Του Νίκου Τιμοθέου*
Στην Κύπρο, όπως σε κάθε σύγχρονο κράτος, έχουμε τόσο στον δημόσιο τομέα όσο και στον ιδιωτικό πλείστους όσους αξιωματούχους:
• Εκλεγμένους άρχοντες – Πρόεδρο Δημοκρατίας, βουλευτές, δήμαρχους και μέλη δημοτικών και κοινοτικών συμβουλίων (ΝΠΔΔ), πρόεδρο και μέλη διοικητικών συμβουλίων εισηγμένων εταιρειών, κά.
• Διορισμένους άρχοντες –Υπουργούς, προέδρους και μέλη διοικητικών συμβουλίων (ημι)κρατικών οργανισμών (ΝΠΔΔ) και εταιρειών, γενικούς διευθυντές υπουργείων, (ημι)κρατικών οργανισμών και εταιρειών, κά.
Οι άνθρωποι αυτοί υποβάλλοντας υποψηφιότητα ή/και απλά αποδεχόμενοι την εκλογή ή τον διορισμό τους, αναλαμβάνουν συγκεκριμένες ευθύνες και έχουν συγκεκριμένες εξουσίες και καθήκοντα, που επιβάλλονται πρωτίστως από τη νομοθεσία και δευτερευόντως από την (επιχειρηματική) ηθική.
• Πρώτα απ’ όλα, έχουν υποχρέωση να ενεργούν προς το συμφέρον του οργανισμού/υπηρεσίας της οποίας προΐστανται είτε ως εκτελεστικά όργανα (ΠτΔ, υπουργοί, δήμαρχοι, διευθυντές, εκτελεστικοί πρόεδροι και μέλη ΔΣ…) είτε ως μη εκτελεστικά όργανα) και ΜΟΝΟ προς το συμφέρον των οργανισμών.
• Αυτό συνεπάγεται ότι δεν έχουν το δικαίωμα να θέτουν υπεράνω του συμφέροντος του οργανισμού το συμφέρον εκείνου που τους πρότεινε, υποστήριξε ή εξασφάλισε τη θέση είτε αυτός είναι άτομο είτε κόμμα είτε ομάδα μετόχων…, ούτε φυσικά το προσωπικό/συγγενικό τους συμφέρον άμεσο ή έμμεσο! Απεναντίας, οφείλουν να αποτάσσουν κάθε ΞΕΝΟ συμφέρον υπερασπιζόμενοι το συμφέρον του οργανισμού τους.
> Δυστυχώς, η εμπειρία της νεοσύστατης, ατελούς Δημοκρατίας μας δεικνύει το αντίθετο! Συνδικαλιστές, φοιτητές, κομματικοί παράγοντες, εκπρόσωποι μετόχων κοκ, που διορίζονται/εκλέγονται στα ΔΣ οργανισμών και εταιρειών, ταμείων συντάξεως/προνοίας , συχνά-πυκνά λαμβάνουν αποφάσεις σε βάρος του συμφέροντος του οργανισμού τον οποίο ανέλαβαν να υπηρετήσουν είτε εργαζόμενοι για ιδιοτελή ξένα προς τον οργανισμό συμφέροντα είτε απλώς αμελώντας τα συμφέροντα του οργανισμού. Η ιστορία των τραπεζών μας, πλείστων (ημι)κρατικών ΝΠΔΔ και εταιρειών, δημόσιων (εισηγμένων και μη) εταιρειών, ταμείων συντάξεως/προνοίας αποδεικνύει του λόγου το αληθές!
• Όλοι αυτοί οι «αξιωματούχοι» είναι υποχρεωμένοι να τηρούν τη νομοθεσία, τους κανονισμούς και τη νομολογία που διέπει είτε γενικά όλους τους πολίτες είτε ειδικότερα τον (κεντρικό ή/και ευρύτερο) δημόσιο τομέα είτε τον ιδιωτικό (κερδοσκοπικό και μη).
Η νομοθεσία αυτή είναι πολυπληθής και πολύπλοκη. Καλύπτει νόμους που θεσμοθετήθηκαν είτε επί Αγγλοκρατίας είτε επί ανεξαρτησίας και έχουν υποστεί πλείστες τροποποιήσεις. Σε πολλές περιπτώσεις η εφαρμογή τους συνδυάζεται με τη θεσμοθέτηση κανονισμών και με νομολογία.
Για τον δημόσιο τομέα, πέρα από την εξειδικευμένη για κάθε ΝΠΔΔ πρωτογενή και δευτερογενή νομοθεσία και τη σχετική νομολογία, ισχύουν μεταξύ άλλων οι ακόλουθοι (αναρτημένοι στο www.cylaw.org) νόμοι:
• Ο περί Ποινικού Κώδικα Νόμος (ΚΕΦ.154) (άρθρα 100-109)
• Ο περί Πρόληψης Διαφθοράς Νόμος (ΚΕΦ.161)
• Ο περί των Γενικών Αρχών του Διοικητικού Δικαίου Νόμος του 1999 (N. 158(I)/1999)
• Ο περί Ορισμένων Αξιωματούχων της Κυπριακής Δημοκρατίας (Δήλωση και Έλεγχος Περιουσίας) Νόμος του 2004 (N. 50(I)/2004) (Κηρύχθηκε το 2011 αντισυνταγματικός από το Αν. Δικαστήριο)
• Ο περί Αθέμιτης Κτήσης Περιουσιακού Οφέλους από Αξιωματούχους και Λειτουργούς του Δημοσίου Νόμος του 2004 (N. 51(I)/2004)
• Ο περί του Ελέγχου της Ανάληψης Εργασίας στον Ιδιωτικό Τομέα από Πρώην Κρατικούς Αξιωματούχους και Ορισμένους Πρώην Υπαλλήλους του Δημοσίου και του Ευρύτερου Δημόσιου Τομέα Νόμος του 2007 (N. 114(I)/2007)
• Ο περί του Ασυμβιβάστου προς την Άσκηση των Καθηκόντων Ορισμένων Αξιωματούχων της Δημοκρατίας Ορισμένων Επαγγελματικών και Άλλων Συναφών Δραστηριοτήτων τους Νόμος του 2008 (N. 7(I)/2008)
• Ο περί Δημόσιας Υπηρεσίας Νόμος του 1990 (N. 1/1990). Η τροποποίηση που καθορίζει ότι, για προσλήψεις στο Δημόσιο, αν θα γίνει γραπτή εξέταση, η βαρύτητα της δεν θα είναι μικρότερη του 80% είναι ο τροποποιητικός νόμος του 2006 http://www.cylaw.org/nomoi/arith/2006_1_96.pdf)
• Ο περί Αξιολόγησης Υποψηφίων για Διορισμό στη Δημόσια Υπηρεσία Νόμος του 1998 (N. 6(I)/1998) (Για προσλήψεις μέχρι την Α7)
Πέρα απ΄ αυτούς ισχύουν νόμοι και κανονισμοί για τις κοινωνικές ασφαλίσεις, για περιβαλλοντική διαχείριση, για ασφάλεια και υγεία εργαζομένων και τρίτων, για τη δημόσια υγεία…!
Και τίθενται απλά ερωτήματα:
1) Πόσοι από τους αποδεχόμενους διορισμό ή εκλογή αξιωματούχους έχουν μελετήσει και γνωρίζουν καλά τους πιο πάνω νόμους και τους σχετικούς κανονισμούς και νομολογία; (Απάντηση περιττεύει!)
2) Πόσοι είναι διατεθειμένοι να υπογράψουν ένορκο δήλωση ότι τους γνωρίζουν;
3) Πόσοι είναι διατεθειμένοι να καθίσουν στο θρανίο για να επιμορφωθούν σ’ αυτούς (και μάλιστα με γραπτή δέσμευση πριν την ανάληψη των καθηκόντων τους) και να υποστούν απλή εξέταση γνώσης τους;
Είναι διατεθειμένη η Πολιτεία ενόψει μάλιστα των λίγων γνωστών και πολλών αγνώστων παραβιάσεων της νομοθεσίας (σκανδάλων!)…
• …να τροποποιήσει τη νομοθεσία ώστε να μην επιτρέπεται η ανάληψη αξιώματος (δημόσιου ή ακόμη και ιδιωτικού για τις εισηγμένες), αν δεν προηγηθεί επιμόρφωση και εξασφάλιση πιστοποιητικού καλής γνώσης της νομοθεσίας/κανονισμών και νομολογίας;
και
• …να διοργανώσει στην Ακαδημία Δημόσιας Διοίκησης τα αναγκαία σεμινάρια με άριστους νομικούς/δικαστές για την επιμόρφωση και πιστοποίηση ΟΛΩΝ ΟΣΟΙ είτε είναι ήδη είτε επιθυμούν να καταστούν δημόσιοι αξιωματούχοι;
Αν έστω οι μισοί από τους εκλεγμένους/διορισμένους αξιωματούχους επιμορφωθούν σωστά, γνωρίσουν και εφαρμόσουν τα καθήκοντα και αναλάβουν τις ευθύνες τους, η πιθανότητα να καταφέρουν οι λίγοι επιρρεπείς στην ανομία συνάδελφοι/υφιστάμενοι τους να παρανομήσουν θα μειωθεί κατακόρυφα!
* Δημοσιεύτηκε στον ΠΟΛΙΤΗ στις 4.1.2015