Του Νίκου Τιμοθέου*
Τα αίτια της Κυπριακής πολιτικο-κοινωνικο-οικονομικής κρίσης είναι πολλά και πολύπλοκα, θα ισχυριστούν «κάποιοι» και ιδιαίτερα οι «ένοχοι» πράξει ή αμελεία!
Η πραγματικότητα όμως είναι ότι ο πυρήνας των αιτίων είναι πάντα απλός και ευκολονόητος! Για να τον εντοπίσουμε και να τον κατανοήσουμε, θα πρέπει και εμείς να ανατρέξουμε στη φιλοσοφία και τη σοφία! Σε εκείνους που βασάνισαν για χρόνια τις αιτίες και τα αίτια και της ανόδου και της καθόδου διαφόρων κοινωνιών, εθνών και καθεστώτων, ακόμη και θρησκειών.
Θα αρκούσε ίσως να ανατρέξουμε στον Αριστοτέλη! Και μάλιστα από διάφορες γωνίες! Για το σκοπό όμως του παρόντος και ενόψει του λιγοστού χώρου και του ακόμη μικρότερου πλάτους προσοχής μας, θα αρκεστώ ακόμη μια φορά στη θεώρηση του για τις έννοιες της ΗΘΙΚΗΣ και της ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ!
Λέει λοιπόν ο Αριστοτέλης ότι η ηθική έχει πολλούς διαφορετικούς ορισμούς και ερμηνείες.
Η θρησκευτική ηθική είναι, εξ ορισμού, η τυφλή υποταγή στις εντολές του Θεού, όπως τις προσδιορίζουν και ερμηνεύουν τα «ιερά» βιβλία ή/και η παράδοση κάθε θρησκείας και οι οικείοι «ιερείς» -όπως πχ στο Χριστιανισμό, τον Ιουδαϊσμό και το Μουσουλμανισμό!
Στην οικογένεια, η ηθική συνίσταται στην (τυφλή) υπακοή στους γονείς ή και μόνο στον πατέρα, ανάλογα με την κοινωνία, στην οποία ζει η οικογένεια.
Στις δικτατορίες, η ηθική, εξ αντικειμένου και διά της βίας, ταυτίζεται με την τυφλή υπακοή στην κυβερνώσα τάξη και το δικτάτορα.
Στις πιο πάνω περιπτώσεις, ο άνθρωπος, κατά τον Αριστοτέλη δεν δρα ως λογικό ον –ως HomoSapiensθα λέγαμε σήμερα! ΓΙΑ ΝΑ ΔΡΑ ΩΣ «ΑΝΘΡΩΠΟΣ», ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΣΚΕΙ ΨΥΧΙΚΕΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗ ΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΜΕ ΣΤΟΧΟ ΤΗΝ ΑΡΙΣΤΕΥΣΗ! Η δράση του πρέπει να οδηγεί –πέρα από τη θεωρία- σε πρακτική εφαρμογή μετά από διαβούλευση!
Η ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΑΣΚΗΣΗ ΔΡΑΣΗΣ ΕΙΝΑΙ, ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ, ΤΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ! Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΜΩΣ ΑΠΑΙΤΕΙ ΙΣΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΙΣΟΝΟΜΙΑ!
Η ΙΣΟΤΗΤΑ είναι ΗΘΙΚΗ, επειδή περιορίζει, εκ των προτέρων, τη δράση που ασκείται με βάση τη λογική και στόχο την αριστεία! (Αυτό είναι στο σύγχρονο δημοκρατικό κόσμο αυτονόητο, αφού θεωρούμε ότι η ελευθερία του καθενός περιορίζεται από την ελευθερία του άλλου -πλην όμως συνεχώς παραβιάζεται, αφού πλείστοι όσοι και ιδιαίτερα οι αξιωματούχοι και οι πλεονεκτούντες παραβιάζουν συχνά την ελευθερία των υπολοίπων!)
Ο Αριστοτέλης θεωρεί την ΠΟΛΙΤΙΚΗ ως την υπέρτατη επιστήμη, αφού ασχολείται με τη διαχείριση των της ΠΟΛΗΣ υποθέσεων –δηλαδή, της κοινωνίας! Σε αντίθεση με την ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ, που ασχολείται με τα του ΟΙΚΟΥ –και έχει, κατά συνέπεια, στενότερο αντικείμενο!
Βλέπουμε ότι η ηθική επιδέχεται πολλούς ορισμούς και διαφορετικές ερμηνείες! Θα πρέπει να προσθέσουμε ότι ακόμη και ο καθένας ορισμός αλλάζει με την ιστορική εξέλιξη!
Και τίθεται το ερώτημα: Τι παραμένει (σχετικά) αναλλοίωτο; Αποτολμούμε να ισχυριστούμε ότι οι ΑΞΙΕΣ παραμένουν αναλλοίωτες! Και αυτό, παρ’ ότι το «σύνολο» των αξιών ενός ατόμου ή μιας κοινωνικής ομάδας ή ενός οργανισμού, εταιρείας, υπηρεσίας ή έθνους/κράτους μπορεί να αλλάξει με την πάροδο του χρόνου με την «προσθήκη» ή την «αφαίρεση» κάποιων αξιών –την αλλαγή, δηλαδή, της σύνθεσης του αξιακού συνόλου.
Τέτοιες ΑΞΙΕΣ μπορεί να είναι: η ακεραιότητα, η συνέπεια, η τήρηση υποσχέσεων (ο λος τ’ αδρώπου), ο επαγγελματισμός, η ειλικρίνεια, η ανάληψη ευθύνης, ο σεβασμός, η προστασία της ιδιωτικότητας, η προστασία της περιουσίας, η φιλοξενία,…, η υπακοή στο νόμο -η ισονομία!
Το ΑΞΙΑΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ενός ανθρώπου, ως ιδιώτη ή ως επαγγελματία (πχ ως γιατρού) ή μιας εταιρείας ή ενός λαού ή ενός πολιτικού κόμματος, συνιστά τον ΚΩΔΙΚΑ ΗΘΙΚΗΣ του/της -τον κώδικα δεοντολογίας και συμπεριφοράς!
Ο κώδικας ηθικής συνιστά τον πυρήνα αξιών που το άτομο ή η κοινωνική οντότητα αναλαμβάνει γραπτώς ή άγραφα, δίκην συμβολαίου, να τηρεί ευλαβικά (σε ΟΛΕΣ, δηλαδή, τις περιπτώσεις) σε ΚΑΘΕ διεργασία, δραστηριότητα και πράξη του/της! Τις αξίες του (όλες όσες υιοθέτησε ή αφήνει να νοηθεί ότι υιοθετεί και προβάλλει, επίσημα ή ανεπίσημα) οφείλει να εφαρμόζει
· στην εξυπηρέτηση των συμφερόντων (ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΣΥΜΜΕΤΟΧΩΝ) της ομάδας, οικογένειας, εταιρείας, οργανισμού, υπηρεσίας, κράτους, επαγγέλματος/λειτουργήματος, που ετάχθη να υπηρετήσει,
· στη συλλογή πληροφοριών, γνώσεων και μεθόδων/εργαλείων,
· στην αξιολόγηση ευκαιριών, κινδύνων και απειλών,
· στην επεξεργασία τους για τη διαμόρφωση οραμάτων, στόχων, στρατηγικής, έργων και ενεργειών/δράσεων,
· στην εκτέλεση έργων και ενεργειών και στη συμπεριφορά,
· στην προστασία των συμφερόντων όχι μόνον των έμψυχων συμμετόχων, αλλά και παντός είδους περιβάλλοντος,
· στην αξιολόγηση του αποτελέσματος των έργων, ενεργειών/δράσεων και ατόμων,
· στην επιδίωξη αειφορίας και
· στη λογοδοσία, ενημέρωση/επικοινωνία και εσωτερικό, εξωτερικό και κοινωνικό έλεγχο.
Το Κυπριακό Ινστιτούτο Επιχειρηματικής Ηθικής(1), μέλος του Ευρωπαϊκού Δικτύου Επιχειρηματικής Ηθικής, επιδιώκει να βοηθήσει τις Κυπριακές επιχειρήσεις και τους Κύπριους επαγγελματίες, που θα επιθυμούσαν να γίνουν μέλη του, να αριστεύσουν αξιοποιώντας ένα μοντέλο επιχειρηματικής ηθικής αρίστευσης, με βάση τα πιο πάνω, βασιζόμενο στη διεθνή θετική εμπειρία.
Ταυτόχρονα, το Ινστιτούτο μας πιστεύοντας ότι δεν είναι δυνατό να υπάρξει ανάταση της επιχειρηματικής ηθικής αν δεν συνυπάρχει και ψηλού επιπέδου πολιτικο-κοινωνικο-οικονομική ηθική, προσπαθεί να συμβάλει στον εντοπισμό και την ανάλυση των βαθύτερων αιτίων που οδήγησαν τον τόπο μας στη σημερινή οικονομική (και όχι μόνο) κρίση και παρακμή –γιατί περί παρακμής πρόκειται!
Προς τούτο, διοργανώνει την Πέμπτη 16 Μαΐου, 17:30/18:00-20:00, στην αίθουσα «Πασχάλη Λ. Πασχαλίδη» του κτηρίου Διοίκησης της Ελληνικής Τράπεζας (γωνία Λεωφ. Αθαλάσσας & Λεμεσού, Λευκωσία) δημόσια εσπερίδα(1), ομότιτλη με το παρόν, με σύντομες εισηγήσεις τεσσάρων διακεκριμένων ακαδημαϊκών και επιχειρηματιών, τις οποίες θα ακολουθήσει συζήτηση με την ενεργό συμμετοχή του ακροατηρίου*. Τα πορίσματα θα δημοσιευτούν!
Αγαπητοί αναγνώστες είστε όλοι ευπρόσδεκτοι!
* Πρόεδρος του Κυπριακού Ινστιτούτου επιχειρηματικής Ηθικής Λτδ
**Δημοσιεύτηκε στον ΠΟΛΙΤΗ στις 12.5.2013