Του Νίκου Τιμοθέου*
Η συντριπτική πλειοψηφία των χωρών του κόσμου συνεχίζουν να βρίσκονται σε ύφεση και αντιμετωπίζουν σοβαρά διαρθρωτικά προβλήματα!
Η Ευρωζώνη και η Βρετανία είναι «κλειδωμένες» σε μια πολιτική λιτότητας που δεν αποδίδει και δέχεται αντιδράσεις σε σημείο, που μπορεί, ανά πάσα στιγμή, να εγκαταλειφθεί –ο Πρόεδρος της Γαλλίας περιοδεύει κατά της λιτότητας! Και αυτό παρά το ότι τα επιτόκια είναι χαμηλότερα από τον πληθωρισμό και η νομισματική πολιτική χαλαρώνει αργά αλλά σταθερά!
Το χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης βρίσκεται στα ύψη, αλλά η οικονομία των ΗΠΑ σε στασιμότητα και το δημοσιονομικό έλλειμμα των ΗΠΑ σπάει ρεκόρ! Η Ιαπωνία αντιγράφει τις ΗΠΑ με ακόμη πιο μεγάλο δημοσιονομικό έλλειμμα και μεγαλύτερο νομισματικό «ντοπάρισμα» της οικονομίας!
Η Ρωσία έχει υδρογονάνθρακες, αλλά και πληθωρισμό 7% και ένα ασταθές νομικό σύστημα, με ένα καθεστώς που κάποιοι αποκαλούν «κλεπτοκρατικό»! (Βέβαια, μετά το «κούρεμα» καταθέσεων και το δικό μας μπορεί να χαρακτηριστεί παρομοίως!)
Η Κίνα συνεχίζει να έχει ψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, αλλά και ψηλά δημοσιονομικά ελλείμματα, κρυμμένα κάτω από πελώρια «μη εξυπηρετούμενα» τραπεζικά δάνεια! Ακόμη μια χώρα με μεγάλες καταθέσεις, που οι τράπεζες δεν «ήξεραν» τι να τις «κάμουν» και άρα δάνειζαν «ελαφρά», με ή χωρίς πολιτικό/κομματικό παρεμβατισμό! (Μήπως σας θυμίζει κάτι;) Προσθέστε και ένα απολυταρχικό, μυστικοπαθές και άκρως διεφθαρμένο γραφειοκρατικό πολιτικό σύστημα με «ελεγχόμενη» δικαιοσύνη και έχετε μια συνταγή προς αποφυγή!
Η Ινδία συνεχίζει να έχει σοβαρά διαρθρωτικά και κοινωνικά προβλήματα και αυξανόμενο δημοσιονομικό έλλειμμα!
Η Βραζιλία μπορεί να αποδειχθεί η χειρότερη από τις BRICμε επιβραδυνόμενη ανάπτυξη και επίσης πελώριο δημοσιονομικό έλλειμμα, κρυμμένο στις χρηματοδοτήσεις των κρατικών τραπεζών.
Υπάρχουν λίγες μικρές και ίσως μόνο μια μεγάλη χώρα, που επιδεικνύουν υγιή ανάπτυξη και αποτελεσματική εθνική οικονομική πολιτική: Σκανδιναβικές χώρες, Σιγκαπούρη, Ελβετία, Νότιος Κορέα…! Αυτές έχουν αναδιαρθρώσει σε μεγάλο βαθμό την οικονομία τους, αν και ακόμη χρειάζεται να κάμουν πολλά για να αυξήσουν/διατηρήσουν την ανταγωνιστικότητα τους. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι έχουν διαμορφώσει μια κουλτούρα δημιουργικότητας και καινοτομίας με έμφαση στην ηλεκτρονική, το λογισμικό, τη γενετική, τη βιοτεχνολογία και τις …υπηρεσίες!
Το γειτονικό μας Ισραήλ ναι μεν έχει δημοσιονομικό πρόβλημα, λόγω και των ψηλών αμυντικών δαπανών του, και αναγκάζεται να πάρει μέτρα λιτότητας, έχει όμως μια υγιή κουλτούρα καινοτομίας, ισχυρή εξαγωγική υποδομή και προοπτική μεγάλων εσόδων από τους υδρογονάνθρακες.
Βλέπουμε λοιπόν τη συντριπτική πλειοψηφία των χωρών του κόσμου, εκτός ΕΕ, να προσπαθούν να τονώσουν την οικονομία τους με λανθασμένο τρόπο! Αντί να αντιμετωπίσουν την παχυσαρκία και ακαμψία τους, με σωστή …διατροφή και …γυμναστική, συνεχίζουν να τρώνε νωχελικά και λαίμαργα, τυπώνοντας χαρτονομίσματα, αρνούμενες να βελτιώσουν την αποδοτικότητα, την καινοτομία και την ανταγωνιστικότητα τους. Στον αντίποδα, η πλειοψηφία των χωρών-μελών της ΕΕ παραμένουν σε ύφεση σφίγγοντας τη ζώνη, ενώ παράλληλα αρνούνται/αδυνατούν/δυσκολεύονται να προχωρήσουν στη διόρθωση των διαρθρωτικών αδυναμιών και αγκυλώσεων τους!
Η παγκόσμια αυτή πραγματικότητα δεν είναι αναιτιολόγητη. Έχω την ταπεινή άποψη ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μια πρωτόγνωρη και απίθανη συγκυρία τριών ουσιαστικά παγκόσμιας εμβέλειας «επαναστάσεων»:
(1) της μετάβασης από τη βιομηχανική εποχή της έντασης κεφαλαίου στην εποχή των υπηρεσιών, της βιογενετικής και της τεχνητής νοημοσύνης, έντασης, δηλαδή, γνώσης,
(2) της παγκοσμιοποίησης και της ελεύθερης διακίνησης κεφαλαίων, αγαθών και υπηρεσιών και
(3) της μετακίνησης μεγάλου μέρους της βιομηχανικής μαζικής παραγωγής από τον Πρώτο Κόσμο (τη Δύση και την Ιαπωνία) στο Δεύτερο (κυρίως την Άπω Ανατολή).
Ενώπιον των ανακατατάξεων αυτών και της ταχύτητας, με την οποία επισυμβαίνουν, οι προηγμένες, ιδιαίτερα, κοινωνίες βρέθηκαν εντελώς απροετοίμαστες. Η (μάλλον δικαιολογημένη) υστέρηση στη συνειδητοποίηση και αντιμετώπιση των τεράστιων αρνητικών επιπτώσεων δυστυχώς έχει πολύπλευρες εκφάνσεις:
1. Εργαζόμενοι και άνεργοι στις δυτικές χώρες δεν είναι προετοιμασμένοι, γνωσιολογικά και ψυχολογικά, να αλλάξουν άρδην επαγγέλματα και τρόπους εργασίας!
2. Παρομοίως, οι επιχειρηματίες στις δυτικές οικονομίες είτε ακολούθησαν την εύκολη οδό της μετακίνησης της παραγωγικής τους βάσης στην Άπω Ανατολή, αφήνοντας πίσω τεράστιους αριθμούς ανέργων, είτε δεν ξέρουν σε τι να επενδύσουν ενόψει της νέας πραγματικότητας!
3. Οι δυτικές κυβερνήσεις διαπίστωσαν(!) ότι αφενός η ύφεση αυξάνει τις ανάγκες για κοινωνικές παροχές και αφετέρου μειώνει τα έσοδα τους από φόρους και τέλη! Αποτέλεσμα: φαύλος κύκλος αυξανόμενων δημοσιονομικών ελλειμμάτων/λιτότητας και περαιτέρω ύφεσης!
4. Οι κοινωνικοί εταίροι που με μεγάλες δυσκολίες και αντιπαραθέσεις κατάφεραν να φέρουν τα δυτικά κράτη στο ψηλότερο ιστορικά επίπεδο κοινωνικής πρόνοιας δεν είναι διατεθειμένοι να αντιμετωπίσουν «ρεαλιστικά» τη νέα πραγματικότητα! Προσπαθούν με νύχια και με δόντια να «συντηρήσουν» «κεκτημένα», που οι κοινωνίες τους ΔΕΝ μπορούν πλέον να χρηματοδοτήσουν!
5. Οι οικονομολόγοι δεν έχουν ούτε θεωρητικές ούτε εμπειρικές συνταγές για αντιμετώπιση της νέας κατάστασης. Αποτέλεσμα, ακούμε κάθε λογής εισηγήσεις, από τις πλέον συντηρητικές μέχρι τελείως εξωπραγματικές και υφιστάμεθα επικίνδυνα πειράματα –που αποδεικνύονται αναποτελεσματικά- και αυξάνουν την πολιτική σύγχυση!
6. Οι περισσότεροι πολιτικοί στο δυτικό κόσμο και ιδιαίτερα στην ΕΕ έχασαν τον κόσμο κάτω απ’ τα …πόδια τους! Λίγες βόρειες και κεντρικές χώρες της ΕΕ αντιμετώπισαν, την περίοδο 1980-2000, προβλήματα ύφεσης και αναγκάστηκαν έγκαιρα (δηλαδή, πριν εκδηλωθούν σε μεγάλο βαθμό οι πιο πάνω τρεις συγκυρίες) να λάβουν μέτρα διαρθρωτικής διόρθωσης, ωρίμασαν πολιτικο-κοινωνικο-οικονομικά και δημιούργησαν υποδομές που αντιδρούν σχετικά αποτελεσματικά στη νέα κατάσταση πραγμάτων. Στις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ, οι πολιτικοί δυστυχώς δεν αντέδρασαν έγκαιρα για τους γνωστούς λόγους (ανωριμότητας, εξάρτησης από τα συνδικάτα, λαϊκισμού, εξάρτησης από εξωτερική βοήθεια, κοκ) και βρίσκονται μπροστά σε μια …«καταιγίδα»!
7. Η Κύπρος ανήκει στην τελευταία κατηγορία! Είναι η πλέον αδικαιολόγητη! Είχε μια σημαντική υστέρηση στην εκδήλωση της κρίσης και τα παραδείγματα/προειδοποιήσεις άλλων χωρών της Ευρωζώνης (Ιρλανδίας, Ελλάδας, Πορτογαλίας και Ισπανίας) και μπορούσε να αντιδράσει νωρίτερα αποφεύγοντας καταστροφικές επιπτώσεις! Δυστυχώς ατύχησε να κυβερνάται από ένα Πρόεδρο και ένα πολιτικό κόμμα που δεν είχαν ικανότητα και τόλμη ευέλικτης αντιμετώπισης των προβλημάτων. Απεναντίας, ταμπουρωμένοι πίσω από μια αποτυχημένη ιδεολογία και κατατρυχόμενοι από ιδεοληψίες, …έσπρωξαν τον τόπο στην αυτοκτονία, ασκώντας ένα καινοφανή καπιταλιστικο-κομμουνισμό! ΚΑΙ ΔΥΣΤΥΧΩΣ ΣΥΓΚΥΒΕΡΝΟΥΝ ΑΚΟΜΗ (ελέω δοτού απηρχαιωμένου συντάγματος), ΕΛΕΓΧΟΝΤΑΣ ΔΣ (ΗΜΙ)ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ, ΔΗΜΟΣΙΟΥΣ ΑΞΙΩΜΑΤΟΥΧΟΥΣ, ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΑ, ΕΠΟΠΤΙΚΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΔΙΕΥΘΥΝΤΙΚΑ ΣΤΕΛΕΧΗ ΤΟΥ ΕΔΤ!
Ενόψει των πιο πάνω, μόνη λύση πλέον για μας είναι να αφοσιωθούμε με υπομονή και επιμονή:
(i) στις αναγκαίες διαρθρωτικές αλλαγές στο δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα για να απαλλαγούμε από τα βαρίδια που εμποδίζουν την πρόοδο και να υποστηρίξουμε τον πολίτη και την επιχείρηση,
(ii) στη διαμόρφωση ενός επιχειρηματικού περιβάλλοντος που ενθαρρύνει την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα,
(iii) στην επίτευξη ισορροπίας μεταξύ του κόστους του κράτους και της δυνατότητας του πολίτη και της επιχείρησης να το χρηματοδοτήσουν και άρα στις αναγκαίες θυσίες εκ μέρους ΟΛΩΝ,
(iv)στη διαμόρφωση και χρηματοδότηση μιας νέας στρατηγικής παραγωγικών τομέων –αγαθών και υπηρεσιών,
(v) στην επιμόρφωση του ανθρώπινου δυναμικού στις αναγκαίες νέες τεχνογνωσίες και σε διεργασίες καινοτομίας και επιχειρηματικότητας,
(vi)στην επίτευξη κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής σταθερότητας που θα ενθαρρύνουν και την εντόπια επιχειρηματικότητα και την προσέλκυση ξένων επενδύσεων, επιχειρηματιών και τουριστών –και αυτό ίσως είναι το πιο δύσκολο κρίνοντας από την ουτοπική στάση εκείνων των πολιτικών κομμάτων και συντεχνιών, που φέρουν και τη μεγαλύτερη ευθύνη για τη σημερινή κατάσταση, και
(vii) στη σύνταξη και συνεργασία μας με τις χώρες που δείχνουν το νέο δρόμο: Ισραήλ, Σκανδιναβία, Ελβετία, Κορέα…!
Ας ευχηθούμε ότι η πλειοψηφία των πολιτικών κομμάτων και των συντεταγμένων κοινωνικών συνόλων θα απομονώσει τους ουτοπικούς λαϊκιστές, θα αρθεί στο ύψος των περιστάσεων και θα αφοσιωθεί στα πιο πάνω!
Και αυτό απαιτεί ψηλές ηγετικές ικανότητες! Τις διαθέτουμε;
Ιδού η …Κύπρος, ιδού και το …πήδημα!