του Νίκου Τιμοθέου*
- Η Κύπρος υστερεί στην ανταγωνιστικότητα!
- Η Κύπρος υστερεί στην καινοτομία!
- Η Κύπρος υστερεί στη συνεχή βελτίωση -στο kaizenκαι στο hoshinkanri!
- Η Κύπρος είναι υποχρεωμένη να κάμει ΑΛΜΑΤΑ για να καλύψει το κενό –το υπαγορεύει η κοινή λογική!
- Η Κύπρος οφείλει να λύσει το πρόβλημα έλλειψης καινοτομίας και ανταγωνιστικότητας τόσο στο ΒΡΑΧΥΠΡΟΘΕΣΜΟ ορίζοντα όσο και στο ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΟ!
Σήμερα κάθε επιχειρηματίας -είτε είναι ανεξάρτητος επαγγελματίας, είτε ιδιοκτήτης μικρομεσαίας ή μεγάλης επιχείρησης, είτε είναι διευθυντικό στέλεχος- κάθε υπουργός, κάποιοι διευθυντές υπουργείων και δημόσιων οργανισμών και υπηρεσιών, χιλιάδες υποαπασχολούμενοι και άνεργοι συμπολίτες μας αντιμετωπίζουν μια πραγματική ΠΡΟΚΛΗΣΗ: ΠΩΣ ΘΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΗΣΟΥΝ!
- Ποια καινούργια υπηρεσία ή προϊόν θα σχεδιάσουν, παραγάγουν και πωλήσουν;
- Ποια καινούργια δουλειά θα βρουν;
- Πώς θα βελτιώσουν την παραγωγικότητα του οργανισμού/επιχείρησης/υπηρεσίας τους –των ανθρώπων τους και του εαυτού τους; Πώς θα μειώσουν το κόστος τους, βελτιώνοντας ταυτόχρονα την ποιότητα των υπηρεσιών και προϊόντων τους;
- Πώς θα ξεπεράσουν τα εμπόδια που τους παρεμπόδισαν ή/και δεν τους επέτρεψαν να καινοτομήσουν στο παρελθόν;
Γνωρίζουν ότι η επιτυχής αντιμετώπιση της πρόκλησης θα έχει τεράστια οικονομικά και κοινωνικά οφέλη! Σε πολλές περιπτώσεις είναι απλά θέμα επιβίωσης!
ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ, Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΣΥΝΙΣΤΑΤΑΙ ΣΤΟ ΠΩΣ ΘΑ ΑΠΟΚΤΗΣΟΥΜΕ ΤΙΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ ΠΟΥ ΑΠΑΙΤΟΥΝΤΑΙ ΓΙΑ ΝΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΟΥΜΕ!
Το ζήτημα επομένως είναι:
- ΠΩΣ ΘΑ ΠΡΟΩΘΗΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΠΟΥ ΘΑ ΦΕΡΕΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ!
Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε στην παγκοσμιοποιημένη ανοικτή οικονομία αυξάνονται καθημερινά. Ο κόσμος γίνεται καθημερινά ανταγωνιστικότερος! Η πρόκληση είναι διττή:
- Επίτευξη καινοτομίας στο βραχυπρόθεσμο: ΕΠΙΒΙΩΣΗ και ΑΝΑΠΤΥΞΗ!
- Επίτευξη καινοτομίας στο μακροπρόθεσμο: ΑΕΙΦΟΡΙΑ!
Η κυβέρνηση και πλείστες επιχειρήσεις τη στιγμή αυτή ασχολούνται αποκλειστικά -και εν πολλοίς δικαιολογημένα- με το βραχυπρόθεσμο! Ουσιαστικά, προσπαθούν να επιφέρουν μικρές βελτιώσεις –αυτό που όφειλαν να κάμνουν συνεχώς και που δυστυχώς στην Κύπρο παραμελήσαμε με αποτέλεσμα να τρέχουμε τώρα να καλύψουμε το κενό!
Την ίδια ώρα όμως παραμελούμε και τη μακροπρόθεσμη καινοτομία –την καινοτομία που θα δημιουργήσει αειφορία, που θα καταστήσει δυνατή την επαναλαμβανόμενη καινοτομία! Τη σύλληψη, το σχεδιασμό, την παραγωγή και την επικερδή πώληση νέων ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ και ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ.
Βρισκόμαστε λοιπόν ενώπιον βασικών ερωτημάτων:
(1) Τι συνιστά καινοτομία;
(2) Ποιες είναι οι βασικές διεργασίες της καινοτομίας και ποιοι οι συντελεστές της;
(3) Ποιος είναι ο ρόλος του ανθρώπου στην καινοτομία;
(4) Ποιες γνώσεις και ποιες ικανότητες απαιτούνται για αποτελεσματική καινοτομία;
(5) Ποιο περιβάλλον είναι φιλικό προς την καινοτομία;
Ο ρόλος του ανθρώπου στην καινοτομία δεν μπορεί να υπερεκτιμηθεί! Ο άνθρωπος καινοτομεί! Όλα τα άλλα είναι συντελεστές!
ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΓΚΗ ΝΑ ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΟΥΜΕ ΜΙΑ ΠΟΡΕΙΑ (ένα ‘οδικό χάρτη’) ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΠΟΥ ΝΑ ΚΑΘΙΣΤΑ ΔΥΝΑΤΗ ΤΗ ΣΥΝΕΧΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ!
Οργανισμοί, επιχειρήσεις και υπουργεία παιδείας και εργασίας λανθασμένα βασίζουν την ανάπτυξη καινοτομικής ικανότητας σχεδόν αποκλειστικά στην τεχνολογία. Πλην όμως είναι ο άνθρωπος με τις γνώσεις, τις ικανότητες και την αξιοποίηση της τεχνολογίας που θα ‘εφαρμόσει’ τη δημιουργικότητα του για να καινοτομήσει!
Η συνεχής προσπάθεια για βραχυπρόθεσμα οφέλη δεν ωφελεί, αλλά απεναντίας εμποδίζει τη μακροχρόνια καινοτομία! Βέβαια, στην περίπτωση της Κύπρου, προσπαθώντας να βγούμε από το οικονομικό βάραθρο, που βρισκόμαστε, είμαστε υποχρεωμένοι να αγωνιστούμε ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΑ και για βραχυπρόθεσμα οφέλη και για μακροπρόθεσμα!
- Πώς θα το επιτύχουμε; Με ανοικτά μυαλά, με εμπιστοσύνη, με συνεργασίες και συνεταιρισμούς, αξιοποιώντας τη διαφορετικότητα και την ποικιλομορφία! ΜΕ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ!
Η καινοτομία είναι μια πολύπλοκη διεργασία! Συνιστά ένα ολοκληρωμένο σύνολο επιμέρους διεργασιών και συντελεστών. (Μια εξαιρετική προσέγγιση κάνει με παραστατικότατο καινοτομικό τρόπο το βιβλίο The art of innovation.1) Η εκμάθηση και η ανάπτυξη της ικανότητας αποτελεσματικής άσκησης τους απαιτεί (επι)μόρφωση, μέσω εξειδικευμένης εκπαίδευσης και πρακτικής άσκησης!
Απαιτεί τη διαμόρφωση προσωπικοτήτων που έχουν την ικανότητα να υπερβαίνουν τα τετριμμένα, τα παραδοσιακά, τα ‘αδιαμφισβήτητα’ –που να είναι σε θέση να τα αμφισβητήσουν, να αναζητήσουν νέες λύσεις σε υφιστάμενα προβλήματα, να αποτολμήσουν επιχειρηματικό ρίσκο με …συνειδητοποίηση των κινδύνων!
Είναι εμφανές ότι χρειαζόμαστε ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο* ανάμεσα στους (ιδιωτικούς και δημόσιους) οργανισμούς, υπηρεσίες και επιχειρήσεις αφενός και των ανθρώπων που εργοδοτούν αφετέρου με στόχο την αμοιβαία εκτίμηση της ικανότητας «μετάφρασης της γνώσης σε νέες/βελτιωμένες εμπορεύσιμες υπηρεσίες/προϊόντα που προσθέτουν αξία»!
Η Κύπρος σήμερα αντιμετωπίζει, κατά την ταπεινή μου γνώμη, τριπλό πρόβλημα στον τομέα αυτό:
- Το ‘επιχειρηματικό’ κλίμα δεν ενθαρρύνει την καινοτομία! Οι κυριότεροι παράγοντες είναι δύο: Ο ένας αφορά στην ενασχόληση του Ε/Κ με τη γη και το εμπόριο (με σλόγκαν ‘πράττε ή μετάπραττε’), που είχαν παραδοσιακά χαμηλό επιχειρηματικό ρίσκο! Ο άλλος αφορά στο υπέρογκο μέγεθος του ευρύτερου δημόσιου τομέα, που απορροφά μεγάλο μέρος των Ε/Κ επιστημόνων και διοικητικών υπαλλήλων και τους ‘αφομοιώνει’ ταχύτατα σε μια κουλτούρα που ‘σιχαίνεται’ κάθε καινοτομική αλλαγή με αποτέλεσμα να ‘σκοτώνει’ κάθε δημιουργική ικανότητα και έφεση τους!
- Ο Έλληνας Κύπριος προτιμά την απατηλή ‘ασφάλεια’ του παραδοσιακού από την ανάληψη κινδύνου για το καινό, το άγνωστο, που εμπεριέχει κινδύνους, αλλά και προοπτική –μόνο όμως σε ορισμένους τομείς! Η κυπριακή κοινωνία έχει επιδείξει κατ’ επανάληψη τη ‘σχιζοφρενική’ της προσωπικότητα! Αφενός ‘αντιγράφει’ κάθε ‘κακή’ τάση που μας έρχεται απ’ έξω (πχ στον τρόπο ζωής –το lifestyle, τη χλιδή, τα μεγάλα σπίτια, τα δάνεια, τα ταξίδια αναψυχής, την επίδειξη…)! Αφετέρου απεχθάνεται τις ουσιαστικές αλλαγές –νοοτροπίας, επιχειρηματικότητας, μεταρρύθμισης της παιδείας, της ΙΦΠ, του δημοσίου…, εγκατάλειψης απαξιωμένων πρακτικών και ‘κεκτημένων’!
- Η δημόσια εκπαίδευση στην Κύπρο συνέχισε για δεκαετίες να έχει παραδοσιακό συντηρητικό χαρακτήρα μετάδοσης/απόκτησης γνώσεων χωρίς να δίνει ιδιαίτερη και συστηματική έμφαση στην ανάπτυξη δημιουργικών ικανοτήτων και αυτενέργειας, που θα καθιστούσαν δυνατή τη μετέπειτα ανάπτυξη καινοτομικών ικανοτήτων!
Σήμερα, θα πρέπει να δώσουμε έμφαση στην εκπαίδευση και στην επιμόρφωση αφενός στις γνώσεις και διεργασίες της καινοτομίας και αφετέρου στη διαχείριση της καινοτομίας, τόσο στον ευρύτερο δημόσιο τομέα όσο και στις ιδιωτικές επιχειρήσεις.
Είναι εμφανές ότι ιδιαίτερη σημασία έχουν η εγκύκλιος και η τριτοβάθμια εκπαίδευση στη μακροπρόθεσμη βελτίωση της καινοτομικής ικανότητας και άρα της ανταγωνιστικότητας της Κύπρου!
Εννοείται ότι ουδέποτε θα καταφέρει η εκπαίδευση μας να συμβάλει στη δημιουργία καινοτομικής κουλτούρας, αν δεν καταφέρει πρώτα να καταστήσει τη δική της κουλτούρα καινοτομική!
Ζούμε πλέον στην εποχή της έντασης γνώσης και είναι αναγκαίο να τη διαχειριζόμαστε αποτελεσματικά, αυξάνοντας συνεχώς τις γνώσεις μας γύρω από την καινοτομία και αξιοποιώντας τις στην πράξη!
Στο επίπεδο της εξειδικευμένης εκπαίδευσης και της επιχειρηματικής διεύθυνσης, η καινοτομία πρέπει πλέον να θεωρείται αυτοτελής και να τυγχάνει ισάξιας αντιμετώπισης, όπως άλλες επιχειρηματικές διεργασίες, πχ το μάρκετινγκ.
Θα τολμήσει η Κύπρος να κάμει το αναγκαίο άλμα, ώστε να καλύψει το μεγάλο χάσμα καινοτομίας και ανταγωνιστικότητας που τη χωρίζει από τις πετυχημένες χώρες του πλανήτη;
Ιδού η …Κύπρος, ιδού και το …πήδημα!
1 http://www.theartofinnovation.net/
*Δημοσιεύτηκε στον ΠΟΛΙΤΗ στις 29.9.2013
Μάθηση και καινοτομία
Στην πρακτική εφαρμογή, μαθαίνουμε να αξιοποιούμε τη μάθηση και την καινοτομία με διάφορους τρόπους όπως:
1. Μέσω συστηματικής διερεύνησης/αναζήτησης πληροφοριών!
2. Μέσω πρακτικών εφαρμογών, προτυποποίησης και υιοθέτησης συστηματικών μεθόδων ανάπτυξης νέων υπηρεσιών και προϊόντων!
3. Μέσω χρήσης νέων υπηρεσιών και προϊόντων!
4. Από την πρόοδο στην επιστήμη και την τεχνολογία!
5. Μέσω της ‘διασταύρωσης’ υπηρεσιών και προϊόντων διαφορετικών τεχνολογικών τομέων!
6. Μέσωστρατηγικών συνεργασιών!
Ακόμη, μπορούμε να αναγνωρίσουμε τη διαφορά και την αξία των διάφορων τύπων γνώσης, όπως πχ στο μοντέλο SECIτου Ikujiro Nonaka, που προβλέπει τέσσερις μεθόδους προσαρμογής και αφομοίωσης της μάθησης:
1. Κοινωνικοποίηση (μετατροπή άρρητης γνώσης σε άρρητη γνώση).
2. Συσχετισμό/συνδυασμό (μετατροπή ρητής γνώσης σε ρητή γνώση).
3. Εξωτερίκευση (μετατροπή άρρητης γνώσης σε ρητή γνώση).
4. Εσωτερίκευση (μετατροπή ρητής γνώσης σε άρρητη γνώση).