας στο γίγαντα «Πολύφημο»!
*Δημοσιεύτηκε στην ΑΛΗΘΕΙΑ στις 4.11.2012