Του Νίκου Τιμοθέου*
Μέχρι πρόσφατα, η εταιρική νομοθεσία δεν επέτρεπε οποιονδήποτε άλλο εταιρικό σκοπό πέρα από τη μεγιστοποίηση του κέρδους –ο συμβατικός ρόλος της εταιρείας στην κοινωνία ήταν και είναι ακόμη, στην καλύτερη περίπτωση, περιοριστικός και, στη χειρότερη, καταστροφικός, αντιπροσωπεύοντας τον άκρατο καπιταλισμό (βλ παλαιότερα άρθρα*)!
Η νομική δομή της ΕΟ είναι ένα νέο χρήσιμο εργαλείο. Αντιμάχεται τον ‘αγώνα’ δημιουργίας βραχυπρόθεσμων κερδών! Καθιστά δυνατή την προσέλκυση ταλέντων και τη μετατροπή των πελατών σε «διαφημιστές» της εταιρείας, προσφέροντας τους μεγαλύτερη διαφάνεια έναντι «κίβδηλων» διαφημιστικών υποσχέσεων! Στους υπαλλήλους διασφαλίζει εργασία ψηλότερης ποιότητας ενθαρρύνοντας τους να προσφέρουν τον καλύτερο τους εαυτό! Στους επενδυτές διασφαλίζει αειφορία ελαχιστοποιώντας τους κινδύνους –μειώνοντας τη σπατάλη, αυξάνοντας την ευθύνη των εκτελεστικών διευθυντών, βελτιώνοντας τις ευκαιρίες της αγοράς κεφαλαίου!…
Στην Πολιτεία του Delaware είναι εγγεγραμμένες οι μισές δημόσιες εταιρείες των ΗΠΑ, το 64% των εταιρειών που ανήκουν στο Fortune 500. Είναι η σπουδαιότερη Πολιτεία σε ό,τι αφορά την άντληση εταιρικών κεφαλαίων και επενδυτών. Είναι η 19η Πολιτεία που αποκτά τέτοια νομοθεσία.
Η δυνατότητα που δίνει η νέα νομοθεσία να εγγραφούν ως εταιρείες οφέλους, τους επιτρέπει την αναγκαία διαφοροποίηση, ώστε να μπορούν να υπηρετούν ένα ανώτερο σκοπό με ψηλότερα πρότυπα διαφάνειας και λογοδοσίας, προς όφελος όλων των συμμετόχων τους, προσελκύοντας ψηλότερου επιπέδου προσωπικό, πελάτες, συνεργάτες, επενδυτές! Μελέτες αγοράς αποδεικνύουν ότι αυξάνεται συνεχώς ο αριθμός των πολιτών που επιθυμούν κάτι τέτοιο –το 25% των αμερικανών προτιμούν να ψωνίζουν από κοινωνικά υπεύθυνες εταιρείες. το 86% δήλωσαν ότι είναι έτοιμοι να το πράξουν!
Πέρα από τη νομοθεσία, σήμερα είναι δυνατή η αξιολόγηση και πιστοποίηση μιας εταιρείας, από ανεξάρτητο μη κερδοσκοπικό οργανισμό, το BLab1, με βάση αυστηρά πρότυπα κοινωνικής και περιβαλλοντικής απόδοσης, λογοδοσίας και διαφάνειας. Ήδη έχουν πιστοποιηθεί περισσότερες από 760 επιχειρήσεις σε 27 χώρες και 60 τομείς της οικονομίας –όλες προσβλέπουν σε ένα κοινό στόχο: να επαναπροσδιορίσουν τι σημαίνει εταιρική επιτυχία!
Τα θετικά αποτελέσματα είναι ορατά. Συγκρινόμενες με άλλες μη εγγεγραμμένες ως ΕΟ, οι Εταιρείες Οφέλους βελτιώνουν την ποιότητα ζωής των συμμετόχων τους: 68% περισσότερες τείνουν να δίνουν τουλάχιστον 10% των κερδών τους στη φιλανθρωπία, 47% τείνουν να χρησιμοποιούν ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, 18% τείνουν να επιλέγουν προμηθευτές από κοινότητες που δυσπραγούν. Απ’ αυτές τέσσερεις φορές περισσότερες προσφέρουν ευκαιρίες επαγγελματικής ανάπτυξης, 2,5 φορές περισσότερες τείνουν να δίνουν στους υπαλλήλους τους τουλάχιστον 20 ώρες πληρωμένης εργασίας ετησίως για εθελοντική κοινωνική εργασία.
- Γιατί θα διερωτηθεί ο ανήσυχος πολίτης επέρχεται αυτή η ανέλιξη της καπιταλιστικής εταιρείας; Θα έχει συνέχεια ή θα αποτύχει ως ακόμη μια πρόσκαιρη διαφημιστική μόδα; Θα αγκαλιαστεί από την επιχειρηματική κοινότητα; Από τους πολιτικούς, που νομοθετούν;
Χαρακτηριστική είναι η αντίδραση Ρώσων ‘διανοουμένων’ στην πρόσφατη οικονομική κρίση: «Όσα μας είπε ο Μαρξ για τον κομμουνισμό είναι λανθασμένα! Πλην όμως όσα είπε για τον καπιταλισμό είναι ορθά!» Και όμως σφάλλουν! Ο καπιταλισμός, με όλα τα ελαττώματα του, πέτυχε μέχρι στιγμής τη μεγαλύτερη ευημερία, που γνώρισε η ανθρωπότητα. Είναι αντιμέτωπος με τις αδυναμίες του και άρχισε να ανελίσσεται, ωριμάζοντας, σε ένα ανώτερο επίπεδο. Εταιρείες που το επιχειρούν επενδύουν στην ΑΕΙΦΟΡΙΑ, στην πράσινη λειτουργία και ανάπτυξη, στην κοινωνική ευθύνη.
Πλην όμως αγωνίζονται να ξεχωρίσουν από τις υπόλοιπες στα μάτια των συμμετόχων τους: προσωπικού, πελατών, προμηθευτών, επενδυτών, ρυθμιστών, ΜΜΕ,… μέσα σε μια ομίχλη παραπληροφόρησης και παραπλανητικής διαφήμισης –και, από πάνω, αντιμετωπίζουν την «εχθρότητα» του εταιρικού νόμου, που επιβάλλει «μεγιστοποίηση» του κέρδους υπέρ των μετόχων, συχνά εκλαμβανόμενη μυωπικά ως βραχυπρόθεσμη κερδοφορία!
Ο παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός ψηλής τεχνολογίας του 21ου αιώνα είναι πολύ διαφορετικός από το μεταπολεμικό καπιταλισμό, που κατάφερε να δημιουργήσει στο δυτικό κόσμο μια τεράστια ευημερούσα μέση τάξη –την ώρα που ο κομμουνισμός αποτύγχανε παταγωδώς!
Η κρίση του τέλους της χιλιετηρίδας και η παρούσα προβληματίζουν πολιτικούς, φιλόσοφους, οικονομολόγους, επενδυτές, επιχειρηματίες, συνδικαλιστές… και το μέσο πολίτη, που νιώθουν την επείγουσα ανάγκη ν’ ‘αλλάξουν’ τα καπιταλιστικά «ιδρύματα» -ιδιωτικές και δημόσιες εταιρείες, χρηματοοικονομικούς οργανισμούς, ρυθμιστικά και εποπτικά όργανα. Στόχος: να εξαλειφθούν οι αδυναμίες του «παλιού» καπιταλισμού και τη θέση τους να πάρουν νέες μορφές που να υπηρετούν το στόχο της ευημερίας όλων των πολιτών ή τουλάχιστον της μεγάλης μάζας τους με μακροπρόθεσμη προοπτική, έστω και σε βάρος του βραχυπρόθεσμου οικονομικού κέρδους!
Σε πρόσφατη συζήτηση στρογγυλής τραπέζης με θέμα τις Εταιρείες Οφέλους, που φιλοξένησε το World Economic Forum, φημισμένοι ομιλητές διαφόρων ειδικοτήτων εκδήλωσαν την αισιόδοξη πεποίθηση τους ότι μια επιχείρηση μπορεί να ευθυγραμμίσει το στόχο της κερδοφορίας με την εξυπηρέτηση του κοινού καλού! Η νομοθεσία περί Εταιρειών Οφέλους έκριναν ότι είναι βήμα προς την ορθή κατεύθυνση.
Σίγουρα εμπίπτει σε ένα γενικότερο κίνημα, που εμφανίζεται δειλά-δειλά τις τελευταίες δεκαετίες με τη διαμόρφωση στην Ευρώπη μοντέλων επιχειρηματικής αρίστευσης, όπως του EFQM, μοντέλων επιχειρηματικής ηθικής αρίστευσης, όπως του EBEN.GR και εθνικών και διεθνών βραβείων αριστείας.
- Είναι αυτά όμως αρκετά; Πολύ φοβούμαι πως όχι!
Το κίνημα θα πρέπει να γίνει τολμηρότερο. Πεποίθηση της στήλης είναι ότι έφθασε η ώρα να δοκιμαστεί στην πράξη ο ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ*! Η μορφή εκείνη εταιρικού ιδρύματος στην οποία οι υπάλληλοι θα συμμετέχουν ΑΥΤΟΜΑΤΩΣ, ΩΣ ΑΤΟΜΑ, στο μετοχικό κεφάλαιο και θα έχουν αυξημένα δικαιώματα πληροφόρησης και συμμετοχής στη διαμόρφωση της στρατηγικής και στον έλεγχο λειτουργίας της εταιρείας! Θα συμμετέχουν στα κέρδη, αλλά και στις ζημιές! (Στην Κύπρο, δυστυχώς, τη στιγμή αυτή μόνο στη ζημιά συμμετέχουν πχ οι υπάλληλοι των μεγάλων τραπεζών και πολλών άλλων εταιρειών, άσχετα αν ως άτομα, οι πλείστοι, δεν είχαν άμεσο λόγο στη διαχείριση τους –ως συντεχνίες σίγουρα έχουν έμμεση τουλάχιστον ευθύνη!)
Η Κύπρος έχει μπρος της μια μεγάλη ευκαιρία να κάνει ένα βήμα προς τον Κοινωνικό Καπιταλισμό ενόψει της ιδιωτικοποίησης των (ημι)κρατικών οργανισμών (βλ ένθετο)! Δεν χρειάζεται ιδιαίτερη σοφία για να δει κάποιος πόσο ελλειμματική ήταν και είναι η ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ των οργανισμών αυτών, των μεγάλων τραπεζών και πολλών μεγαλο-μεσαίων (εμπορικών, κτηματικών, ‘αναπτυξιακών’…) επιχειρήσεων! Μια Επιτροπή Σοφών που θα είχε εντολή να διερευνήσει το θέμα που θα κατέληγε; Στην ανάγκη αποτελεσματικής …πρόληψης και αποτελεσματικού …ελέγχου! Και αυτά δεν είναι δυνατό να επιβάλλονται ΜΟΝΟΝ απέξω –από όργανα του τύπου «Έφορος Εταιρειών» ή ΕΚΑ! Πρέπει να είναι εγγενή στο σύστημα –μέσω θεσμοθετημένων μηχανισμών! Με αναβάθμιση του ‘Νόμου περί εταιρειών’ –και απομάκρυνση από το αγγλοσαξονικό πρότυπο!
- Μπορεί να γίνει; ΝΑΙ! Αρκεί η Πολιτεία -κυβέρνηση, πολιτικές δυνάμεις, οργανωμένα σύνολα εργοδοτών, νομικών, λογιστών… (και …συντεχνίες;)- να αναθέσει σε μια δράκα ‘σοφών’ να ετοιμάσουν, εντός τριμήνου, μια νέα νομοθεσία με βάση τις αρχές του ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ!
Θα τολμήσουν; Ή θα περιμένουν την …επόμενη πολιτικοκοινωνικοοικονομική κρίση; Σε …5-10 χρόνια;
Ιδού η …Κύπρος, ιδού και το …πήδημα!
1 http://www.bcorporation.net/
*Βλ σειρά άρθρων στον ιστότοπο www.nicostimotheou.com
**Δημοσιεύτηκε στον ΠΟΛΙΤΗ στις 25.8.2013
Η κοινωνικοποίηση των (ημι)κρατικών οργανισμών
Η Κύπρος έχει μπρος της μια μεγάλη ευκαιρία: Να κάνει ένα βήμα προς τον Κοινωνικό Καπιταλισμό ενόψει της ιδιωτικοποίησης των (ημι)κρατικών οργανισμών.
Μπορεί κάλλιστα να εγκρίνει ειδική νομοθεσία με βάση την οποία, οι υπάλληλοι θα πάρουν 10-15% του μετοχικού κεφαλαίου υπό μορφή μετοχών ειδικής τάξης -ο καθένας/καθεμιά αναλόγως θέσης, κλίμακας και υπολειπόμενου χρόνου υπηρεσίας, έναντι αντίστοιχης μείωσης μισθοδοσίας και ωφελημάτων, που θα αντικατασταθούν με αντίστοιχη συμμετοχή στα κέρδη της κάθε κοινωνικοποιημένης πλέον επιχείρησης. Οι μετοχές αυτές δεν θα μπορούν να εκποιηθούν και θα επανέρχονται αυτομάτως στην εταιρεία με την αποχώρηση του υπαλλήλου για να δοθούν σε νέους/προαγόμενους υπαλλήλους!
Το 35% του μετοχικού κεφαλαίου θα μπορούσε να πωληθεί σε εγνωσμένης απόδοσης αδελφή επιχείρηση, πχ χώρας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που θα αναλάβει και τη διεύθυνση της επιχείρησης.
Το υπόλοιπο 50-55% θα διατηρήσει το κυπριακό δημόσιο βραχυπρόθεσμα και θα το εκποιήσει, αν χρειαστεί, μεσοπρόθεσμα (σε 3-5 χρόνια), κατά προτίμηση μέσω (του κυπριακού;) χρηματιστηρίου.
Έτσι διασφαλίζεται ότι ο κάθε οργανισμός (1) θα κοινωνικοποιηθεί με ευρύτατο κοινωνικό έλεγχο, (2) θα τύχει παραγωγικής (αποτελεσματικής, αποδοτικής, ποιοτικής και καινοτόμου) διεύθυνσης, με βάση τις καλύτερες πρακτικές και (3) δεν θα «ξεπουληθεί» (για να χρησιμοποιήσουμε ένα παραφθαρμένο όρο του στείρου αντιπολιτευτικού συρμού)! Και τούτο επειδή 10-15% θα παραμείνει στα χέρια των υπαλλήλων και η αξία του 50-55% θα πάρει ανοδική πορεία με την ανόρθωση της οικονομίας και τη σίγουρα πολύ καλύτερη διεύθυνση που θα εισαγάγει ο μεγαλεπενδυτής! Πιθανόν μάλιστα, το 50-55% που θα ανήκει στο κυπριακό δημόσιο να αποκτήσει σε πέντε χρόνια ολόκληρη την αξία που έχει σήμερα το 100%!
Προς τούτο βέβαια, πρέπει οι ‘συντηρητικές …δεξιοκεντροαριστερές’(!) πολιτικές δυνάμεις και συντεχνίες να αποβάλουν τις στείρες θέσεις τους, να σταματήσουν να κάνουν τα στραβά μάτια στη χαμηλή παραγωγικότητα των δημόσιων οργανισμών και στην κακοδιαχείριση που, μερικώς μόνο, παρουσιάζει η Γενική Ελέγκτρια στις ετήσιες εκθέσεις της και να …τολμήσουν ένα βήμα προς τον Κοινωνικό Καπιταλισμό!