Του Νίκου Τιμοθέου*
Η δημόσια συζήτηση στον τύπο, στο καφενείο, στη φιλική παρέα και στη Βουλή των Αντιπροσώπων αποδεικνύει ότι για τον Έλληνα Κύπριο, ασχέτως «ιδεολογικής» τοποθέτησης, η περιουσία είναι το υπέρτατο αγαθό –μετά την οικογένεια!
Είναι αυτό παράδοξο;
«Η λογική της περιουσίας δεν βρίσκεται στην ικανοποίηση αναγκών, αλλά στην αντικατάσταση της γνήσιας υποκειμενικότητας της προσωπικότητας» λέει ο Hegel, στη «Φιλοσοφία του δικαίου», εντοπίζοντας την κοινωνιολογική πραγματικότητα της ιδιοκτησίας! Κανένας άλλος φιλόσοφος δεν προσέγγισε περισσότερο τη φύση της ιδιοκτησίας ως κοινωνιολογική πραγματικότητα!
Η φύση της περιουσίας ως κατοχής από το άτομο προηγείται των εννοιών της νομικής ιδιοκτησίας και του συμβολαίου/σύμβασης! Ο άνθρωπος αποκτά συνείδηση της ιδιοκτησίας από τη στιγμή της γέννησης του με το θηλασμό! Είναι καθολικό βιολογικό φαινόμενο σε όλο το ζωικό βασίλειο. Μπορούμε να φανταστούμε τον πρώτο προϊστορικό κυνηγό/συλλέκτη ή την οικογένεια/φυλή του να αποφασίζει να εγκατασταθεί κάπου, να οριοθετεί ένα κομμάτι γης για ιδία χρήση και να ανακοινώνει σε άλλους ότι είναι «δικό» του! Ο άνθρωπος βρίσκεται σε συνεχή άμυνα για την προστασία της περιουσίας του από κάθε επιβουλή -συχνά μέχρι το θάνατο! Ας μην ξεχνούμε ότι (σχεδόν) όλοι οι πόλεμοι γίνονται χάριν απόκτησης περιουσίας που ανήκει σε άλλους!
Ο Moss λέει στην «Κατάρρευση της Δημοκρατίας» ότι η περιουσία του ατόμου ικανοποιεί τρεις καθολικές ψυχολογικές ανάγκες: (α) για ασφάλεια, (β) για διέγερση και (γ) για ταυτότητα με κάτι μεγαλύτερο από το ίδιο το άτομο! Το ένστικτο της ιδιοκτησίας είναι ουσιώδες για επιβίωση. Κατά συνέπεια, τυχόν καταδίκη του ως εκδήλωση πλεονεξίας θα ήταν αφύσικη και παραλογισμός. Ο αγώνας για ύπαρξη και επιβίωση από τη γέννηση μέχρι το θάνατο εξαρτάται από την υγιή διέγερση του ενστίκτου απόκτησης περιουσίας συμπεριλαμβανομένου φυσικά του χρήματος ως μέσου για την ικανοποίηση υλικών αναγκών: τροφής, στέγης, ένδυσης, κοκ. Η σπάνια παθητικότητα ισοδυναμεί με άρνηση ζωής!
Ρητορική συζήτηση «διαφυγής» από την κατοχή περιουσίας ως δήθεν «απόδραση» από την κοινωνία, παραμένοντας ταυτόχρονα σ’ αυτήν, είναι εξωπραγματική! Οι μόνες εναλλακτικές δυνατότητες είναι συνήθως η αφυπηρέτηση ή η διαχείριση μικρής (μονομελούς) ιδιόκτητης επιχείρησης ή η ένταξη σε κοινόβιο! Ενώ όμως οι δύο πρώτες μπορούν να διασφαλίσουν περισσότερη ανεξαρτησία για το άτομο χωρίς να μειωθεί το βιοτικό του επίπεδο, η τρίτη πρακτικά πάντοτε καταλήγει σε μείωση και της ανεξαρτησίας του!
Ο Όργουελ παρουσιάζει στη «Φάρμα των ζώων» γλαφυρότατα τη συνήθη κατάληξη των κοινοβίων και η ιστορία την κατάπτωση των καθεστώτων του «ρεαλιστικού» σοσιαλισμού σε τεράστια χάσματα ανεξαρτησίας και βιοτικού επιπέδου ανάμεσα στην ολιγομελή νομενκλατούρα κομισάριων/ γραφειοκρατών και στις λαϊκές μάζες εν ονόματι των οποίων έγινε η «επανάσταση»!
Δυστυχώς, το ίδιο πέτυχε μέσα σε πέντε μόνον χρόνια η ΑΚΕΛική κυβέρνηση Χριστόφια, όπως μπορεί να διακρίνει ο «απλός» άνθρωπος συγκρίνοντας το βιοτικό επίπεδο του προέδρου και των ΑΚΕλικών κομισάριων με εκείνο των ανέργων που ανήκουν στη συνδικαλιστική οργάνωση που τους εξέλεξε στην ηγεσία του ΑΚΕΛ και στην κυβέρνηση!
Ακόμη όμως και η απόφαση για αφυπηρέτηση τότε και μόνο εξασφαλίζει αξιοπρεπές βιοτικό επίπεδο μέχρι θανάτου, ΟΤΑΝ Η ΣΥΝΤΑΞΗ ΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ ΚΑΤΟΧΥΡΩΝΕΤΑΙ ΩΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑ ΤΟΥ, άσχετα αν τυγχάνει διαχείρισης από τρίτους, όπως πχ ένα δημόσιο ή και ένα επαγγελματικό ταμείο συντάξεως. Η τραγική σημερινή κατάσταση στην οποία βρίσκεται η Κύπρος, κυρίως λόγω κακοδιαχείρισης της οικονομίας από την κυβέρνηση Χριστόφια, που έφερε το δημόσιο ως εργοδότη στο χείλος της πτώχευσης, όχι μόνο μειώνει τις απολαβές των εργοδοτουμένων στο δημόσιο αλλά και σε δημόσιους οργανισμούς που δεν κινδυνεύουν με …πτώχευση! Και το χειρότερο μειώνει σημαντικά και τις συντάξεις των συνταξιούχων -που τις θεωρούσαν δικαίως και νομίμως περιουσία τους! Ακόμη, τις βάζει σε κίνδυνο τεράστιας απομείωσης μέσα από επικίνδυνες επενδύσεις και μέσα από εγκληματική αμέλεια υπαγωγής τους στο νόμο περί ταμείων προνοίας και συντάξεως (Ν146/2006*) και παντελούς έλλειψης εποπτείας!
Το ένστικτο της ιδιοκτησίας/περιουσίας και της δύναμης/ισχύος/εξουσίας του ανθρώπου είναι ένα και το αυτό!
Πολλές θεωρίες εξηγούν και αιτιολογούν το δικαίωμα στην ιδιοκτησία! Ο Αριστοτέλης έλεγε ότι περιουσία δικαιούνται όσοι μπορούν να την χρησιμοποιήσουν …ορθά! Ο Χριστιανισμός υπαγορεύει ότι περιουσία πρέπει να έχουν οι …δίκαιοι! Η Μεταρρύθμιση κήρυξε περιορισμούς στην ιδιωτική περιουσία από τα δικαιώματα της κοινότητας και τις υποχρεώσεις της ελεημοσύνης!
Την κατοχή περιουσίας στην πλήρη έννοια της προσδιόρισε ο Ονορέ στην ομώνυμη πραγματεία του, παραθέτοντας μια σειρά από σχετικές συνθήκες, όπως:
(1) Το δικαίωμα στην ιδιοκτησία. ακόμη και όταν πρόκειται για κάτι που δεν έχει φυσική υπόσταση με την έννοια του αποκλεισμού των άλλων από τη χρήση ή το όφελος του!
(2) Το δικαίωμα στη χρήση!
(3) Το δικαίωμα στη διαχείριση και άρα στο ποιος και πως θα την χρησιμοποιήσει!
(4) Το δικαίωμα στο εισόδημα από τη χρήση ή/και τη διαχείριση της!
(5) Το δικαίωμα στο κεφάλαιο και άρα στην εκποίηση, αποξένωση και ανάλωση ακόμη και στην καταστροφή του!
(6) Το δικαίωμα στην ασφάλεια/προστασία της περιουσίας και άρα ενάντια στην απαλλοτρίωση της!
(7) Η απουσία περιορισμού της διάρκειας κατοχής. και άρα το δικαίωμα κληρονομίας!
(8) Η ευθύνη κάλυψης ατομικών χρεών μέσω της περιουσίας!
(9) Η απαγόρευση επιζήμιας/επικίνδυνης χρήσης!
Στην πράξη το απόλυτο δικαίωμα στην ιδιοκτησία δεν υπήρχε στη φεουδαρχική Ευρώπη και ήταν ατελές στο Βυζάντιο και στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Απέκτησε ισχύ όταν η Εκκλησία στο Μεσαίωνα διασφάλισε τη μονιμότητα της ιδιοκτησίας της νομοθετώντας και συγγράφοντας σχετικούς «κώδικες»! Η ιδιωτική ιδιοκτησία περιοριζόταν από την «εξουσία» του θεού, της εκκλησίας, του βασιλιά, κοκ.
Το δικαίωμα στην περιουσία απέκτησε τη σημερινή ισχύ με την έλευση του καπιταλισμού! Προηγουμένως υπήρχε de facto αλλ’ όχι de jure! Στη σημερινή εποχή, η ιδιοκτησία παρουσιάζει μεγάλη περιπλοκότητα και διέπεται από πολύπλοκη νομοθεσία.
Είναι ιστορικό γεγονός ότι η επέκταση της περιουσίας οδήγησε στη δημιουργία των κοινωνικών τάξεων και στις αντίστοιχες διαφοροποιήσεις βιοτικού επιπέδου. Αυτές οδήγησαν φιλόσοφους, όπως οι Μαρξ και Ένγκελς, να αναπτύξουν τις θέσεις τους υπέρ της κοινοκτημοσύνης! Η θεραπεία όμως που προτείνουν ισοδυναμεί με τον …ακρωτηριασμό ενός ανθρώπου επειδή παρουσιάζει μια …μόλυνση σ’ ένα άκρο του! Η προσέγγιση τους ήταν υπεραπλουστευτική και αποδείχθηκε, κατ’ επανάληψη, στην πράξη ως ξένη προς τη φύση του ανθρώπου.
Στο άλλο άκρο, η σημερινή χρήση του όρου «ιδιωτική ιδιοκτησία» αποδεικνύεται άνευ νοήματος, όταν πρόκειται για επιχειρήσεις, που εργοδοτούν τρίτους -πέρα από τους ιδιοκτήτες! Η απόλυτη εξουσία επί τέτοιας (ιδιωτικής) περιουσίας επιτρέπει εκμετάλλευση των αδυνάτων και ειδικότερα των υπαλλήλων με τρόπο που η εργασία τους και η συνεισφορά τους στον οργανισμό/υπηρεσία/επιχείρηση να βρίσκεται στον απόλυτο έλεγχο των ιδιοκτητών μέχρι και της καταστροφής των θέσεων εργασίας, της απαξίωσης της τεχνογνωσίας των εργοδοτουμένων και της δραματικής μείωσης του βιοτικού τους επιπέδου.
Πολύ λίγο διαφέρουν τα κρατικά μονοπώλια (που είδαμε να καταρρέουν μαζικά στις κομουνιστικές χώρες και σταδιακά στον καπιταλιστικό κόσμο και στη χώρα μας) από τα ιδιωτικά μονοπώλια του άκρατου καπιταλισμού!
Έφθασε η στιγμή να αναθεωρήσουμε την έννοια της ιδιοκτησίας στις επιχειρήσεις και την κοινωνικοποίηση* τους με αυτόματη συμμετοχή των εργοδοτουμένων, ως βασικών συμμετόχων, στην ιδιοκτησία τους, με στόχο την καλύτερη διεύθυνση και έλεγχο τους χάριν ψηλότερης παραγωγικότητας και καινοτομίας, αειφορίας και ψηλότερου επιπέδου ικανοποίησης των εργαζομένων. Περισσότερα όμως στο μέλλον.
Θα κλείσουμε σήμερα καλώντας τη Βουλή να αποφύγει εξοντωτική φορολογία επί της περιουσίας και το νέο Πρόεδρο να προχωρήσει στην κοινωνικοποίηση* των (ημι)κρατικών οργανισμών και των παραγωγικών υπηρεσιών του δημόσιου και του ευρύτερου δημόσιου τομέα!
*Δημοσιεύτηκε στην ΑΛΗΘΕΙΑ στις 23.12.2012