Του Νίκου Τιμοθέου*
Απαιτείται ριζική αναθεώρηση της Περί Εταιρειών νομοθεσίας! Αυτό ήταν το συμπέρασμα πρόσφατου άρθρου μας ώστε να αποφευχθούν φαινόμενα όπως της Eurocypria, των Κυπριακών Αερογραμμών, των πτωχευμένων ή υπό πτώχευση (ημι)κρατικών οργανισμών, των μεγάλων τραπεζών της Κύπρου και πολλών άλλων δημόσιων και ιδιωτικών εταιρειών που βρίσκονται στο χείλος του γκρεμού και εξαρτώνται αποκλειστικά από την παράταση εξόφλησης των χρεών τους!
Η φιλοσοφία και η πρακτική των τελευταίων διακόσιων χρόνων ήταν και συνεχίζει να είναι η νομική κατοχύρωση της διοίκησης, της διεύθυνσης και του ελέγχου των εταιρειών αποκλειστικά σε εκείνους που την ιδρύουν και είναι ιδιοκτήτες του μετοχικού της κεφαλαίου! Η πράξη έχει πια καταστήσει αναγκαίο να συμμετέχουν στη διεύθυνση και τον έλεγχο όλοι οι ΑΜΕΣΟΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΟΙ της εταιρείας: οι μέτοχοι εκτελεστικοί διευθυντές, οι μέτοχοι υπάλληλοι και σε μικρές οικογενειακές επιχειρήσεις, τα μέλη της οικογένειας που αφιερώνουν τα περιουσιακά τους στοιχεία για την επιτυχία της εταιρείας!
Το νομικό δικαίωμα διεύθυνσης και ελέγχου ΔΕΝ πρέπει να επεκτείνεται στους υπόλοιπους (εξωτερικούς) συμμετόχους: μετόχους που δεν έχουν εκτελεστική ευθύνη, συνεργάτες, πελάτες, προμηθευτές, στην κοινότητα στην οποία δραστηριοποιείται η επιχείρηση ή στο κοινωνικό σύνολο ούτε στους τυχόν ρυθμιστές και επόπτες!
Η διάκριση μεταξύ ΤΩΝ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ ΣΥΜΜΕΤΟΧΩΝ είναι απολύτως απαραίτητη αν θέλουμε να έχουμε επιχειρήσεις που θα στοχεύουν στην αειφορία και το ισοζυγισμένο δίκαιο συμφέρον ΟΛΩΝ των συμμετόχων. Σύγχυση μεταξύ των εσωτερικών και των εξωτερικών συμμετόχων αποδείχτηκε συνταγή για αποτυχία και συχνά για καταστροφή.
Η διάκριση αυτή δεν θα απαγορεύει, φυσικά, την έκφραση των απόψεων, των εισηγήσεων και της κριτικής των μη εκτελεστικών μετόχων και των άλλων εξωτερικών συμμετόχων. Απεναντίας, πρέπει να διασφαλιστεί ότι η γνώμη τους θα ακούγεται σε διάφορα εταιρικά βήματα από τις γενικές συνελεύσεις μέχρι το εταιρικό ενδοδίκτυο και τον υπεύθυνο της εταιρείας για τις σχέσεις με τους μετόχους/συμμετόχους/επενδυτές!
Η νομική επέκταση του εταιρικού ελέγχου σε όλους τους εργαζόμενους στην εταιρεία πρέπει να καλύψει θέματα πληροφόρησης και συναπόφασης (mitbestiemmung), καθώς και θέματα εταιρικής διακυβέρνησης και εταιρικής ηθικής!
Οποιαδήποτε προσπάθεια ελέγχου της επιχείρησης από μη εκτελεστικούς μετόχους συντηρεί τον κίνδυνο για υπαγωγή της στον άκρατο καπιταλισμό! Δίνει το δικαίωμα στην ανά πάσα στιγμή μεταφορά της σε άλλο τόπο, στην απώλεια θέσεων εργασίας και δημιουργία ανεργίας, στο κλείσιμο ή στην πτώχευση της ή/και στην εκμετάλλευση των εργαζομένων και των άψυχων πόρων της για τη δημιουργία πρόσκαιρου κέρδους σε βάρος της αειφορίας της,…!
Παρομοίως, κάθε προσπάθεια ελέγχου της επιχείρησης από συνδικάτα εργαζομένων ή άλλου τύπου «κρατικές/σοσιαλιστικές/ κομμουνιστικές» γραφειοκρατίες συνιστά συνταγή συνεχούς κατήφορου σε ό,τι αφορά την παραγωγικότητα, την καινοτομία και την ανταγωνιστικότητα της με σίγουρο τέλος την πτώχευση της!
Ακόμη και μεγάλες επιχειρήσεις που έχουν συμπεριλάβει στο καταστατικό ή/και στην αποστολή και στις ετήσιες εκθέσεις τους «δεσμεύσεις» υπέρ του «κοινού καλού», συνηθέστατα το κάνουν χάριν βελτιστοποίησης της κερδοφορίας και μόνον! Κινδυνεύουν, κατά την αντιμετώπιση της πρώτης δυσκολίας, να «ξεχάσουν» τις ωραίες διακηρύξεις και να μετατραπούν από «καλούς και προτιμητέους εργοδότες» σε «κακές καπιταλιστικές επιχειρήσεις» που «αγνοούν» ή «καταπολεμούν» τα συμφέροντα των υπαλλήλων και άλλων συμμετόχων! Τα παραδείγματα της Eurocypria, των Κυπριακών Αερογραμμών, της Μαρφίν Λαϊκής Τράπεζας κά ομιλούν αφ’ εαυτών! Συχνά στα ΔΣ και σε άλλα εταιρικά όργανα (πχ συμβούλια προσωπικού/προαγωγών) των εταιρειών αυτών συμμετέχουν και …συνδικαλιστές!
Και δεν είναι μόνον οι εργαζόμενοι στις επιχειρήσεις αυτές που κινδυνεύουν! Συχνά πρώτα θύματα είναι οι …πελάτες! Λόγω …κακής ποιότητας ή …ψηλών τιμών (λόγω πχ σύμπηξης καρτέλ που ανεβάζουν τεχνητά τις τιμές) ή λόγω απατηλού μάρκετινγκ που συσκοτίζει τους κινδύνους με αποτέλεσμα να θυματοποιεί (αν δεν …εξαπατά) αφελείς πελάτες (πχ μέσω …αξιογράφων)!
Ακόμη και η διασπορά των επενδύσεων (συχνά σε τομείς που είναι άσχετοι προς τη βασική δραστηριότητα και τεχνογνωσία) ή/και η επέκταση των δραστηριοτήτων (σε επικίνδυνες αγορές) μεγάλων επιχειρήσεων συνιστά σοβαρό κίνδυνο και για τη μελλοντική εταιρική υγεία και για τα συμφέροντα των συμμετόχων (εργαζομένων, μη εκτελεστικών μετόχων, προμηθευτών, συνεργατών, κοκ)! Το παράδειγμα των μεγάλων κυπριακών τραπεζών …φωνάζει! Τα βιβλία είναι γεμάτα με τέτοια παραδείγματα!
Αποδείχθηκε περιτράνως ότι οι γενικοί αφηρημένοι όροι των εταιρικών καταστατικών δεν έχουν οποιαδήποτε αξία, αφού επιτρέπουν την κατά βούληση ερμηνεία και εκμετάλλευση, όπως πχ ο ακόλουθος: «Να καταστήσουν την εταιρεία οικονομικά ισχυρή ώστε να διασφαλιστεί η συνεχής μεγέθυνση της και η μελλοντική ανάπτυξη της για τη διασφάλιση της καταβολής δίκαιου μερίσματος στους μετόχους και της εργοδότησης των εργαζομένων»!
Σήμερα απαιτούνται σαφείς καταστατικοί όροι που να διασφαλίζουν την εργοδότηση, την επιμόρφωση και την πληροφόρηση των εργαζομένων, αλλά και τη συμμετοχή τους στη λήψη σοβαρών αποφάσεων στρατηγικής και εφαρμογής της! Κατά συνέπεια, θα πρέπει να διασφαλίζεται και η συμμετοχή όλων των εργαζομένων στο κεφάλαιο της εταιρείας –μέσω ειδικής κατηγορίας μετοχών! Αυτό θα διασφαλίσει τη βελτιστοποίηση της συμβολής των εργαζομένων στην επιτυχία και στην αειφορία της επιχείρησης!
Σε ό,τι αφορά τον κύριο εταιρικό σκοπό, θα πρέπει να είναι σαφής και να καθορίζει ότι στοχεύει πρωταρχικά στο σχεδιασμό, ανάπτυξη, εμπορία και υποστήριξη αγαθών και υπηρεσιών με στόχο το δίκαιο συμφέρον όλων των συμμετόχων, ανάλογα με τη συμβολή τους στην επιτυχία της επιχείρησης. Ακόμη, θα πρέπει να καθορίζει ότι η εταιρεία υποχρεούται να αναβαθμίζει ή και να αντικαθιστά κάθε προϊόν και υπηρεσία που παράγει και διαθέτει με νεότερο/η, παρακολουθώντας τις τεχνολογικές, κοινωνικές και άλλες εξελίξεις! Άρα, θα πρέπει να επενδύει σημαντικά στη συνεχή αναβάθμιση της τεχνογνωσίας των εργαζομένων, στην επανεκπαίδευση τους σε νέους τομείς (…σε προγραμματισμένη αλλαγή σταδιοδρομίας) μέχρι και την ψυχική τους υγεία και στη συνεχή καινοτομία –στη λειτουργικότητα και στην αισθητική των προϊόντων, στην εξυπηρέτηση των πελατών, κοκ!
Ακόμη, θα πρέπει να προσβλέπει στην αύξηση του μεριδίου αγοράς της μέσα από την εμπορική επιτυχία των προϊόντων/υπηρεσιών της με στόχο πάντα την αειφορία και όχι το πρόσκαιρο κέρδος! Η βραχυπρόθεσμη κερδοφορία οφείλει να ακολουθεί!
Τέλος, θα πρέπει να διασφαλίζεται ότι όλοι οι εκτελεστικοί και μη συμμέτοχοι «υποχρεώνονται» να εργάζονται για το συνολικό συμφέρον της εταιρείας ως αδιαίρετου ενιαίου συνόλου και ότι ουδέν υποσύνολο της επιτρέπεται να εργάζεται για ίδιο όφελος σε βάρος του συλλογικού οφέλους της εταιρείας –είτε αφορά στους εξωτερικούς μετόχους, είτε στους εκτελεστικούς διευθυντές, είτε στους εργαζόμενους, είτε στις συνδικαλιστικές τους οργανώσεις!
Θα πρέπει επομένως να είναι καταληπτό σε όλους ότι το μακροπρόθεσμο συμφέρον της εταιρείας υπερέχει του (μεσο-βραχυπρόθεσμου) συμφέροντος οποιασδήποτε ομάδας συμμετόχων και ότι μόνον έτσι εξυπηρετείται το μακροπρόθεσμο συμφέρον ΟΛΩΝ!
Η παρούσα οικονομική κρίση και η συνεπακόλουθη κοινωνική κρίση καταλήγουν σε μια πολιτική και ιδεολογική κρίση!
Η πλειοψηφία των πολιτών ως υπαλλήλων είτε του ιδιωτικού είτε του ευρύτερου δημόσιου τομέα, αλλά και ως ιδιοκτητών/διευθυντών μικρομεσαίων εταιρειών (στον πρωτογενή γεωργοκτηνοτροφικό ή στο δευτερογενή βιομηχανικό/βιοτεχνικό τομέα ή στον τομέα των υπηρεσιών) αισθάνονται απολύτως αδύναμοι, νιώθουν να βρίσκονται στο κενό, να έχουν προδοθεί από το κράτος και τους πολιτικούς, από τους διευθυντές των μεγάλων επιχειρήσεων, ακόμη και από τις συντεχνίες τους που δεν διείδαν την επερχόμενη καταστροφή και δεν προστάτεψαν την επιχείρηση και τους ίδιους!
Νιώθουν ότι απαιτείται ριζική αλλαγή! Ότι πρέπει να συμμετέχουν στη διεύθυνση και τον έλεγχο των επιχειρήσεων/υπηρεσιών από τις οποίες εξαρτάται το βιος και το μέλλον τους! Και ο μόνος τρόπος είναι με την έλευση του Κοινωνικού Καπιταλισμού*, με τη νόμιμη συμμετοχή τους στο κεφάλαιο και τη διεύθυνση και τον έλεγχο των οντοτήτων που τους εργοδοτούν!
Είναι διατεθειμένοι οι πολιτικοί μας και ιδιαίτερα ο επόμενος πρόεδρος να πρωτοτυπήσουν; Ας τους καλέσουμε να αρχίσουν την εισαγωγή του Κοινωνικού Καπιταλισμού με την κοινωνικοποίηση των (ημι)κρατικών! Γι αυτό αρκεί η κατάλληλη διαμόρφωση του καταστατικού κάθε εταιρείας που θα δημιουργηθεί!
*Δημοσιεύθκε στην ΑΛΗΘΕΙΑ στις 11.11.2012