Του Νίκου Τιμοθέου*
Οι μεγάλες αλλαγές στην ιστορία του ανθρώπου δεν επισυμβαίνουν τυχαία! Κάποια σημαντικά γεγονότα ή/και κάποιοι σημαντικοί άνθρωποι δρουν ως καταλύτες στα σημεία αναστροφής του ρου της ιστορίας!
Στο πέρασμα από το μεσαίωνα στην αναγέννηση στην Ευρώπη συνέβαλε, περισσότερο ίσως απ’ ο,τιδήποτε άλλο, ο μεγαλύτερος Ιταλός ποιητής Δάντης Αλιγκέρι με τη Θεία Κωμωδία του!
Ο Δάντης εξόριστος και κατατρεγμένος μελετά την κοινωνική και την πολιτική ζωή της σύγχρονης του Ιταλίας του 14ου αιώνα και συγχρόνως τους έλληνες και ρωμαίους φιλοσόφους και την εβραϊκή, την ελληνική, τη ρωμαϊκή και τη χριστιανική παράδοση. Αναλύει τις ανθρώπινες αδυναμίες, συνθέτει τον ηθικό του κώδικα και μας τον παρουσιάζει μέσα σ’ ένα φανταστικό προσωπικό του ταξίδι που αρχίζει με την κατάβαση στην Κόλαση, την ανάβαση στο Καθαρτήριο και την ‘ανάληψη’ στον Παράδεισο!
Αν και το ταξίδι του θα ‘λεγε κάποιος ότι έχει χαρακτήρα θρησκευτικό ουσιαστικά είναι ολιστικό, καλύπτει όλες τις πτυχές της ανθρώπινης κουλτούρας / συμπεριφοράς: ατομική, κοινωνική, οικονομική, πολιτική / εξουσιαστική, εκκλησιαστική / θρησκευτική,…!
Η Θεία Κωμωδία είναι έργο διαχρονικό. Η περιγραφή των ανθρώπινων ελαττωμάτων (που παρουσιάζονται ως αμαρτήματα) έχει πλήρη ισχύ και στη σημερινή εποχή και δυστυχώς στη σύγχρονη Κύπρο!
Ας περιγράψουμε όμως σε συντομία τα πρώτα δύο μέρη του ταξιδιού!
Κόλαση
Σύμφωνα με την περιγραφή του Δάντη, ο Άδης έχει σχήμα αναποδογυρισμένου κώνου με το πλατύ στόμιο του να βρίσκεται στο βόρειο ημισφαίριο και την κορυφή του στο κέντρο της Γης**. Αποτελείται συνολικά από εννέα κύκλους, οι οποίοι στενεύουν διαδοχικά καθώς κινείται κανείς κατηφορικά. Κάθε κύκλος του Άδη αντιστοιχεί σε συγκεκριμένες αμαρτίες – ολοένα βαρύτερες για βαθύτερους κύκλους – καθώς και τις αντίστοιχες τιμωρίες που επιβάλλονται. Ο Δάντης, σύμφωνα με την Αριστοτέλεια φιλοσοφία περί ηθικής και αρετής, κατατάσσει τις αμαρτίες σε πράξεις ΑΚΡΑΤΕΙΑΣ, όπως είναι φιληδονία, η λαιμαργία και η φιλαργυρία και σε πράξεις ΚΑΚΙΑΣ ή ΒΙΑΣ.
Κόλαση
- Κύκλος 1ος: Τα αβάπτιστα μωρά και οι ενάρετοι ειδωλολάτρες. Η τιμωρία τους είναι πως αδυνατούν να φθάσουν στον Παράδεισο.
- Κύκλος 2ος: Εδώ κολάζονται οι φιλήδονοι, που είναι καταδικασμένοι να στροβιλίζονται σε μία διαρκή ανεμοθύελλα, ανίκανοι να αγγίξουν άλλη ανθρώπινη ύπαρξη.
- Κύκλος 3ος: Οι λαίμαργοι, οι ψυχές των οποίων κατασπαράσσονται από τον Κέρβερο.
- Κύκλος 4ος: Οι ΑΠΛΗΣΤΟΙ και οι ΦΙΛΑΡΓΥΡΟΙ, καταδικασμένοι να κυλούν μεγάλα βάρη με το στήθος τους.
- Κύκλος 5ος: Οι μνησίκακοι, που χτυπούν ο ένας τον άλλο μέσα σε λασπωμένους βάλτους.
- Κύκλος 6ος: Οι αιρετικοί, εγκλωβισμένοι μέσα σε πύρινους τάφους.
- Κύκλος 7ος: Οι βίαιοι, που διαχωρίζονται σε τρεις ομάδες. Η πρώτη περιλαμβάνει τους βίαιους απέναντι στους υπόλοιπους ανθρώπους, που τιμωρούνται μέσα σ’ ένα βάλτο βραστού αίματος. Η δεύτερη περιλαμβάνει τους βίαιους απέναντι στον εαυτό τους, μεταμορφωμένους σε δέντρα ή κυνηγημένους από άγρια σκυλιά. Στην τρίτη βρίσκονται οι βίαιοι απέναντι στον Θεό και τη φύση, απομονωμένοι σε μια έρημο φλεγόμενης άμμου όπου μαίνεται μια πύρινη βροχή.
- Κύκλος 8ος: Εδώ κολάζονται οι ΑΠΑΤΕΩΝΕΣ σε δέκα διαφορετικά βάραθρα. Συγκεκριμένα περιγράφονται οι αποπλανητές (τιμωρία τους είναι η μαστίγωση), οι κόλακες (βουτηγμένοι σε ακαθαρσίες), οι ΣΙΜΩΝΙΑΚΟΙ –οι χρηματιζόμενοι δημόσιοι αξιωματούχοι/λειτουργοί και κληρικοί (κρεμασμένοι ανάποδα μέσα σε λάκκους και φωτιές στα πόδια), οι μάγοι ή ψευδοπροφήτες (με τα κεφάλια τους τοποθετημένα ανάποδα ώστε να βλέπουν μόνο το πίσω μέρος τους), οι ΔΙΕΦΘΑΡΜΕΝΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ (εγκλωβισμένοι σε κοχλάζουσα πίσσα), οι ΥΠΟΚΡΙΤΕΣ (κουκουλωμένοι με κάπες από μολύβι), οι ΚΛΕΦΤΕΣ (κυνηγημένοι από φίδια και κατόπιν μεταμορφωμένοι σε φίδια), οι ΕΣΚΕΜΜΕΝΑ ΚΑΚΟΙ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ (εγκλωβισμένοι σε φλόγες), οι αιρετικοί (που κατασπαράσσονται από δαιμόνια) και οι ΚΙΒΔΗΛΟΠΟΙΟΙ (τιμωρημένοι με αρρώστιες)!
- Κύκλος 9ος: Εδώ τιμωρούνται οι ΠΡΟΔΟΤΕΣ, εγκλωβισμένοι –μέχρι το πρόσωπο– σε μία παγωμένη λίμνη. Σε τέσσερις διαφορετικές περιοχές βρίσκονται οι προδότες συγγενών, οι ΠΡΟΔΟΤΕΣ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΔΑΣ, οι ΠΡΟΔΟΤΕΣ ΦΙΛΩΝ και οι ΠΡΟΔΟΤΕΣ ΤΩΝ ΕΥΕΡΓΕΤΩΝ ΤΟΥΣ!
Στο βαθύτερο σημείο του Άδη, στο κέντρο της Γης, βρίσκεται ο γίγαντας Εωσφόρος ο οποίος τυραννά αιώνια το Βρούτο και τον Κάσιο (προδότες του Ιουλίου Καίσαρα) αλλά και τον Ιούδα (προδότη του Χριστού).
Καθαρτήριο
Στο δεύτερο μέρος της Θείας Κωμωδίας, αρχίζει η ανάβαση στο υψηλότερο βουνό, το Καθαρτήριο, που έχει σχήμα κώνου και αποτελείται από επτά κύκλους, που συμβολίζουν τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα. Σε κάθε κύκλο, οι αμαρτωλοί αγωνίζονται να εξαγνιστούν αφού υπόκεινται σε ορισμένη τιμωρία:
Καθαρτήριο
- Α’ κύκλος: ΕΓΩΙΣΜΟΣ, κουβαλώντας διαρκώς ένα βάρος γύρω από το λαιμό!
- Β’ κύκλος: Φθόνος, έχοντας μάτια ραμμένα με κλωστή!
- Γ’ κύκλος: Οργή, εγκλωβισμένοι σε πυκνό καπνό!
- Δ’ κύκλος: Οκνηρία, τρέχοντας ασταμάτητα!
- Ε’ κύκλος: Φιλαργυρία, ξαπλωμένοι με το κεφάλι στο χώμα!
- Στ’ κύκλος: Λαιμαργία, τιμωρημένοι με πείνα και δίψα!
- Ζ’ κύκλος: Λαγνεία, καιόμενοι μέσα σε φλόγες!
Η ΑΛΑΖΟΝΕΙΑ θεωρείται η μητέρα όλων των αμαρτιών!
Στο καθαρτήριο οι αμαρτωλοί μετανιώνουν για ένα ορισμένο διάστημα και αφού κάνουν αυτοκριτική (…εξομολογηθούν) και εξαγνιστούν, θα τους επιτραπεί τελικά η ανάβαση στην κορυφή του βουνού όπου βρίσκεται η Εδέμ, ο επίγειος Παράδεισος!
Μπορεί η Θεία Κωμωδία να χαρακτηρίζεται ως αλληγορία και να επιδέχεται αρκετές ερμηνείες, ενσωματώνει όμως όλη τη σοφία και τα πάθη του κλασικού και του μεσαιωνικού κόσμου που ισχύουν πλήρως και σήμερα. Διακρίνουμε καθαρότερα την ηθική και την πολιτική αλληγορία.
Στην πιο πάνω σύντομη περιγραφή τονίστηκαν οι κυριότερες ανθρώπινες αδυναμίες (με κεφαλαία) που έφεραν την Κύπρο στη σημερινή οικτρή κοινωνικο-πολιτικο-οικονομική κατάσταση!
Αγαπητέ αναγνώστη, άφησε τη σκέψη σου να αναζητήσει ποιοι επώνυμοι στη σύγχρονη ιστορία μας αποδείχθηκαν/αποδεικνύονται-
- Άπληστοι: όπως ίσως διευθυντικά στελέχη με πελώριους μισθούς, που επιδίωξαν πρόσθετα μπόνους μέσω βραχυπρόθεσμων πλασματικών κερδών!
- Απατεώνες: όπως πωλητές αξιογράφων που τα παρουσίαζαν ως προνομιακές ‘καταθέσεις’ ή μετοχών με ‘σίγουρο’ κέρδος/υπεραξία!
- Σιμωνιακοί: όπως δημόσιοι και ιδιωτικοί αξιωματούχοι και υπάλληλοι που ‘λαδώνονταν’ για να κάμουν τη δουλεία τους ή/και για να εξυπηρετήσουν/παρανομήσουν!
- Διεφθαρμένοι πολιτικοί: που άλλαζαν στρατόπεδο ή/και ιδεολογία χάριν πρόσκαιρου συμφέροντος ή υστεροβουλίας! …που ψεύδονται ή/και υπερβάλλουν χάριν κομματικού οφέλους ή/και ενεργούν ιδιοτελώς!
- Κλέφτες: δημόσιας ή ιδιωτικής περιουσίας ή/και του συμφέροντος (του μισθού ή/και της σύνταξης/του εφάπαξ) υπαλλήλων, ταμείων σύνταξης/προνοίας,…!
- Εσκεμμένα κακοί σύμβουλοι: όπως πχ σε Διοικητικά Συμβούλια δημόσιων και ιδιωτικών οργανισμών ή πάροχοι συμβουλευτικών υπηρεσιών δημόσιων ή/και ιδιωτικών οργανισμών/υπηρεσιών/εταιρειών (τραπεζίτες, λογιστές, νομικοί, κομισάριοι,…)!
- Κιβδηλοποιοί: κατασκευαστές καθετί πλαστού –συνθήματος, κατηγορίας, συκοφαντίας, ‘ιστορίας’, …υπεραξίας!
- Προδότες των φίλων τους: όπως πχ πολιτικοί σύμμαχοι μεταπηδούντες από ‘συμμαχία/συνασπισμό’ σε συμμαχία/συνασπισμό!
- Προδότες των ευεργετών τους: όπως οσφυοκάμπτες πολίτες προς διεφθαρμένους πολιτικούς που τους ‘ευεργέτησαν’ με ρουσφέτι ή άλλως πως! Όπως οι προδώσαντες τους ψηφοφόρους-μέλη και μη του κόμματος/συντεχνίας τους –τώρα στην πλειοψηφία …ανέργους!
- Αλαζόνες -θεωρούντες τον εαυτό τους υπεράνω των άλλων, αυτόκλητοι …αλάθητοι: Όπως οι πλείστοι των πολιτικών μας –με παραδόξως πρώτους και καλύτερους τους (ισόβιους;) αρχηγούς των αυτοκαλούμενων λαϊκών (κομμουνιστικών, σοσιαλιστικών…) κομμάτων, που υποτίθεται ότι θέτουν τη μάζα πάνω από το …άτομο!
Στη Θεία Κωμωδία, όσοι καταφέρουν να ξεφύγουν από τον Εωσφόρο, περνούν στο Καθαρτήριο. Εκεί μπορούν να κάμουν αυτοκριτική και αφού εκτελέσουν την ποινή τους και αποδείξουν ότι εξαγνίστηκαν, μπορεί να συγχωρεθούν και να μπουν στον παράδεισο (που και αυτός έχει τα εννιά επίπεδα του)!
Από τους δικούς μας θύτες, ποιοι τιμωρήθηκαν, ποιοι έκαναν αυτοκριτική (ομολογώντας τα λάθη τους) και ποιοι πέρασαν από την κάθαρση σε μια προσπάθεια να εξαγνιστούν. Σχεδόν κανένας!
Ο σημερινός πρόεδρος είπε κατ’ επανάληψη meaculpa, ο λαός τον συγχώρεσε μερικώς και του έδωσε την ‘άδεια’ να μπει στο ‘καθαρτήριο’. Ας του ευχηθούμε (για το δικό μας …συμφέρον) να εξαγνιστεί επιτυγχάνοντας καλές πράξεις!
Η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτικών, κομματικών και δημόσιων αξιωματούχων συνεχίζουν αλαζονικά να κηρύσσουν από καθέδρας το αλάθητο τους!
Ο τέως πρόεδρος και το κόμμα του συνεχίζουν να κάνουν επίδειξη αλαζονείας κοροϊδεύοντας εαυτούς, οπαδούς και το λαό!
Ποιος θα επιφέρει την ΚΑΘΑΡΣΗ σε ένα σύστημα που είναι καθολικά σάπιο; Από μηχανής θεός δεν υπάρχει. Ο Καβάφης σταμάτησε να περιμένει τους …βαρβάρους! Κάποιοι παρεπιδημούντες την περιμένουν από την …Τρόικα! Και οι πρόγονοι μας μάς συμβουλεύουν, ως πολίτες: «Συν Αθηνά και χείρα κίνει!».
Συμπολίτες: Ιδού η …Κύπρος, ιδού και το …πήδημα!
*Δημοσιεύτηκε στον ΠΟΛΙΤΗ στις 13.10.2013
**Διάγραμμα της Κόλασης, έργο του Μποτιτσέλι (1480–1490)
