Του Νίκου Τιμοθέου*
Αναγνώστης διερωτήθηκε: Είχαμε ποτέ «καλή» κυβέρνηση και την χάσαμε; Προς τι ο τίτλος: «Επανεφευρίσκοντας την κυβέρνηση»; Έχει φυσικά δίκαιο! Δεν είχαμε ποτέ «καλή» κυβέρνηση! Ούτε επί αποικιοκρατίας ούτε στα 53 χρόνια της κολοβής ανεξαρτησίας μας! Απεναντίας! Μέχρι σήμερα οι διαδοχικοί πρόεδροι οδήγησαν τις κυβερνήσεις τους (…μας) και τον ευρύτερο δημόσιο τομέα από το κακό στο χειρότερο (παρασύροντας φυσικά και τον ιδιωτικό) με αποκορύφωμα την κατάντια μας επί κυβέρνησης Χριστόφια! Θα πρέπει ο τίτλος να είναι «Εφευρίσκοντας την παραγωγική κυβέρνηση»! Και συμμορφώνομαι!
Πώς όμως κρίνει κάποιος μια κυβέρνηση (ή μια υπηρεσία ή ένα οργανισμό ή μια εταιρεία); Μα μόνο ένας τρόπος υπάρχει: με μετρήσεις, χρησιμοποιώντας κατάλληλους δείκτες και κρίσιμους παράγοντες επιτυχίας (ΚΠΕ)! Αυτό μαθαίνουν στα πανεπιστήμια οι φοιτητές της διοίκησης και πλείστων άλλων ειδικοτήτων! Τώρα, θα πείτε, γιατί κανένας δεν εφαρμόζει όσα διδάσκονται στα πανεπιστήμια; Το ερώτημα ήταν μέχρι πρόσφατα ρητορικό και ίσως συνεχίσει, παρά τις ελπίδες μας, να παραμένει τέτοιο!
Στα προηγούμενα άρθρα της σειράς αυτής περιγράψαμε τις δύο από τις πέντε στρατηγικές εφεύρεσης της παραγωγικής κυβέρνησης: τη θεμελιώδη στρατηγική διαύγειας σκοπού, ρόλου και κατεύθυνσης και τη στρατηγική των συνεπειών. Σήμερα θα κάμουμε μια σύντομη εισαγωγή στην τρίτη: στη στρατηγική των πελατών.
Ποιος ο ΛΟΓΟΣ ΥΠΑΡΞΗΣ μιας υπηρεσίας, ενός οργανισμού, μιας εταιρείας, ενός συνεταιρισμού ή έστω ενός «γραφείου» επαγγελματία (γιατρού, λογιστή, δικηγόρου,…); Η απάντηση είναι τετριμμένη: Χάριν των πελατών! Και όταν πρόκειται για ιδιωτική επιχείρηση ή γραφείο, όλοι το θυμόμαστε και το θεωρούμε αυτονόητο!
Δυστυχώς, όταν πρόκειται για το δημόσιο όλοι τείνουμε να το ξεχάσουμε! Γιατί άραγε;
Μια ιδιωτική εταιρεία είναι αυτονόητο ότι έχει δύο τουλάχιστον συμμετόχους στους οποίους λογοδοτεί καθημερινά ή περιοδικά: τους μετόχους/ιδιοκτήτες και τους πελάτες! Αν (αρκετοί) πελάτες εγκαταλείψουν μιαν εταιρεία, σύντομα εξαφανίζεται: πτωχεύει, εξαγοράζεται, συγχωνεύεται! Και γιατί θα την εγκαταλείψουν; Επειδή έχουν ΕΠΙΛΟΓΗ! Από την άλλη, αν οι μέτοχοι δεν είναι ικανοποιημένοι από την απόδοση της και το αντιληφθούν έγκαιρα και πάρουν μέτρα, πχ αν απολύσουν τη γενική διεύθυνση και προσλάβουν νέα, μπορεί να οδηγήσουν την εταιρεία σε «αναγέννηση», να ικανοποιήσουν τους πελάτες και να αποφύγουν την εξαφάνιση –άλλως η μοίρα της είναι προδιαγεγραμμένη! Και γιατί μπορούν ν’ αλλάξουν τη διεύθυνση ή και άλλους υπαλλήλους; Επειδή, απλούστατα, έχουν ΕΠΙΛΟΓΗ!
Είναι επομένως η εταιρεία υπόλογος τουλάχιστον στους ιδιοκτήτες και στους πελάτες! (Συχνά και σε άλλους συμμέτοχους, αν και με μικρότερες συνέπειες: στους διάφορους ρυθμιστές/επόπτες και στο κοινό!)
Ομοίως, ένας δημόσιος/κρατικός οργανισμός ή υπηρεσία (όπως είναι όλες οι κυβερνητικές υπηρεσίες, τα σχολεία, τα νοσοκομεία, η αστυνομία, ο στρατός, οι κρατικοί οργανισμοί) και οι κρατικές υπηρεσίες είναι υπόλογος και στον ιδιοκτήτη και στον πελάτη: πολίτη (ατομικά και συλλογικά) ή και στην επιχείρηση (νομικό πρόσωπο)! Γιατί άραγε πάντα σχεδόν το ξεχνούμε; Όταν μάλιστα εδώ το σύνολο των πελατών συχνότατα ταυτιζόμαστε πλήρως ή σχεδόν πλήρως με το σύνολο των ιδιοκτητών! Οι ιδιοκτήτες και έπλαττες των δημόσιων σχολείων είναι οι γονείς και ως πολίτες/φορολογούμενοι/ψηφορόροι ή και φοιτητές και ως αντιπρόσωποι των ανήλικων παιδιών-μαθητών! Των νοσοκομείων, οι ασθενείς! Του Εφόρου Εταιρειών, οι εταιρείες και οι πολίτες!…
…Επειδή, προφανώς, όλες αυτές οι δημόσιες οντότητες ΝΙΩΘΟΥΝ ότι δεν είναι υπόλογοι στους πελάτες-πολίτες/επιχειρήσεις, ΑΛΛΑ μόνο στους εκάστοτε κυβερνώντες και συχνά ούτε και σ’ αυτούς! Γιατί άραγε συμβαίνει αυτό; Μα απλούστατα, επειδή ο πελάτης-πολίτης/επιχείρηση ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΕΠΙΛΟΓΗ! Επειδή είναι ΜΟΝΟΠΩΛΙΑ! Και ρωτά ο αφελής πολίτης: Δεν θα μπορούσαν οι κυβερνώντες (Πρόεδρος, βουλευτές, κόμματα) να εξαναγκάσουν κάθε κρατική/δημόσια οντότητα να εξυπηρετεί άψογα τους πελάτες της (πολίτες ή και επιχειρήσεις); Θεωρητικά, η απάντηση θα έπρεπε να είναι θετική! Και τότε θα διερωτάτο ο πολίτης: Γιατί δεν γίνεται; Και η απάντηση, δυστυχώς, είναι η ίδια: Επειδή είναι μονοπώλια! Ο πολίτης/η επιχείρηση ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΕΠΙΛΟΓΗ!
Η παγκόσμια εμπειρία, σε κάθε τύπου καθεστώς, έχει αποδείξει, κατ’ επανάληψη, ότι όπου δεν υπάρχει επιλογή, ΟΠΟΥ ΥΦΙΣΤΑΝΤΑΙ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑ, η πλειοψηφία όσων οφείλουν ή επιλέγουν (εξασφαλίζοντας μονοπωλιακό καθεστώς) να εξυπηρετήσουν τον πολίτη/επιχείρηση καθ’ οιονδήποτε τρόπο ΣΥΝΕΧΩΣ ΧΕΙΡΟΤΕΡΕΥΟΥΝ την παραγωγικότητα τους: την αποτελεσματικότητα τους (τι όφειλαν να κάνουν), την αποδοτικότητα τους (την αξία που προσφέρουν/προσθέτουν έναντι του αντίστοιχου κόστους) και την ποιότητα των προσφερόμενων προϊόντων/υπηρεσιών!
Η κατάσταση χειροτερεύει όταν οι εργαζόμενοι στο δημόσιο (είτε πρόκειται για απόλυτα είτε για συγκεκαλυμμένα μονοπώλια) καταφέρνουν, ως συνήθως, να «δημιουργήσουν κεκτημένα»: διά βίου (και ασχέτως …απόδοσης) εξασφαλισμένη εργασία, συνεχή αύξηση απολαβών (ανεξαρτήτως …απόδοσης), εικονική αξιολόγηση (ως …άριστοι)! Ακόμη και εκεί που «φοβούνται» τους «προϊστάμενους» (αυτόκλητους «ιδιοκτήτες»), συνήθως στις δικτατορίες, αρκούνται στην εξυπηρέτηση των δικτατόρων και του περίγυρου τους, της νομενκλατούρας, των apparatchikκαι της ιεραρχίας τους! Ούτως ή άλλως, εκεί οι κυβερνώντες ούτε εκπροσωπούν ούτε και ενδιαφέρονται για τον πολίτη και την επιχείρηση!
Βλέπουμε λοιπόν ότι ο ΜΟΝΟΣ ΤΡΟΠΟΣ «ΕΞΑΝΑΓΚΑΣΜΟΥ» (αρχικά, όπως θα δούμε σε μελλοντικό άρθρο, «με το ζόρι» και αργότερα «αυτοβούλως») των κρατικών/δημόσιων οντοτήτων και των ατόμων που εργάζονται σ’ αυτές είναι η αξιολόγηση τους και η εξάρτηση της ύπαρξης τους (πχ του προϋπολογισμού ή των εσόδων τους) και από τους πελάτες τους (πολίτες/επιχειρήσεις) και από την ιεραρχία τους και τους εκλεγμένους (στη δημοκρατία) άρχοντες!
Προς τούτο υπάρχουν πολλοί τρόποι και μέθοδοι, όπως θα δούμε σε μελλοντικά μας άρθρα. Υπάρχουν μάλιστα και δοκιμασμένα μοντέλα που διευκολύνουν την «αναγέννηση» (ή αν προτιμάτε «μεταρρύθμιση» ή «επανασχεδιασμό») του ευρύτερου δημόσιου τομέα. Εύκολο δεν είναι! Αποκλειστικά τεχνοκρατικό δεν είναι! ΕΙΝΑΙ ΚΥΡΙΩΣ ΘΕΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ ΚΑΙ ΒΟΥΛΗΣΗΣ! ΚΥΡΙΩΣ ΟΜΩΣ ΕΙΝΑΙ ΘΕΜΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ! Είναι θέμα κατάργησης των μονοπωλίων και αποτελεσματικής ρύθμισης και εποπτείας!
Για πρώτη φορά στην Κύπρο, μια κυβέρνηση τάχθηκε να μεταρρυθμίσει το δημόσιο υπέρ του πολίτη και της επιχείρησης. Θα κριθεί εκ των αποτελεσμάτων (κατά την προσφιλή έκφραση των απελθόντων, που δεν θέλουν να κριθούν εκ των αποτελεσμάτων τους)!
Πρόεδρε: ιδού η …Κύπρος, ιδού και το …πήδημα!
*Δημοσιεύτηκε στον ΠΟΛΙΤΗ στις 9.6.2013
Η βελτίωση των δημόσιων σχολείων
Κλασικό παράδειγμα δραματικής βελτίωσης της απόδοσης των δημόσιων σχολείων επιτεύχθηκε σε όσες χώρες, πολιτείες, περιοχές, εισήγαγαν την επιλογή! Σε κάποιες περιπτώσεις οι γονείς έχουν δικαίωμα να μετακινήσουν τα παιδιά τους από ένα δημόσιο σχολείο σε άλλο –και μαζί με το κάθε παιδί μετακινείται και αντίστοιχο ποσό προϋπολογισμού! Σε προοδευτικότερες περιπτώσεις, στο κάθε παιδί προσφέρεται «δελτίο» και η επιλογή μεταξύ δημόσιου σχολείου (της επιλογής του) και ιδιωτικού! Αλλού, επιτρέπεται στις τοπικές διοικήσεις των δημόσιων σχολείων ή και σε μη κερδοσκοπικές οργανώσεις (πχ γονιών) να ιδρύσουν εξειδικευμένα σχολεία με έμφαση σε ειδικούς σκοπούς ή θέματα, όπως πχ για παιδιά με ειδικές ανάγκες ή για παιδιά που δεν μπορούν να αποδώσουν ή να προσαρμοστούν σε «συνηθισμένο/ παραδοσιακό» δημόσιο σχολείο ή για παιδιά με ψηλές αποδόσεις που χάνουν το ενδιαφέρον τους σε δημόσια σχολεία «χαμηλής ταχύτητας» με δυσμενή αποτελέσματα (αντί του …αντίστροφου) ή παιδιά με ειδικές ικανότητες (αθλητισμού, μουσικής, εικαστικών τεχνών, κοκ). Ισχυρισμοί ότι τέτοιες προσεγγίσεις οδηγούν σε διακρίσεις όχι μόνο δεν ευσταθούν, αλλ’ απεναντίας η πράξη αποδεικνύει το αντίθετο, αφού ο κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός και σίγουρα η ένταξη όλων σε «κοινές» ομάδες, το μόνο που επιτυγχάνει είναι την προς τα κάτω ισοπέδωση: Αντί να «ανυψώνονται» οι «ασθενείς» μαθητές, αποξενώνονται και οι «ασθενέστεροι» και «ταλαντούχοι»! Θετικά παραδείγματα, βρίσκει κανείς και σε Ευρωπαϊκές χώρες και σε πολιτείες των ΗΠΑ και αλλού, όπως στη Νέα Ζηλανδία!