Του Νίκου Τιμοθέου*
Η ιδιωτικοποίηση των κρατικών οργανισμών είναι μονόδρομος! Είναι πλέον αδήριτη ανάγκη!
Κανένας, μα κανένας, δεν είναι ούτε και υπήρξε πραγματικά ‘κερδοφόρος’! Και τούτο επειδή κερδοφόρος σημαίνει να έχει ψηλή παραγωγικότητα: να είναι αποτελεσματικός και ταυτόχρονα αποδοτικός και ποιοτικός –και κανένας δεν είναι! Τόσο η ‘τεχνητή’ κερδοφορία είτε προέρχεται από ρυθμιστικές αποφάσεις είτε από μονοπωλιακή (δεσπόζουσα) θέση όσο και οι ζημιές επιβαρύνουν την οικονομία του τόπου και το φορολογούμενο διττώς: και μέσα από τις ‘πληθωρισμένες’ λόγω αναποδοτικότητας τιμές και μέσα από την κάλυψη με δημόσιες ενισχύσεις τόσο των λειτουργικών όσο και των μελλοντικών ελλειμμάτων πλείστων οργανισμών!
Πώς θα μπορούσε ή μπορεί να είναι παραγωγικός ένας δημόσιος οργανισμός στον οποίο:
- το ΔΣ διορίζεται χωρίς κριτήρια παραγωγικότητας –ούτως ώστε τα μέλη του να είναι ΑΠΟΔΕΔΕΙΓΜΕΝΑ σε θέση να συμβάλουν ώστε να έχει τη μέγιστη δυνατή παραγωγικότητα;
- το ΔΣ διορίζεται με βάση κομματικές και προσωπικές πελατειακές, κομματικές ή επιχειρηματικές(!) σχέσεις;
- το ΔΣ διορίζεται χωρίς να διασφαλίζεται ότι τα μέλη του έχουν τις βέλτιστες δυνατές γνώσεις και εμπειρίες στη διοίκηση ή στη διεύθυνση παρόμοιου μεγέθους ή υφής επιχειρήσεων ή και στο αντικείμενο του οργανισμού;
- το ΔΣ αντί να ασχολείται με τα πραγματικά καθήκοντα ενός ΔΣ –τη στρατηγική, τα επιχειρησιακά σχέδια, τους προϋπολογιστικούς ελέγχους, την παραγωγικότητα, τον κώδικα ηθικής και δεοντολογίας, τη διαχείριση κινδύνου, κοκ- ασχολείται με τις προσλήψεις, τις μεταθέσεις και τις προαγωγές υπαλλήλων, τις προμήθειες υλικού, εξοπλισμού και υπηρεσιών, τις χορηγίες και τις εξυπηρετήσεις τρίτων;
- τα μέλη του ΔΣ δεν πληρώνονται επαρκώς για τις υπηρεσίες τους και δεν έχουν άμεσο συμφέρον που να σχετίζεται με τα αποτελέσματα του οργανισμού;
- οι υπάλληλοι των κρατικών οργανισμών δεν αξιολογούνται με βάση την απόδοση τους, συχνά δεν προσλαμβάνονται ούτε και ανελίσσονται αξιοκρατικά και η μέση παραγωγικότητα τους είναι πολύ χαμηλότερη (ίσως και κατά 50%) της αντίστοιχης των ιδιωτικών;
- οι προμήθειες εξοπλισμού και υπηρεσιών στοιχίζουν πολύ περισσότερο σε σύγκριση με αντίστοιχους ιδιωτικούς;
Η βελτιστοποίηση της μεθόδου επιλογής και διορισμού των μελών των ΔΣ και της διαχείρισης των υπαλλήλων των κρατικών οργανισμών μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση τους και είναι αναγκαία για όσους παραμείνουν κρατικοί/δημόσιοι, αλλά δεν πρόκειται ποτέ να τους καταστήσει βέλτιστα παραγωγικούς! Είναι, επομένως, η ενδεικνυόμενη λύση για τους οργανισμούς που θα διατηρήσουν το καθεστώς Νομικού Προσώπου Δημοσίου Δικαίου (ΝΠΔΔ) ΕΞ ΑΝΑΓΚΗΣ και μόνο. Τέτοιοι οργανισμοί θα πρέπει να είναι μόνο τα ρυθμιστικά, τα εποπτικά και τα αναθεωρητικά δημόσια όργανα, καθώς και οι υπηρεσίες στρατηγικής, νομοθέτησης, δικαιοσύνης και ασφάλειας!
Όσοι κρατικοί οργανισμοί έχουν επιχειρηματικές δραστηριότητες θα πρέπει να ιδιωτικοποιηθούν! Αρχικά σε μερική βάση (30%-49%) για να εξυγιανθούν από στρατηγικούς επενδυτές που θα αναλάβουν και τη διεύθυνση τους και για να αποκτήσει αξία το μερίδιο που θα παραμείνει δημόσια περιουσία. Στη συνέχεια, θα πρέπει, μεσοπρόθεσμα, να εκποιηθεί το εναπομένον δημόσιο μερίδιο, ώστε να απαλλαγεί το κράτος από κάθε επιχειρηματική δραστηριότητα! ΤΟΤΕ ΚΑΙ ΜΟΝΟ ΤΟΤΕ, ΘΑ ΜΠΟΡΕΣΕΙ Η ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΝΑ ΚΑΤΑΣΤΕΙ, ΩΣ ΟΦΕΙΛΕΙ, ΒΕΛΤΙΣΤΗ ΣΤΗ ΡΥΘΜΙΣΗ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΠΟΠΤΕΙΑ!
Σημαντικό πρόβλημα θα συνεχίσει να υφίσταται στην τοπική αυτοδιοίκηση, αφού εκεί ο Δήμαρχος/Κοινοτάρχης και τα μέλη των δημοτικών/κοινοτικών συμβουλίων είναι εκλεγμένα και δεν μπορούν να υπαχθούν σε αξιοκρατικά κριτήρια! Μόνη λύση είναι η νομοθετική και κανονιστική ρύθμιση των δραστηριοτήτων που είναι επιρρεπείς στην εκμετάλλευση και είναι πρόσφορες στη μη χρηστή διοίκηση, όπως είναι πχ τα θέματα προσωπικού και προσφορών ή η ανάθεση τους σε άλλα δημόσια όργανα!
Κάθε πολιτικό κόμμα και κάθε συντεχνία που αντιτίθεται στην ιδιωτικοποίηση το πράττει με στόχο τη διαιώνιση της εκμετάλλευσης των οργανισμών για ίδιο όφελος είτε αυτό είναι κομματικό, είτε (ψευδο)ιδεολογικό, είτε συνδικαλιστικό, είτε και επιχειρηματικά/ιδιωτικά ιδιοτελές –πάντα σε βάρος του καταναλωτή και του φορολογούμενου!
Το πρόβλημα μας δεν περιορίζεται στα 1,4 δις ευρώ που δεσμευτήκαμε να βρούμε για να καλύψουμε τις ανάγκες μας, αλλά στην απαλλαγή από τη ΜΟΝΙΜΗ επιβάρυνση της οικονομίας και του φορολογούμενου από το κόστος της αναποδοτικότητας, του …ρουσφετιού, της …διαπλοκής και των πελατειακών κομματικών σχέσεων! Ταυτόχρονα, με την εκποίηση τους θα ελαχιστοποιήσουμε τη μείωση των εισοδημάτων και της περιουσίας του φορολογούμενου πολίτη/επιχείρησης!
Πολιτεία και λαός αντιλαμβάνονταν από καιρό την ανάγκη για εξυγίανση του ευρύτερου δημόσιου τομέα (ΕΔΤ), πλην όμως οι πολύπλοκες, πολυκεντρικές πελατειακές σχέσεις (που έφθαναν/φθάνουν στη διαπλοκή) δεν άφησαν ποτέ οποιαδήποτε θετική προσπάθεια να ευδοκιμήσει και όταν έτεινε να επιτύχει, την ‘έπνιγαν’ ή την ανέστρεφαν! Αποτέλεσμα: ο πάτος στον οποίο καταλήξαμε! Και δυστυχώς η εξίσου αμαρτωλή συντηρητική ‘αριστερά’ συνεχίζει!
Η πολιτικο-οικονομική μας πτώχευση και ο αυτοεξαναγκασμός μας σε προσφυγή στην ΤΡΟΙΚΑ έφερε στην επιφάνεια όλες μας τις αδυναμίες και η σύναψη του Μνημονίου Συναντίληψης μας αναγκάζει να αντιμετωπίσουμε την πραγματικότητα εκόντες άκοντες! Γι αυτό, θα πρέπει ο φορολογούμενος να της είναι ευγνώμων! Μπορεί η ΤΡΟΙΚΑ να είναι οπαδός της λιτότητας και να επιμένει να διασφαλίσει το λαβείν της, αλλά κανένας δεν μπορεί να κατηγορήσει ένα δανειστή, που δίνει παρόμοια περίοδο χάριτος και τόσο χαμηλά επιτόκια, για την απαίτηση του να διασφαλίσει ότι ‘κάποτε’ θα πάρει πίσω τα χρήματα του –αφήνοντας μάλιστα και υγιή το δανειζόμενο! Μόνο τον εαυτό μας μπορούμε να κατηγορήσουμε για τα λάθη μας! Είναι δικό μας έργο να βρούμε τρόπους να ενισχύσουμε την ανάπτυξη και η εκποίηση κρατικών οργανισμών θα συμβάλει σ’ αυτό!
Είμαστε λοιπόν τώρα υποχρεωμένοι να προχωρήσουμε στις ιδιωτικοποιήσεις! Και αυτό απαιτεί μια σειρά από παράλληλες ενέργειες, όπως πχ:
1. Να αλλάξει το καθεστώς κάθε οργανισμού από ΝΠΔΔ σε Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου (ΝΠΙΔ) τουτέστιν σε μετοχική εταιρεία! Μόνο τότε θα μπορέσει το δημόσιο να πωλήσει μέρος ή το σύνολο των μετοχών σε τρίτους: στρατηγικούς επενδυτές, θεσμικούς επενδυτές, τον απλό πολίτη, το προσωπικό τους!
2. Να αποτιμήσει την αγοραία αξία του κάθε οργανισμού! Αυτό επιβάλλει φυσικά και την αποτίμηση των τωρινών και των μελλοντικών οφειλών του. Στον τομέα αυτό σημαντική θέση έχει η αποτίμηση των αναγκών και των ελλειμμάτων των ταμείων συντάξεως! Έργο δύσκολο όχι μόνο επειδή είναι δύσκολη η εκπόνηση αναλογιστικής μελέτης όταν η οικονομία του τόπου βρίσκεται στη σημερινή άσχημη κατάσταση και κάθε πρόβλεψη για το μέλλον ενέχει ψηλό ρίσκο, αλλά και επειδή οι επενδύσεις κάποιων ταμείων συντάξεως και προνοίας, ιδιαίτερα σε ακίνητη περιουσία, είναι άκρως επισφαλείς ή έχουν …κουρευτεί!
3. Να αλλάξει το καθεστώς των υπαλλήλων των κρατικών οργανισμών! Η τάση των πολιτικών μας να λαϊκίζουν και να ‘φθείρουν’ τη γλώσσα έχει ως αποτέλεσμα την επικράτηση του όρου ‘ημικρατικός’! Το βέβαιο είναι ότι ο παραπλανητικός αυτός χαρακτηρισμός των ΝΠΔΔ έχει οδηγήσει σε άμβλυνση της γνώσης και της αντίληψης του καθεστώτος των υπαλλήλων των οργανισμών αυτών. Σύμφωνα με το Άρθρο 122 του Συντάγματος είναι ΔΗΜΟΣΙΟΙ ΥΠΑΛΛΗΛΟΙ (βλ ένθετο)! Οι συνέπειες του καθεστώτος αυτού είναι εκτεταμένες και φθάνουν πιθανότατα μέχρι την εγγύηση των συνταξιοδοτικών τους δικαιωμάτων από το δημόσιο!
Θα πρέπει, κατά συνέπεια, να μελετηθεί τάχιστα και σε βάθος, πως θα γίνει η αναγκαία μετάβαση από το καθεστώς του δημόσιου υπαλλήλου σε εκείνο του ιδιωτικού –και πόσο θα στοιχίσει στο δημόσιο, δηλαδή, στο φορολογούμενο! Για παράδειγμα, το ΡΙΚ οφείλει στο Ταμείο Συντάξεως των υπαλλήλων του εκατό περίπου εκατομμύρια ευρώ. Η ΑΗΚ ποσό της ιδίας τάξης! Ομοίως, οι κυπριακοί Δήμοι! Το σύνολο των οφειλών των ΝΠΔΔ στα ταμεία συντάξεως τους προφανώς ανέρχεται σε ‘κάποιες’ εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ! Μικρή παρηγοριά είναι ότι το ποσό αυτό θα καταστεί πληρωτέο σταδιακά! Δεν παύει όμως να συνιστά δημόσιο χρέος (προς τους …‘δημόσιους’ υπαλλήλους)!
Παρομοίως, ψηλό θα είναι το κόστος αποζημίωσης που θα πρέπει να καταβληθεί στους υπαλλήλους των κρατικών οργανισμών που θα αποχωρήσουν ή/και απολυθούν ως πλεονάζοντες! Αν υποθέσουμε ότι θα ανέλθουν σε 5.000 συνολικά (από τους 70.000 περίπου ‘δημόσιους’ υπαλλήλους) και απαιτηθούν 50 χιλιάδες ευρώ κατά μέσο όρο για τον καθένα, θα απαιτηθούν ακόμη 250 εκατομμύρια ευρώ –με 100.000 ευρώ θα απαιτηθεί μισό δις! Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι πρόωρες αποχωρήσεις ‘(ημι)δημόσιων’ υπαλλήλων του ΕΔΤ θα επιβαρύνουν και τα σχέδια συντάξεως, αφού θα καταβάλλουν συντάξεις για περισσότερα χρόνια! Αυτό πρέπει να ληφθεί υπόψη στις αναλογιστικές μελέτες! (Σε επόμενο θα ασχοληθούμε με το λανθασμένο/παραπλανητικό ισχυρισμό ότι οι εθελούσιες/πρόωρες αφυπηρετήσεις εξοικονομούν χρήματα!)
Τέλος, θα πρέπει όλοι να συνειδητοποιήσουν ότι όσοι (ημι)κρατικοί βρίσκονται σε ανταγωνισμό με μαθηματική ακρίβεια θα χρεοκοπήσουν, αν δεν ιδιωτικοποιηθούν ομαλά το συντομότερο!
ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ – APΘPON 122
Eν τω κεφαλαίω οι κάτωθι όροι, εκτός εάν εκ της εν δεδομένη αλληλουχία χρήσεως όρου τίνος προκύπτει άλλο τι, σημαίνουσι:
O όρος «δημόσια θέσις ή αξίωμα» σημαίνει θέσιν ή αξίωμα εν τη δημόσια υπηρεσία.
O όρος «δημόσιος υπάλληλος» δηλοί τον κατέχοντα μονίμως ή προσωρινώς δημοσίαν θέσιν ή αξίωμα ή τον αναπληρούντα τον μόνιμον κάτοχον.
O όρος «δημόσια υπηρεσία» σημαίνει υπηρεσίαν υπαγομένην εις την Δημοκρατίαν, πλην της υπηρεσίας εν τω στρατώ ή εν τοις σώμασιν ασφαλείας της Δημοκρατίας και περιλαμβάνει υπηρεσίαν παρά τω Oργανισμώ Eσωτερικών Tηλεπικοινωνιών Kύπρου, τω Pαδιοφωνικώ Iδρύματι Kύπρου και τω Oργανισμώ Hλεκτρισμού Kύπρου και παρ’ οιωδήποτε ετέρω νομικώ προσώπω δημοσίου δικαίου ή παρ’ οιωδήποτε ετέρω οργανισμώ δημοσίου δικαίου άνευ νομικής προσωπικότητος, ιδρυομένοις προς το δημόσιον συμφέρον υπό νόμου, των οποίων τα κεφάλαια είτε παρέχονται είτε είναι ηγγυημένα υπό της Δημοκρατίας, εν ή δε περιπτώσει η επιχείρησις ασκείται αποκλειστικώς υπό τοιούτου νομικού προσώπου ή οργανισμού, εφ’ όσον η διοίκησις αυτού τελεί υπό τον έλεγχον της Δημοκρατίας. O εν αρχή όρος δεν περιλαμβάνει όμως υπηρεσίαν εις θέσιν ή αξίωμα ου ο διορισμός ή η πλήρωσις δυνάμει του Συντάγματος ενεργείται από κοινού υπό του Προέδρου και του Aντιπροέδρου της Δημοκρατίας, ουδέ υπηρεσίαν εργατών, εκτός εάν ούτοι απασχολώνται τακτικώς ως εργάται εις μόνιμα έργα της Δημοκρατίας ή οιουδήποτε εκ των ειρημένων νομικών προσώπων ή οργανισμών.
* Δημοσιεύτηκε στον ΠΟΛΙΤΗ στις 24.11.2013