Ιδού η …Κύπρος, ιδού και το …πήδημα! (LXII) – Προαπαιτούμενο επιβίωσης και προόδου η ανταγωνιστική μόρφωση!

Του Νίκου Τιμοθέου*

Όλοι παραδέχονται πλέον, ανά το παγκόσμιο, ότι ο βασικότερος συντελεστής για τη μακροχρόνια πρόοδο ενός λαού (ενός κράτους) είναι η ΜΟΡΦΩΣΗ του! Και η μόρφωση του εξαρτάται από την ΠΑΙΔΕΙΑ του. Και η παιδεία του εξαρτάται από δύο παράγοντες:

• Την ΠΟΙΟΤΗΤΑ και την ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ ΤΩΝ ΔΑΣΚΑΛΩΝ!
• Την ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ ΜΟΡΦΩΣΗΣ ΤΩΝ ΓΟΝΙΩΝ

………………………………………………………………………

 Κρυφοκοιτάζουμε στην τάξη ενός δημοτικού σχολείου σ’ ένα χωριό της Φινλανδίας: η τάξη είναι λιτή με θρανία σε σειρές! Ο δάσκαλος κάτι διηγείται στα …φινλανδικά! Οι μαθητές κάθονται στην άκρη των καθισμάτων τους και ακούνε με προσήλωση για δέκα λεπτά! Όταν ο δάσκαλος σταματά, ανοίγουν όλοι τα βιβλία τους, μελετούν και αρχίζουν να γράφουν στα τετράδια τους! Ξαφνικά μια μαθήτρια σηκώνει το χέρι, ζητά το λόγο και κάτι ερωτά! Ο δάσκαλος καλεί την τάξη να σχολιάσει! Πολλοί μαθητές παίρνουν για λίγο το λόγο σε μια έντονη συζήτηση για οκτώ-δέκα λεπτά! Ο δάσκαλος συμπληρώνει και οι μαθητές, όλοι οι μαθητές, επιστρέφουν στην εργασία τους!

……………..

Στα διεθνή συγκριτικά τεστ (PISA, ΤΙΜΜS…), οι Φινλανδοί μαθητές βρίσκονται συστηματικά στην κορυφή του πίνακα! Γιατί άραγε;

(1)  Επειδή έχουν ΑΡΙΣΤΟΥΣ ΔΑΣΚΑΛΟΥΣ: ψηλής διανοητικής στάθμης, άριστης εκπαίδευσης, άριστης παιδαγωγικής ικανότητας, με ψηλό αίσθημα ΕΚΠΛΗΡΩΣΗΣ ΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ τους –της ΜΟΡΦΩΣΗΣ των παιδιών! Δασκάλους που κάνουν τη θεωρία πράξη –που ΑΓΑΠΟΥΝ τους μαθητές τους!

(2)Επειδή η ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ ΜΑΘΗΣΗΣ της κοινωνίας -άρα των δασκάλων, των γονιών και των μαθητών, των πολιτικών- θεωρεί την παιδεία τον πρωταρχικό συντελεστή προόδου στη ζωή! Γονείς που αρχίζουν να μορφώνουν τα παιδιά τους από τα γεννοφάσκια και συνεχίζουν να τα στηρίζουν μαθησιακά και άλλως πως μέχρι να αποφοιτήσουν!  Μαθητές που στο ερώτημα: «Γιατί πας σχολείο;» Απαντούν με έκπληξη για το αυτονόητο: «Μα πώς αλλιώς θα μπορέσω να βρω δουλειά και να προκόψω;» ή «Επειδή μαθαίνω και αυτό μου αρέσει!»

…………….. …………….…………….. …………….

• Τι χρειάζονται πρωτίστως τα παιδιά μας στο σχολείο πέρα από τα βιβλία, τα θρανία, τους πίνακες και τις αίθουσες;  Μα τι άλλο παρά ΔΑΣΚΑΛΟΥΣ ΠΟΥ ΝΑ ΝΟΙΑΖΟΝΤΑΙ, ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΙΚΑΝΟΙ ΚΑΙ ΝΑ ΑΠΟΔΙΔΟΥΝ: ΝΑ ΔΙΔΑΣΚΟΥΝ ΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ ΝΑ ΣΚΕΦΤΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΝΑ ΜΑΘΑΙΝΟΥΝ! …ΝΑ ΤΟΥΣ ΜΟΡΦΩΝΟΥΝ, ΝΑ ΣΥΝΙΣΤΟΥΝ …ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ!

Να νοιάζονται,  όχι για το ωράριο, τις αργίες, το μισθό, τις προαγωγές και τα ωφελήματα, αλλά για το μαθητή!

Ως μαθητές και ως γονιοί έχουμε γνωρίσει δεκάδες αξιόλογους εκπαιδευτικούς οι οποίοι με την ικανότητα και την αφοσίωση τους -τη σωστή κουλτούρα τους- ΜΟΡΦΩΣΑΝ εκατοντάδες μαθητές.  Παράλληλα, γνωρίσαμε  και πολλούς μέτριους και δυστυχώς άλλους  τόσους καταστροφικούς εκπαιδευτικούς στους οποίους δεν θα έπρεπε καν να επιτρέπεται να ασκούν το επάγγελμα του ΔΑΣΚΑΛΟΥ! ‘Εκπαιδευτικούς’ που …στράβωσαν τους μαθητές τους –ανεπανόρθωτα!

Αγαπητοί αναγνώστες, παρακολουθούμε συχνά-πυκνά στους τηλεοπτικούς μας δέκτες τις διαμαρτυρίες οργανωμένων δασκάλων και ‘καθηγητών’ μέσης εκπαίδευσης, έξω από τη βουλή των αντιπροσώπων και στα κανάλια για την υπεράσπιση των …κεκτημένων τους!

Έχετε δει ποτέ παρόμοιων διαστάσεων διαμαρτυρίες για τα δικαιώματα των μαθητών τους π.χ. για το ‘κλείσιμο’ σχολείων ή για τη μείωση των διδακτικών ωρών ενός μαθήματος (που στερεί στα παιδιά απαραίτητη γνώση), για τα αποτελέσματα και τα μαργαριτάρια των εξετάσεων –και ας μην σχολιάσουμε τα ‘ελληνικά’ που παρελαύνουν στα σχόλια των ειδησεογραφικών ιστοσελίδων και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης –συχνά αποφοίτων πανεπιστημίου.  Τι σημαίνει άραγε αυτό;  Ότι νοιάζονται περισσότερο για το μισθό παρά για το μαθητή;  Ή, μήπως, ότι ο μαθητής ποτέ στην ιστορία της εκπαίδευσης του τόπου μας δεν είχε να αντιμετωπίσει σοβαρά προβλήματα; 

•  Μήπως ήρθε η στιγμή να θυμίσουμε στους εκπαιδευτικούς μας την αποστολή τους; Ποιος είναι, τέλος πάντων, ο λόγος ύπαρξης των σχολείων και των δασκάλων (το περίφημο raisond’ être τους);

(Παρεμπιπτόντως, δεν είναι καιρός να απορρίψουμε αυτό το ψευδοακαδημαϊκό «καθηγητής» και να ‘βαφτίσουμε’ όλους τους εκπαιδευτικούς ‘δασκάλους’ μπας και τους θυμίσουμε ότι δουλειά τους είναι να διδάσκουν, να μορφώνουν και όχι να ‘κηρύσσουν’ από ‘καθέδρας’(!) …και ότι ΤΟ ΜΟΝΟ ΠΟΥ ΜΕΤΡΑ είναι το ΠΡΟΪΟΝ της δουλειάς τους: το επίπεδο μόρφωσης των μαθητών τους!)

Όπως ακριβώς ο υπάλληλος και ο διευθυντής μιας ιδιωτικής επιχείρησης (θεληματικά ή εξ ανάγκης) νοιάζεται  για τον πελάτη του γιατί υπάρχει και πληρώνεται ΜΟΝΟΝ για να τον εξυπηρετεί (και αν αποτύχει σ’ αυτό, θα χάσει τη δουλειά του!),  παρομοίως  ο ΜΟΝΑΔΙΚΟΣ λόγος ύπαρξης του εκπαιδευτικού είναι η εξυπηρέτηση του πελάτη του: του μαθητή του!  Αν δεν υπήρχαν μαθητές δεν θα υπήρχαν εκπαιδευτικοί.  Η σχέση είναι αμφίδρομη και υπάρχει αλληλεξάρτηση.  Ο εκπαιδευτικός χρειάζεται το μαθητή, τουλάχιστον όσο ο μαθητής χρειάζεται τον εκπαιδευτικό.

(Θα έλεγε κάποιος ότι αν ‘καταστρέψουμε’ τα δημόσια σχολεία και οι μαθητές στραφούν σε μεγαλύτερους αριθμούς σε άλλες επιλογές, τότε όλοι θα βγουν ζημιωμένοι: μαθητές, εκπαιδευτικοί, γονείς, κοινωνία.  Επιλογές κακές και επιζήμιες σε χρήμα, χρόνο και νευρική ουσία! Εν τούτοις, η παραπαιδεία των «ιδιαιτέρων» συνέβαλε στο να διαπρέψουν πλείστοι Ε/Κ στα πανεπιστήμια της υφηλίου και έχει ‘βγάλει’ πάμπολλους εξαίρετους επιστήμονες –κρύβοντας επιμελώς και διαχρονικά τις αδυναμίες της δημόσιας εκπαίδευσης μας! Η παραπαιδεία φέρνει μάλιστα την …Κορέα στην κορυφή του παγκόσμιου συγκριτικού πίνακα! Επ’ αυτού όμως σε επόμενο!)

Δεν θα αναλύσουμε εδώ (ούτε και είμαστε ειδικοί) την ύλη, τη σημασία του αριθμού των μαθητών ανά τάξη, τα ωράρια και λοιπές  λεπτομέρειες –έτσι κι αλλιώς υπάρχουν επιστημονικές μελέτες που δείχνουν ότι λίγο επηρεάζουν το …αποτέλεσμα! Αυτό που μας λείπει είναι ψηλού επιπέδου ΜΑΘΗΣΙΑΚΗ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ –την είχαμε, πιστεύω, τα πρώτα χρόνια της ανεξαρτησίας και την …αντικαταστήσαμε με την κουλτούρα του εύκολου γρήγορου κέρδους, του μέσου, της κομματοκρατίας…!

Αν δεν καταφέρουμε να αλλάξουμε τη σημερινή κουλτούρα, δεν έχουμε καμιά  απολύτως πιθανότητα να επιβιώσουμε στο μέλλον στην άκρως ανταγωνιστική παγκοσμιοποιημένη οικονομία!

• Πώς αναμένουν Υπουργείο Παιδείας, ΠΟΕΔ, ΟΕΛΜΕΚ, ΟΛΕΤΕΚ, πολιτικοί και, το κυριότερο, οι φορολογούμενοι ΓΟΝΕΙΣ ότι θα μπορέσουν τα παιδιά μας να δημιουργήσουν ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΕΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ, τα προϊόντα και οι υπηρεσίες των οποίων θα ανταγωνιστούν με επιτυχία τα αντίστοιχα των σκανδιναβών, των γερμανών, των κορεατών, των κινέζων…, όταν τα παιδιά μας πλήττουν στο σχολείο, όταν δεν σέβονται τους δασκάλους (δημοτικής και μέσης και συχνά κρατικών πανεπιστημίων), όταν (λένε ότι) ‘…χάνουν την ώρα τους στην τάξη’;

Βέβαια, οι ‘εκπαιδευτικοί’ (ακόμη και αυτοί που δεν δίδαξαν …ακόμη) θα ισχυριστούν ότι τα πιο πάνω είναι κίβδηλα! Ταυτόχρονα, θα αποφύγουν να μας πουν …αν έχουν δείκτες μέτρησης και μετρήσιμους στόχους! …αν έχουν εισαγάγει οποιοδήποτε μοντέλο «επιχειρηματικής αρίστευσης», που απαιτεί στοχοθέτηση και στοχομέτρηση της πολιτικής, της στρατηγικής και της ΗΓΕΣΙΑΣ των σχολείων, του επιπέδου των δασκάλων και της ιεραρχίας τους (μέχρι φυσικά και το Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου και τον ίδιο τον Υπουργό), των μεθόδων και εργαλείων διδασκαλίας, της ικανοποίησης των μαθητών και των γονιών –και πώς αυτά συγκρίνονται με τα ‘καλύτερα’ του κόσμου! …αν δέχονται αξιολόγηση της δουλειάς τους και κυρίως του προϊόντος τους: του επιπέδου μόρφωσης –και μάλιστα χωρίς την επίδραση των ‘ιδιαιτέρων’! …αν έχουν αποβάλει από το ‘σύστημα’ τους ‘κακούς’ δασκάλους –που απουσιάζουν συχνά, που κακοφέρνονται στους μαθητές, που τους ειρωνεύονται, που δεν καλύπτουν την ύλη για χίλιους δύο λόγους, που δεν έχουν μεταδοτικότητα…!

Στην αρχαία Ελλάδα, ο δάσκαλος θεωρείτο δεύτερος πατέρας. Συχνά ήταν ο …καλύτερος πατέρας (του …οφειλόταν το «ευ ζην»!).  Δεν μπορεί τώρα να έχει ξεφύγει διαμετρικά αντίθετα από αυτό το ρόλο: σε ρόλο πολλές φορές ‘εχθρού’ ή ‘αντιπάλου’ του μαθητή! Και αν συμβαίνει, σίγουρα δεν φταίνε οι …μαθητές!

Η ανάγκη να ξαναγεννήσουμε την κουλτούρα εκείνη είναι σήμερα μεγαλύτερη παρά ποτέ! Ένας στους τέσσερις συμπατριώτες μας είναι άνεργος ή υποαπασχολούμενος! Συνάνθρωποι μας με χίλια προβλήματα και ψυχολογικές πιέσεις, πολλοί από τους οποίους δεν μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά τους! Τώρα είναι η ώρα που ο εκπαιδευτικός πρέπει να συμβάλει στην ανύψωση του επιπέδου και της μόρφωσης και της κουλτούρας του λαού! Να υπερβάλει εαυτόν με αυτοθυσία, με αφοσίωση, με συνέπεια με το καλό παράδειγμα –του δασκάλου, του καθοδηγητή, του μέντορα!

Ιδού η …Κύπρος, ιδού και το …πήδημα!

Bλ. “The smartest kids of the world –and how they got there”, της Amanda Riplay

«Should students evaluate teachers?» τηςValerie Strauss, The Washington Post 18.12 2012,

*Δημοσιεύτηκε στον ΠΟΛΙΤΗ στις 8.9.2013